Tổng thống Mỹ Donald Trump đã bất ngờ tuyên bố rằng Ukraine có thể giành lại toàn bộ các vùng lãnh thổ đã rơi vào tay Nga kể từ khi xung đột bùng phát năm 2022, một trong những phát biểu ủng hộ mạnh mẽ nhất của ông dành cho Kiev.

Tổng thống Ukraine Zelensky (trái) gặp ông Trump hôm 23-9. Ảnh: UPI

Lâu nay, ông Trump cho rằng Ukraine cần phải nhượng lại một phần lãnh thổ cho Nga để chấm dứt chiến tranh, chẳng hạn như bán đảo Crimea mà Mát-xcơ-va đã sáp nhập vào năm 2014.

Nhưng hôm 23-9, nhà lãnh đạo Mỹ nói: “Sau khi hiểu rõ về tình hình Quân sự và Kinh tế Ukraine/Nga, Ukraine, với sự hậu thuẫn của Liên minh châu Âu (EU) và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), có thể giành lại toàn bộ lãnh thổ”. Thậm chí, ông còn gợi ý rằng Ukraine “có thể tiến xa hơn”.

Cam kết chắc chắn duy nhất của ông Trump trên mạng Truth Social là “tiếp tục cung cấp vũ khí cho NATO để tổ chức này muốn làm gì thì làm”, tức ám chỉ đến một cơ chế mới cho phép các nước châu Âu mua khí tài Mỹ và chuyển cho Ukraine.

Đặc biệt, ông Trump mỉa mai Nga “đã chiến đấu vô mục đích trong 3 năm rưỡi tại một cuộc chiến lẽ ra một cường quốc quân sự chỉ cần chưa đầy một tuần để giành chiến thắng”. Ông cho rằng điều này khiến Mát-xcơ-va trông giống như “một con hổ giấy”.

Sự kiên nhẫn có giới hạn

Tổng thống Trump đăng phát biểu này trên mạng xã hội vài giờ sau khi hội đàm với người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky bên lề cuộc họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc (LHQ) tại New York, Mỹ. Ông Zelensky hoan nghênh động thái này là một “sự thay đổi lớn” từ Tổng thống Mỹ. Người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU Kaja Kallas cũng ca ngợi những tuyên bố của ông Trump.

Động thái “quay xe” trên là ví dụ mới nhất cho thấy ông Trump đã dao động giữa sự tôn trọng, thất vọng và những đe dọa gián tiếp nhắm vào Nga. Hồi đầu nhiệm kỳ thứ hai, chủ nhân Nhà Trắng “khoe” rằng mối quan hệ thân thiết với Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ giúp ông làm trung gian cho một giải pháp nhanh chóng kết thúc cuộc xung đột. 

Nhưng khi chiến tranh kéo dài, ông ngày càng bất mãn với ông Putin. Trong một cuộc họp với Tổng Thư ký NATO vào tháng 7, Tổng thống Trump đã chỉ trích người đồng cấp Nga và tuyên bố sẽ gửi tên lửa phòng không Patriot cho Ukraine.

Mới tháng trước, khi họp thượng đỉnh với Tổng thống Putin ở Alaska trong nỗ lực làm trung gian chấm dứt chiến sự, ông Trump đã bày tỏ niềm tin rằng “một số cuộc trao đổi đất đai” sẽ diễn ra. Nhưng kể từ sau hội nghị thượng đỉnh đó, không có dấu hiệu nào cho thấy ông Putin sẵn sàng xúc tiến cuộc gặp với ông Zelensky. Không những vậy, Nga còn tăng cường không kích vào Ukraine.

Phát biểu tại Hội đồng Bảo an LHQ, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio thừa nhận việc chấm dứt cuộc chiến đã kéo dài 3 năm rưỡi là một “thách thức rất lớn”. Ông nói Tổng thống Trump đã “làm việc không biết mệt mỏi”, nhưng cảnh báo Nga rằng sự kiên nhẫn của chủ nhân Nhà Trắng không phải là “vô hạn”.

Khó thay đổi chính sách

Trên thực tế, theo hãng tin Reuters, kịch bản Ukraine tái chiếm toàn bộ lãnh thổ sẽ đòi hòi nước này phải đẩy lực lượng Nga ra khỏi 20% lãnh thổ của mình, bao gồm cả bán đảo Crimea - một sự lật ngược tình thế phi thường.

Ukraine đã mất nhiều vùng đất rộng lớn ở phía Đông đất nước. Tại khu vực Donetsk, Nga hiện kiểm soát khoảng 70% lãnh thổ. Mát-xcơ-va cũng đã sáp nhập 3 khu vực khác, gồm Luhansk ở phía Đông, Zaporizhzhia và Kherson ở phía Tây, mặc dù không kiểm soát hoàn toàn các vùng này.

Ngày 23-9, Phó Đại sứ Nga tại LHQ Dmitry Polyanskiy nói rằng “đừng quá phấn khích với mọi bài đăng mạng xã hội”, khi được hỏi về phát biểu của ông Trump.

Mặc dù “quay xe” theo hướng có lợi cho Ukraine, không có tín hiệu nào cho thấy phát biểu hôm 23-9 của Tổng thống Trump sẽ đi đôi với sự thay đổi trong chính sách của Mỹ, chẳng hạn như quyết định áp các lệnh trừng phạt mới nghiêm khắc đối với Nga. 

Cho đến nay, ông Trump vẫn phản đối những lời kêu gọi trừng phạt cứng rắn hơn lên Nga, nhấn mạnh rằng châu Âu trước tiên phải ngừng nhập khẩu dầu từ nước này và đánh thuế mạnh đối với những khách hàng mua dầu lớn của Mát-xcơ-va. Ông Trump đã nhắc lại điều kiện này trong bài phát biểu trước Đại hội đồng LHQ.

HẠNH NGUYÊN (Theo Al Jazeera, Guardian)