Chúng tôi từng có dịp cùng đoàn công tác TP Cần Thơ xúc tiến, quảng bá du lịch “Cần Thơ - Đô thị miền sông nước” tại TP Hải Phòng. Đoàn đã đến dâng hoa và tìm hiểu tại Di tích quốc gia Bến tàu không số K15 - nơi xuất phát Đường Hồ Chí Minh trên biển huyền thoại.

Trụ chân những chiếc cầu tàu - dấu tích của Bến tàu không số K15 xưa.

Di tích Bến tàu không số K15 còn gọi là Bến Nghiêng, tọa lạc dưới chân đồi Nghinh Phong, ven biển Đồ Sơn (TP Hải Phòng). Tượng đài Bến tàu không số K15 hiên ngang quay mặt về phía biển, đón ánh dương và gió trời như khí thế, sự anh dũng của những người lính trên đoàn tàu không số năm nào.

Cán bộ của Phòng Văn hóa và Thông tin quận Đồ Sơn hướng dẫn chúng tôi dâng hương, dâng hoa và thuyết minh về di tích. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, tại di tích này, Tiểu Đoàn 3, Trung Đoàn Công Binh B3, thuộc Bộ Tư lệnh Công Binh (sau này thuộc Bộ Tư lệnh Hải Quân) đã xây dựng cầu tàu Đồ Sơn. Đây là nơi xuất phát đầu tiên, chủ yếu của những con tàu không số huyền thoại, mở tuyến đường chiến lược mang tên “Đường Hồ Chí Minh trên biển”.

Chuyến tàu gỗ đầu tiên khởi hành từ ngày 11-10-1962 chở 30 tấn vũ khí do Thuyền trưởng Lê Văn Một và Chính trị viên Bông Văn Dĩa chỉ huy, cùng 11 chiến sĩ đã cập bến Vàm Lũng, Cà Mau an toàn vào ngày 16-10-1962. Sau thắng lợi chuyến đi đầu tiên, 3 chuyến tiếp theo lần lượt vào Nam. Trong 2 tháng, 4 chuyến tàu của Đoàn 759 đã vận chuyển được 111 tấn vũ khí cho Khu 9 an toàn. Đây là một thắng lợi lớn, góp phần củng cố niềm tin và quyết tâm của quân dân miền Nam trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.

Những chuyến tàu vỏ gỗ đi vào Cà Mau thành công, khẳng định có thể vận chuyển bằng đường biển lâu dài, cần phải có những phương tiện vận chuyển tốt hơn đi trong mọi thời tiết. Quân ủy Trung ương chủ trương nhanh chóng đầu tư, trang bị cho Đoàn 759 loại tàu vỏ sắt trọng tải từ 50 tấn đến 100 tấn. Cuối năm 1962, Bộ Tổng Tư lệnh đề nghị Xưởng đóng tàu III (Hải Phòng) thuộc Bộ Giao thông vận tải đảm nhiệm việc đóng tàu vỏ sắt. Ngày 17-3-1963, chiếc tàu vỏ sắt đầu tiên do đồng chí Đinh Đạt làm thuyền trưởng, đồng chí Nguyễn Văn Tiến làm chính trị viên chở 44 tấn vũ khí lên đường đến bến Trà Vinh an toàn.

Thực hiện quyết tâm chiến lược của Đảng mở đường vận chuyển chi viện cho chiến trường miền Nam, lực lượng vận tải quân sự đường biển đã nêu cao ý chí quật cường, dũng cảm vượt qua mọi khó khăn, thử thách ác liệt và chiến thắng vẻ vang. Tiêu biểu như các Tàu 41, 42, 154... các đồng chí Bông Văn Dĩa, Phan Văn Nhờ (tức Tư Mau), Nguyễn Phan Vinh, Nguyễn Văn Hiệu... là điển hình của những tập thể, cá nhân anh hùng. Và còn biết bao người con ưu tú của Tổ quốc đã anh dũng hy sinh trên con đường biển mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Cạnh di tích Bến tàu không số K15 ở Đồ Sơn có Đền thờ Nam Hải, ngoài tín ngưỡng dân gian thờ Ông Nam Hải, đền còn là nơi thờ các Anh hùng Liệt sĩ của Đoàn tàu không số. Trong đền có bảng vàng Danh sách Liệt sĩ K15, chúng tôi tìm thấy tên 3 người con ưu tú của quê hương Cần Thơ được thờ phụng tại đây, đó là các liệt sĩ: Phạm Trường Nam (quê quán Đông Long Mỹ - Cần Thơ, hy sinh ngày 1-3-1968), Nguyễn Chánh Tâm và Lý Khánh Hồng (cùng quê Ô Môn - Cần Thơ và cùng hy sinh ngày 1-3-1968).

Năm 2006, Quân chủng Hải quân và các cơ quan liên quan khánh thành Bia tưởng niệm Di tích Bến tàu không số và đường Hồ Chí Minh trên biển ngay tại cầu cảng cũ. Năm 2008, Bến tàu không số K15 được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích Lịch sử cấp quốc gia.

Bài, ảnh: DUY LỮ