Chiếm hơn 60% lực lượng lao động nông nghiệp ở một số quốc gia trong khu vực, phụ nữ không chỉ đóng vai trò trung tâm trong sản xuất lương thực mà còn là nền tảng của hệ thống lương thực bền vững và hành động ứng phó  biến đổi khí hậu.

Phụ nữ châu Á - Thái Bình Dương đang nổi lên như những “chiến binh” trong sản xuất lương thực bền vững và ứng phó biến đổi khí hậu. 

Mặc dù là lực lượng tiên phong trong nông nghiệp, quản lý tài nguyên thiên nhiên và bảo tồn đa dạng sinh học, song phụ nữ trước kia thường chỉ đảm nhận những vị trí phụ, có giá trị thấp hoặc không được trả lương. Nhưng nay, nhiều giải pháp kỹ thuật số với nguồn vốn tốt được đầu tư cho các sáng kiến ​​do phụ nữ lãnh đạo bắt đầu nổi lên, khi nhiều nước lồng ghép ưu tiên về giới vào các sáng kiến và kế hoạch thích ứng quốc gia.

Xu hướng này tiếp tục được thúc đẩy trên khắp châu Á - Thái Bình Dương khi Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc (UNDP) mở rộng danh mục hoạt động và quy mô các sáng kiến​​, đặt phụ nữ vào trọng tâm chương trình nghị sự quốc gia về khí hậu và đa dạng sinh học để biến cam kết toàn cầu thành tác động tại địa phương. Theo ước tính, UNDP thông qua Sáng kiến ​​Thị trường Đổi mới Thích ứng đã hỗ trợ hơn 44 dự án do cộng đồng lãnh đạo tại 33 quốc gia, mang lại lợi ích cho hơn 2,6 triệu người.

Như tại Bangladesh, dự án Sáng kiến ​​Chính quyền Địa phương về Biến đổi Khí hậu (LOGIC) của UNDP đã thay đổi cách thức tài chính khí hậu tiếp cận những người cần nó nhất. Theo ghi nhận, hơn 1,1 triệu người đã được hưởng lợi với 98% khoản tài trợ hộ gia đình được chuyển trực tiếp đến phụ nữ. Điều này giúp chị em ở những khu vực dễ bị lũ lụt, nhiễm mặn có điều kiện tìm hiểu quy trình thu gom nước mưa và điều chỉnh mô hình sinh kế thích ứng, chẳng hạn như nuôi cua, trồng và bán rau tại nhà hay kinh doanh theo nhóm, từ đó cải thiện an ninh lương thực lẫn nguồn nước. 

Ví dụ trên cho thấy khi nguồn lực được trao cho phụ nữ, cộng đồng không chỉ có được khả năng phục hồi mà còn tạo ra thu nhập. Theo dữ liệu gần đây, thu hẹp khoảng cách về giới trong tài chính liên quan khí hậu có thể “mở khóa” 1.000 tỉ USD tăng trưởng GDP toàn cầu và tạo ra các hệ thống nông nghiệp - lương thực toàn diện, bền vững hơn.

UNDP nhận thấy môi trường chính sách và quản trị liên quan giới tính đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự phát triển của phụ nữ trong các hệ thống nông nghiệp - lương thực. Vì vậy, thông qua chiến lược bình đẳng giới toàn cầu và Kế hoạch Chiến lược 2026-2029, cơ quan của LHQ đang ưu tiên các phương pháp tiếp cận có tính đến giới, đảm bảo tiếng nói và vai trò lãnh đạo của phụ nữ từ cấp địa phương đến quốc gia.

Chẳng hạn tại Indonesia, dự án Lâm nghiệp, Nông nghiệp và Thương mại bền vững (FAST) đang tạo điều kiện để phụ nữ tham gia nhiều hơn vào chuỗi sản xuất dầu cọ, ca cao bền vững và có giá trị. Trong khi đó, Sáng kiến ​​Chuyển đổi Hệ thống Lương thực đang lồng ghép bình đẳng giới vào các kế hoạch quốc gia về khí hậu và đa dạng sinh học của Mông Cổ, thúc đẩy quyền đất đai của phụ nữ và giảm rủi ro về đầu tư đối với các doanh nghiệp xanh do phụ nữ lãnh đạo.

Trong lĩnh vực đổi mới kỹ thuật số, UNDP đang sử dụng các công cụ tiên tiến để mở rộng khả năng tiếp cận thị trường và phục hồi khí hậu của phụ nữ. Đơn cử như ở Iran, Dự án Bảo tồn Đất ngập nước đã lập 11 trung tâm kỹ thuật số kết nối nông dân với các thị trường trực tuyến vốn có 84% người dùng là phụ nữ, giúp họ tăng thu nhập nhờ việc bán sản phẩm địa phương. 

Châu Á - Thái Bình Dương là một trong những khu vực dễ bị thiên tai nhất thế giới với lũ lụt, hạn hán, nắng nóng và bão đang định hình lại cảnh quan lẫn sinh kế. Theo Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh - chương trình nghị sự định hướng trao quyền cho phụ nữ, điều cấp thiết là mọi chính sách, đầu tư và đổi mới trong hệ thống nông nghiệp - lương thực đều phải tính đến yếu tố giới. UNDP nhấn mạnh phải đầu tư vào phụ nữ không chỉ với tư cách là đối tượng thụ hưởng mục tiêu, mà còn là những người đồng sáng tạo các giải pháp khí hậu và kiến ​​trúc sư về an ninh lương thực.

MAI QUYÊN (Theo UNDP)