Mỹ trừng phạt các quốc gia mua dầu Nga nhằm gây sức ép buộc nước này chấm dứt chiến sự tại Ukraine. Tuy nhiên, Mỹ lại mạnh tay với Ấn Độ mặc dù New Delhi mua dầu thô của Nga ít hơn Trung Quốc.

 Ấn Độ và Trung Quốc đã thay thế châu Âu để trở thành khách hàng mua dầu lớn nhất của Nga. Ảnh: AFP

Tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã quyết định áp thuế bổ sung 25% đối với hàng nhập khẩu từ Ấn Độ. Theo đó, sản phẩm từ nước này đến Mỹ, hiện bị đánh thuế 25%, sẽ chịu tổng mức thuế lên tới 50% kể từ ngày 27-8. Mỹ nêu lý do trừng phạt là vì New Delhi vẫn giao dịch dầu thô với Mát-xcơ-va và thu lợi từ việc bán lại phần lớn ra thị trường mở.

Sau khi xung đột bùng phát tại Ukraine vào năm 2022 và dầu Nga bị phương Tây xa lánh, Ấn Độ thực hiện cú chuyển hướng sang dầu mỏ Nga với quy mô và tốc độ chóng mặt. Trước chiến tranh, dầu thô Nga chiếm chưa đến 2% lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ. Một năm sau, Nga đã cung cấp gần 40%, mức cao nhất mọi thời đại và duy trì đến năm 2025. Chỉ trong 3 năm, nhập khẩu mặt hàng này từ Nga của Ấn Độ đã tăng 20 lần, lên hơn 1,7 triệu thùng mỗi ngày.

Trong khi đó, vai trò của Trung Quốc đối với sự sống còn của ngành năng lượng Nga thậm chí còn lớn hơn. Đến giữa năm 2025, các nhà máy lọc dầu Trung Quốc đã mua gần một nửa lượng dầu thô xuất khẩu của Nga. Trong nhiều tháng, Bắc Kinh chiếm xấp xỉ 40% tổng doanh thu xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch của Mát-xcơ-va. Tuy nhiên, hiện nay hàng Trung Quốc nhập khẩu vào Mỹ chỉ phải chịu mức thuế 30%.

Quyết định của Mỹ nhắm vào Ấn Độ, thay vì Trung Quốc, bắt đầu từ vấn đề đòn bẩy. Ấn Độ vẫn phụ thuộc nhiều vào các thị trường, công nghệ và đầu tư phương Tây. Mỹ là một trong những điểm đến xuất khẩu lớn nhất của Ấn Độ và là nguồn hợp tác công nghệ cao quan trọng. Thế nên, các nhà hoạch định chính sách Mỹ tin rằng họ có thể gây áp lực kinh tế lên Ấn Độ mà không phải mạo hiểm với sự gián đoạn hệ thống vốn sẽ xảy ra sau một cuộc đối đầu trực tiếp với Trung Quốc.

Quan hệ Mỹ - Trung đã trở nên mong manh sau nhiều năm thương chiến, trừng phạt công nghệ và tranh chấp địa chính trị, song hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn còn phụ thuộc nhau đáng kể. Đòn thuế quan mạnh của Washington giáng vào Bắc Kinh do mua dầu Nga gần như chắc chắn sẽ kéo theo hành động trả đũa từ Trung Quốc. Mức độ đáp trả có thể phá vỡ chuỗi cung ứng toàn cầu, tạo ra cú sốc lạm phát và gây thiệt hại cho nền kinh tế Mỹ.

HẠNH NGUYÊN (Theo The Diplomat, NDTV)