Hơn 5 năm kể từ ngày nhiều người đăng bắt thủy sản phát hiện bãi cát ven biển Khai Long (xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau) xuất hiện nguồn lợi nghêu giống dồi dào, nơi đây được xem như "bãi vàng", giúp cho hàng ngàn hộ không đất sản xuất có thu nhập ổn định. Nguồn lợi ấy gặp năm trúng mùa kéo dài đến cận Tết Nguyên đán. Như năm vừa rồi (2011), thời điểm tháng 10, dòng người cào nghêu có gần cả chục ngàn người đãi cát tìm nghêu. Năm nay, trở lại nơi ấy vào cùng thời điểm, nhưng quang cảnh vắng tanh…

*Mùa nghêu hoang vắng!

Năm nay, bãi nghêu Khai Long hoang vắng...

Thời điểm tháng 10 -2012, khu vực "bãi vàng" – bãi cát ven biển Khai Long không còn nhộn nhịp như những năm trước. Ngoài khơi, lác đác vài chiếc xuồng nhỏ đi thăm lưới đăng cua, cá kèo giống…

Chị Lâm Thị Hồng, một cư dân của xóm cào nghêu, cho biết: Mới giữa tháng 6 Âm lịch (khoảng đầu tháng 8 Dương lịch) năm nay, bãi nghêu Khai Long không còn nghêu giống. "Năm nay, nghêu giống hết sớm… uổng quá. Phải thêm được chừng hai tháng thì đỡ khổ cho gia đình tôi…" – Chị Hồng than vãn. Vào mùa nghêu giống năm 2011, ấp Kinh Đào Tây-xóm có khoảng 90% hộ dân tham gia cào nghêu, giờ quang cảnh buồn hiu. Mùa nghêu kết thúc sớm nên thanh niên, trai tráng khỏe mạnh trong xóm bỏ nhà ra nội thành làm thuê khá đông. Anh Lê Văn Bon, nhà có ghe làm "nghề cạn" ven biển Đất Mũi, tiếc nuối: "Năm trước, qua mùa nghêu giống, tôi để dành được gần 40 triệu đồng. Năm nay, nghêu hết sớm nên thu nhập không có bao nhiêu…".

Bãi cát ven biển Khai Long xuất hiện nghêu giống vào mưa dầm hàng năm và kết thúc vào cuối mùa mưa. Thời điểm ấy, dòng người khắp nơi đèo xuồng máy về ven biển Khai Long dựng lều, che chòi tạm để cào nghêu, bất chấp sự tuyên truyền, can ngăn của chính quyền sở tại. Năm nay, mới đầu tháng 3 Âm lịch ở Khai Long đã xuất hiện nghêu giống (sớm hơn cả tháng so với mọi năm). Tỉnh Cà Mau chủ trương không cấm khai thác như năm trước mà cử lực lượng địa phương tham gia bảo vệ, ổn định tình hình an ninh trật tự… Nhưng năm nay lại là mùa nghêu thất bát!

* Kỳ vọng vào tương lai

Chú Phan Văn Cấm, ấp Kinh Đào Tây, cho biết: Năm nay nghêu giống ở Khai Long không chỉ đến sớm mà "bãi vàng" này còn có lượng sò huyết giống đáng kể. Song, mùa vụ lướt qua quá nhanh…Lượng giống thủy sản nơi đây chóng hết là do hộ dân khai thác tự do, kiểu tận thu. Đề cập đến việc này, chú Cấm nói: "Cào bằng vợt lưới mành như mọi khi thì nói gì, có nhiều hộ thuê cả chiếc ghe bự chảng đến xúc cát bỏ vô mang về sau đó mới sàng lọc lại kiếm nghêu giống. Khai thác kiểu vậy thứ gì mà còn". Cùng tâm trạng ấy, anh Phan Văn Dũng, Phó ban nhân dân ấp Kinh Đào Tây, lo lắng: "Với cách khai thác tự do tận thu nên nghêu giống cạn kiệt sớm. Lo nhất là việc xúc cát mang về nhà, có thể vô tình đã làm đảo lộn môi trường nền đáy, sợ mùa sau nghêu không xuất hiện nữa".

Theo đề án được phê duyệt, trong thời gian tới tỉnh Cà Mau sẽ thành lập 1 hợp tác xã (HTX) quy mô lớn trên cơ sở hợp nhất 16 HTX và ban quản lý vùng nuôi nghêu hiện có ở Đất Mũi, có sự giám sát chặt chẽ của ngành chức năng. Trong HTX mới ấy sẽ có các tổ khai thác giống dưới sự điều hành của HTX nhằm chấm dứt nạn khai thác nghêu giống bừa bãi, mất an ninh trật tự. Bí thư Đảng ủy kiêm Chủ tịch UBND xã Đất Mũi – Lý Hoàng Tiến, cho biết: HTX này cũng thành lập một đội bảo vệ (khoảng 40-60 lực lượng), chia làm 8 tổ quản lý và 1 tổ lưu động, lực lượng nòng cốt là các xã viên. Trong tương lai, vùng khai thác nghêu giống cũng được mở rộng trên diện tích khoảng 2.400 ha. Đề án còn quy hoạch vùng nuôi nghêu thương phẩm khoảng 600 ha và khu ương nghêu giống nằm trên lâm phần của Ban quản lý rừng phòng hộ Đất Mũi, với diện tích khoảng 10 ha. Quan điểm của tỉnh là tạo mọi điều kiện để cộng đồng dân nghèo không có đất sản xuất tham gia vào HTX. Mong rằng với cách chuẩn bị bài bản ngay từ đầu, đề án mới sẽ phát huy hiệu quả, giúp cộng đồng dân nghèo khai thác tốt nguồn lợi tài nguyên ven biển mà thiên nhiên đã ban tặng.

Bài, ảnh: Hữu Tùng