Phát biểu tại Saudi Arabia ngày 13-5, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ca ngợi tiến trình hướng tới hòa bình trên khắp Trung Đông, thúc giục khu vực này theo đuổi phát triển kinh tế thay vì con đường “tự hủy” của Iran.

Tổng thống Mỹ Trump trao đổi cùng Thái tử Saudi Arabia Mohammed tại Cung điện Hoàng gia ngày 13-5. Ảnh: Nhà Trắng

Tại Diễn đàn Đầu tư Saudi Arabia - Mỹ ở thủ đô Riyadh, Tổng thống Trump đánh giá cao “bước chuyển mình” đang diễn ra ở quốc gia vùng Vịnh dưới sự lãnh đạo của Quốc vương Salman bin Abdulaziz Al Saud và Thái tử Mohammed bin Salman.

Thỏa thuận kinh tế khổng lồ

Ông Trump nhấn mạnh vai trò quan trọng của Saudi Arabia trong việc thúc đẩy sự phát triển khu vực và ca ngợi nước này như một trung tâm kinh doanh toàn cầu. Ông cũng cam kết sẽ duy trì quan hệ đối tác chặt chẽ giữa Washington với Riyadh, đồng thời lên án các chính sách “can thiệp” của phương Tây đã gây thảm họa ở Trung Đông.

Về phần mình, Thái tử Saudi Arabia cho biết quốc gia giàu dầu mỏ này đã ký các thỏa thuận trị giá hơn 300 tỉ USD với Mỹ và cam kết đầu tư 600 tỉ USD vào nền kinh tế lớn nhất thế giới thông qua một loạt thỏa thuận hợp tác trong các lĩnh vực năng lượng, quốc phòng, công nghệ, cơ sở hạ tầng và khoáng sản thiết yếu. Theo Thái tử Mohammed, Mỹ là điểm đến chủ chốt của Quỹ Đầu tư Công Saudi Arabia, chiếm khoảng 40% tổng đầu tư toàn cầu của quỹ này.

Trước đó, Thái tử Mohammed và Tổng thống Trump đã ký Hiệp định quan hệ đối tác kinh tế chiến lược giữa Mỹ và Saudi Arabia. Hiệp định bao gồm các biên bản ghi nhớ (MoU) và thỏa thuận hợp tác ở nhiều lĩnh vực, trong đó có gói thỏa thuận hợp tác quốc phòng trị giá gần 142 tỉ USD tập trung vào việc hiện đại hóa năng lực của các lực lượng vũ trang Saudi Arabia. Đây là thỏa thuận quốc phòng lớn nhất trong lịch sử.

Theo một trong các thỏa thuận quan trọng, công ty DataVolt của Saudi Arabia sẽ đầu tư 20 tỉ USD vào các trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo (AI) và hạ tầng năng lượng ở Mỹ. Các tập đoàn gồm Google, DataVolt, Oracle, Salesforce, AMD và Uber cũng sẽ rót 80 tỉ USD vào ngành công nghệ của hai nước.

Các thỏa thuận trên được ký nhân chuyến thăm của Tổng thống Trump tới Riyadh, chặng dừng chân đầu tiên trong chuyến công du nước ngoài chính thức đầu tiên tới Trung Đông trong nhiệm kỳ hai của ông.

“Cú hích lớn” cho Syria

Cũng tại Diễn đàn nói trên, Tổng thống Trump tuyên bố ông sẽ dỡ bỏ toàn bộ các lệnh trừng phạt nhằm vào Syria, nhấn mạnh hiện tại “là lúc để Syria tiến về phía trước”.

Chính quyền và người dân Syria đã lập tức hoan nghênh thông báo của ông Trump. Ngoại trưởng Syria Asaad al-Shaibani khẳng định quyết định dỡ bỏ trừng phạt là một “bước ngoặt quan trọng” với quốc gia Trung Đông. 90% dân số Syria sống trong cảnh nghèo đói khi chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad sụp đổ hồi cuối năm ngoái.

Mỹ đã áp đặt nhiều biện pháp trừng phạt đối với Syria kể từ năm 2004, đặc biệt là sau khi cuộc nội chiến bùng phát vào năm 2011 dưới thời Tổng thống Assad. Loạt biện pháp này bao gồm đóng băng tài sản, cấm giao dịch tài chính, hạn chế xuất khẩu và cấm vận vũ khí.

Để được nới lỏng lệnh trừng phạt, phía Syria đã lấy lòng ông Trump bằng cách đề xuất trao quyền tiếp cận dầu mỏ của nước này, các hợp đồng tái thiết hậu nội chiến và xây dựng Tháp Trump ở thủ đô Damascus.

Chính quyền ông Trump cũng đã khởi động nỗ lực tái lập quan hệ với Syria. Theo đó, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio sẽ gặp người đồng cấp chính quyền lâm thời Syria tại Thổ Nhĩ Kỳ trong tuần này.

Nhà lãnh đạo Mỹ đã đồng ý chào xã giao Tổng thống lâm thời Syria Ahmed Al-Sharaa trong cuộc gặp không chính thức tại Riyadh vào ngày 14-5. Đây là lần tiếp xúc trực tiếp đầu tiên giữa lãnh đạo hai nước kể từ năm 2000, mặc dù Mỹ chưa chính thức thiết lập lại quan hệ ngoại giao hay công nhận chính quyền ông Sharaa.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)