Ngành công nghiệp điện ảnh thế giới năm 2020 đã trải qua thời kỳ khủng hoảng chưa từng có vì đại dịch COVID-19. Nhiều rạp phim phải đóng cửa, các dự án phải dừng sản xuất, nhiều phim bị tắc nghẽn hoặc phải tìm cách chuyển đổi hình thức phát hành. Những tình huống bất ngờ vẫn tiếp diễn trong năm 2021, buộc ngành công nghiệp phải tự tìm phương cách hồi sinh.

Một rạp chiếu của hệ thống Cineworld tại Anh.

Thống kê của CNN ước tính, ngành kinh doanh giải trí và truyền thông toàn cầu trong năm 2020 có trị giá hơn 2.100 tỉ USD, giảm 5,6% (tương đương 117,6 tỉ USD) so với năm trước đó. CNN dự báo hệ thống các rạp chiếu vẫn chưa có dấu hiệu khởi sắc trong năm 2021 và ngành công nghiệp điện ảnh tiếp tục chịu khủng hoảng. Nhà phân tích truyền thông Paul Dergarabedian nói: “Năm 2020 là năm khó đoán và nghiêm trọng nhất trong lịch sử điện ảnh. Ðại dịch khiến mọi thứ vượt khỏi tầm kiểm soát. Theo chu kỳ mười năm thì ngành công nghiệp này mới có sự thay đổi, nay thì chỉ một năm đại dịch bùng phát cũng đủ buộc cả ngành công nghiệp phải đổi mới toàn diện”.

Hollywood - kinh đô điện ảnh thế giới, chịu tác động nặng nề nhất trong năm qua. Hiệp hội Ðiện ảnh Mỹ và các nhóm ngành có liên quan khác đã lên tiếng đề xuất chính phủ ưu tiên hỗ trợ tài chính cho các rạp chiếu phim. “Nếu tình trạng này tiếp diễn, 69% công ty sở hữu rạp chiếu phim quy mô vừa và nhỏ sẽ buộc phải nộp đơn phá sản hoặc đóng cửa vĩnh viễn, kéo theo tình trạng xóa sổ khoảng 66% công ăn việc làm tại các rạp chiếu”, trích nội dung từ lá thư cầu cứu được ký tên bởi các tên tuổi lớn của Hollywood là James Cameron, Guy Ritchie và Martin Scorsese.

Trong một nỗ lực để lôi kéo khán giả trở lại, AMC - chuỗi rạp chiếu phim lớn nhất thế giới, đã bán vé chỉ với 15 cent khi mở cửa trở lại hơn 100 rạp chiếu tại Mỹ. Hầu hết trong số 1.000 rạp của công ty này hiện đã mở cửa, nhưng chỉ hoạt động dưới 40% công suất. AMC đã báo lỗ lên đến khoảng 2,7 tỉ USD trong nửa đầu năm 2020. Doanh thu quý III của chuỗi rạp này chỉ đạt khoảng 119,5 triệu USD, giảm khoảng 90,9% so với cùng kỳ. Trong khi đó, chuỗi rạp lớn thứ hai thế giới là Regal Cinemas cũng trong tình trạng khó khăn tương tự. Regal Cinemas đã chịu lỗ khoảng 1,6 tỉ USD trong nửa đầu năm 2020 do doanh thu sụt giảm 67%. Mặc dù đã tìm nhiều cách huy động vốn, nhưng với tình trạng dịch bệnh COVID-19 kéo dài và chưa có những chính sách phù hợp, Cineworld - chủ sở hữu của Regal Cinemas, đã quyết định đóng toàn bộ hệ thống rạp tại Mỹ và Anh. Ðiều này có nghĩa là khoảng 536 rạp tại Mỹ và 127 rạp tại Anh đều ngưng hoạt động, ước tính có khoảng 45.000 nhân viên bị mất việc.

Trước thực trạng này, ngành công nghiệp điện ảnh tại Hollywood buộc phải thay đổi để tồn tại. Nhà phân tích Jeff Bock cho rằng sự đổi mới là tất yếu và đại dịch trở thành yếu tố đẩy nhanh tiến trình này. Jeff Bock nhấn mạnh: “Ðại dịch tạo ra đòn bẩy cho các hãng phim, đặc biệt là các ông lớn như Warner Bros. và Disney, khi họ có lợi thế về nền tảng phát trực tuyến riêng”. Theo nhận định của Jeff Bock, các rạp cũng sẽ mất thị phần độc quyền và phải chia lại thị trường cho những nhà cung ứng dịch vụ mới. Ðồng quan điểm, nhà phân tích truyền thông Michael Nathanson cho rằng: “Ngành công nghiệp điện ảnh buộc phải thay đổi và không thể trở lại như trước. Bởi lẽ đại dịch đã tạo ra động lực để các nhà phân phối phim nhanh chóng đạt được những thay đổi mà họ ấp ủ từ lâu”. Dựa vào các yếu tố này, Michael Nathanson dự đoán rằng các công ty như Netflix, Apple, Amazon sẽ tập trung nhiều hơn vào sản xuất phim trong năm 2021, cũng như sẽ có nhiều phim được phát trực tuyến hơn, thay vì trung thành với hệ thống rạp chiếu. Dẫu vậy, Michael Nathanson vẫn bày tỏ sự kỳ vọng về sự phục hồi của phòng vé khi đại dịch được kiểm soát và khán giả quay lại rạp.

Còn quá sớm để có thể nói về khả năng phục hồi phòng vé năm 2021 bởi nhiều vấn đề vẫn đang phát sinh. Warner Bros. đã quyết định “luật chơi” mới, đó là phát hành toàn bộ 17 bom tấn của hãng trong năm 2021 lên hệ thống trực tuyến HBO Max cùng lúc với các rạp chiếu phim. Quyết định này hình thành nên một cục diện mới trên thị trường điện ảnh, khi các rạp chiếu không thể độc chiếm khán giả như trước kia. Không chỉ Warner Bros. mà Disney cũng áp dụng “luật chơi” này, thậm chí còn sử dụng thế độc quyền với một số tác phẩm chỉ phát trên Disney+. Theo các chuyên gia, các rạp chiếu đánh mất vị thế phát hành độc quyền, chắc chắn sẽ dẫn đến sự phân chia thị phần và ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu của họ. Paul Dergarabedian phân tích rằng: “Khán giả có nhiều lựa chọn, nhưng với vô số tùy chọn không giới hạn cho nội dung trên màn ảnh nhỏ, mọi người vẫn tìm kiếm trải nghiệm ở màn hình lớn vì những ưu việt về công nghệ, không gian thưởng thức phim ảnh. Ðiều đó khiến tôi hy vọng vào sự phục hồi của hệ thống rạp chiếu trong năm 2021”.

Theo dự báo của các chuyên gia, doanh thu phòng vé toàn cầu khó phục hồi về mức như trước đại dịch cho đến sau năm 2024. Hệ thống rạp chiếu vẫn sẽ trải qua sự cạnh tranh gay gắt với các lựa chọn giải trí tại nhà. Tuy nhiên, những cải tiến về công nghệ như: thực tế ảo AR, VR và sự phát triển đa dạng của các nền tảng phát trực tuyến thì ngành công nghiệp điện ảnh năm 2021 cũng không đến nỗi ảm đạm và có thể có những chuyển hướng bất ngờ.

BẢO LAM (Tổng hợp từ CNN, Latimes)