Thủ tướng Benjamin Netanyahu phát biểu tại Đại học Bar-Ilan. Ảnh: AFP

Phát biểu tại Đại học Bar-Ilan ở Ramat Gan, gần Thủ đô Tel Aviv hôm 14-6, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu lần đầu tiên tuyên bố sẽ chấp nhận một nhà nước Palestine độc lập, nhưng kèm theo một số điều kiện. Đây được xem là nỗ lực của ông Netanyahu nhằm giảm sức ép từ phía Tổng thống Mỹ Barack Obama.

Các điều kiện Thủ tướng Netanyahu đưa ra để khai sinh nhà nước Palestine có “quốc kỳ, quốc ca và chính quyền” riêng là không được thành lập quân đội, không có quyền kiểm soát không phận hoặc ký thỏa thuận quân sự với các nước khác. Ông Netanyahu yêu cầu đất nước này chỉ bao gồm các khu vực hiện do người Palestine kiểm soát. Về vấn đề người tị nạn Palestine và quy chế Jerusalem, quan điểm của ông Netanyahu không thay đổi khi cho rằng người tị nạn không được hồi hương (hiện nay là lãnh thổ Israel) và Jerusalem phải hoàn toàn thuộc quyền kiểm soát của Israel.

Trong bài diễn văn, ông Netanyahu nhắc lại thỏa thuận với Mỹ về việc không mở rộng hoặc xây mới các khu định cư Do Thái, nhưng tuyên bố vẫn cho phép “cuộc sống bình thường” tiếp tục, tức là vẫn đảm bảo nhà ở cho sự gia tăng dân số tự nhiên. Gần 500.000 người định cư Do Thái đang sống ở Đông Jerusalem và Bờ Tây, vùng đất Israel chiếm đóng trái phép của Palestine.

Gốc rễ của cuộc xung đột, theo ông Netanyahu, vẫn là do người A-rập không chấp nhận người Do Thái có nhà nước độc lập. Thực ra, hồi năm 1993, trong khuôn khổ Hiệp định hòa bình Oslo, Palestine công nhận Israel là một nhà nước song từ chối công nhận Israel là nhà nước của người Do Thái, vì động thái này có nghĩa là từ bỏ quyền hồi hương của người tị nạn Palestine.

Theo các nhà phân tích, ông Netanyahu đang trong tình thế khó khăn, vì kẹt giữa sức ép từ Washington muốn thúc đẩy tiến trình hòa bình Trung Đông với các đồng minh cực hữu trong chính phủ liên hiệp, vốn phản đối một nhà nước Palestine độc lập. Do vậy, trong bài phát biểu này, ông cố gắng không làm mất lòng bên nào. Tuy nhiên, việc từ chối ngưng xây dựng các khu định cư Do Thái ở Bờ Tây khiến ông khó tránh một cuộc đối đầu ngoại giao với Mỹ. Tại Israel, các nghị sĩ cánh hữu cũng tức giận khi ông Netanyahu nói về một nhà nước Palestine độc lập. Nghị sĩ Danny Danon của đảng Likud coi việc thành lập nhà nước Palestine là mối đe dọa đối với Israel và thề sẽ làm mọi cách để ngăn cản.

Đối với Palestine, ông Netanyahu cho biết sẽ gặp bất kỳ nhà lãnh đạo A-rập nào để kêu gọi người Palestine nối lại đàm phán hòa bình ngay lập tức. Tuy nhiên, Nabil Ab Rdainah, người phát ngôn của Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas, bác bỏ đề nghị trên. Ông Rdainah cho rằng phát biểu của ông Netanyahu đã hủy hoại tất cả những sáng kiến hòa bình, làm tê liệt tất cả những nỗ lực đang thực hiện.

N.MINH (Theo Guardian, Reuters, Washingtonpost)