Giữa lúc vị thế của Trung Quốc ngày càng lớn mạnh trên vũ đài quốc tế, khoảng cách giữa thành thị và nông thôn tại nước này cũng ngày càng tăng, đe dọa sự phát triển của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Người già ở vùng nông thôn Trung Quốc đi thăm khám sức khỏe. Ảnh: CRI

Từ kinh nghiệm cá nhân, Zheng Yajun - một nữ tiến sĩ tốt nghiệp Đại học Hong Kong - cho rằng thật khó để vượt qua khoảng cách thành thị - nông thôn tại Trung Quốc. Được sinh trưởng và học tập tại một thị trấn nhỏ xa xôi ở tỉnh Cam Túc, Zheng tham gia kỳ thi tuyển sinh đại học quốc gia 2 lần trước khi đậu vào Đại học Phúc Đán danh tiếng ở Thượng Hải vào năm 2009. Nhưng cô chưa bao giờ thấy cuộc sống dễ dàng tại Phúc Đán, vì phải vật lộn để hiểu các giảng viên và những người bạn học cùng lớp đến từ các thành phố lớn. Nhiều bạn học của Zheng đến từ các vùng kém phát triển hơn cũng có trải nghiệm tương tự.

Sau khi tốt nghiệp đại học, Zheng đã mở rộng luận văn thạc sĩ của mình về đề tài khoảng cách giữa sinh viên thành thị và nông thôn tại các trường đại học hàng đầu Trung Quốc và những phát hiện của cô đã được xuất bản thành sách vào đầu năm ngoái. Với nội dung xoay quanh sự khác biệt giai cấp theo góc nhìn xã hội học, quyển sách của Zheng là một trong những tác phẩm nổi bật nhất về các chủ đề tương tự được xuất bản trong những năm gần đây tại Trung Quốc, thu hút giới truyền thông đưa tin rộng rãi và dẫn đến các cuộc tranh luận công khai.

Thực ra, giới lãnh đạo Trung Quốc đã ý thức về việc nếu khoảng cách nông thôn - thành thị tiếp tục gia tăng, nó có thể đe dọa sự tăng trưởng bền vững của quốc gia. Nhưng theo giới quan sát, mặc dù Bắc Kinh nhận thức được mức độ nghiêm trọng của vấn đề khoảng cách nông thôn - thành thị, nhưng việc giải quyết nó là nhiệm vụ không dễ dàng, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục.

Tại Trung Quốc, tất cả trẻ em đều phải hoàn thành 9 năm giáo dục bắt buộc, tức bậc tiểu học và trung học cơ sở. Nhưng các học giả chỉ ra rằng những thiếu sót trong nền giáo dục nông thôn của nước này bắt đầu từ khi học sinh còn rất nhỏ và nếu khoảng cách nông thôn - thành thị vẫn tiếp diễn, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sẽ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng nguồn nhân lực nghiêm trọng.

Ông Scott Rozelle, đồng giám đốc của Trung tâm về Kinh tế và Thể chế Trung Quốc thuộc Đại học Stanford (Mỹ), cho biết người lao động có thu nhập thấp và trung bình ở khu vực nông thôn “có thể là rào cản lớn dài hạn đối với tăng trưởng kinh tế bền vững của Trung Quốc”. Vì thiếu kỹ năng, nên lao động nông thôn khó cạnh tranh trên thị trường lao động thành thị.

Theo nghiên cứu của ông Rozelle, trẻ em theo học tại nông thôn gặp khó khăn trong việc tiếp thu các kỹ năng học thuật cần thiết cho các công việc đòi hỏi kỹ năng cao. Có 40%-50% số trẻ em nông thôn bị chậm phát triển nhận thức, thể dẫn đến khó khăn trong việc học toán, khoa học và ngôn ngữ.

Bên cạnh đó, việc trình độ học vấn trung bình của toàn bộ lực lượng lao động Trung Quốc thấp hơn một chút theo tiêu chuẩn quốc tế, hầu như hoàn toàn là do trình độ học vấn thấp hơn của nhóm dân số nông thôn. Theo Rozelle, một tỷ lệ đáng kể lao động nông thôn không có bằng tốt nghiệp trung học phổ thông. Và nếu người lao động Trung Quốc thấy khó chuyển từ công việc có kỹ năng thấp sang công việc có kỹ năng cao, thì điều đó có thể cản trở quá trình chuyển đổi của Trung Quốc sang nền kinh tế có thu nhập cao, kỹ năng cao.

Mới đây, Trung Quốc đã công bố một kế hoạch hành động trong 5 năm tới để hỗ trợ phát triển nông thôn, nhà ở cho lao động nhập cư. Zheng Linyi, một nhà nghiên cứu tại Đại học Chiết Giang, cho rằng một số biện pháp được đưa vào kế hoạch hành động sẽ tạo điều kiện cho người dân di chuyển tự do hơn giữa các khu vực nông thôn và thành thị và thúc đẩy “phát triển tổng hợp” cho các thành phố và nông thôn.

Được biết, mặc dù mức sống ở khu vực nông thôn Trung Quốc đã được cải thiện đáng kể trong 20 năm qua, nhưng khoảng cách thu nhập giữa hộ gia đình nông thôn và thành thị vẫn còn lớn. Năm 2023, thu nhập khả dụng bình quân đầu người hằng năm của hộ gia đình nông thôn Trung Quốc là khoảng 21.691 nhân dân tệ (3.000USD), chỉ bằng khoảng 40% thu nhập của hộ gia đình thành thị.