Kim ngạch thương mại song phương giữa Việt nam và EU đã chứng kiến tăng trưởng khả quan ngay cả so với thời kỳ trước đại dịch. Trước bối cảnh kinh tế phục hồi, cùng sự nổi lên của những xu hướng thương mại, đầu tư mới, Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) sẽ tạo điều kiện thuận lợi, khả năng cạnh tranh để Việt Nam tham gia vào quá trình tái cấu trúc chuỗi cung ứng mới với các đối tác EU, mở ra cơ hội về thu hút nguồn vốn đầu tư, công nghệ tiên tiến, tạo nên sức bật mới, tăng trưởng bền vững trong chuỗi giá trị toàn cầu...

Ðóng gói gạo xuất khẩu đi châu Âu tại Công ty CP Công nghiệp Công nghệ cao Trung An.

Đòn bẩy thương mại

Thứ trưởng Bộ Công Thương Ðặng Hoàng An, cho rằng, nhìn lại năm đầu tiên thực thi EVFTA (từ ngày 1-8-2020), không thể phủ nhận vai trò của Hiệp định: đây không chỉ là đòn bẩy thúc đẩy thương mại hai chiều mà còn là lợi thế ưu việt cho cộng đồng doanh nghiệp hai bên trong bối cảnh kinh tế, giao thương toàn cầu bị ảnh hưởng nghiêm trọng do đại dịch COVID-19 gây ra. Những con số ấn tượng về trao đổi thương mại và đầu tư ngay cả trong thời kỳ dịch bùng phát tại các nước EU sau đó là Việt Nam đã chứng minh điều này. Về thương mại, Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 17 và là nước xuất khẩu lớn thứ 11 vào EU; ở chiều ngược lại EU là đối tác thương mại lớn thứ 5 và là đối tác xuất khẩu lớn thứ 3 của Việt Nam. Trong 9 tháng năm 2021, thương mại 2 chiều giữa Việt Nam và EU vẫn ghi nhận sự tăng trưởng khả quan với kim ngạch đạt 41,3 tỉ USD, tăng 13,4% so với cùng kỳ năm 2020, trong đó xuất khẩu đạt 28,85 tỉ USD, tăng 11,7%; nhập khẩu đạt 12,4 tỉ USD, tăng 17,6% so với cùng kỳ năm 2020.

Theo thống kê của Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), trong năm đầu tiên thực thi Hiệp định, các cơ quan, tổ chức được ủy quyền cấp C/O mẫu EUR.1 đã cấp khoảng 207.682 chứng nhận C/O mẫu EUR.1 với kim ngạch đạt khoảng 7,71 tỉ USD đi 27 nước EU. Ngoài ra, các doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa sang EU còn thực hiện tự chứng nhận xuất xứ cho 6.115 lô hàng được hưởng ưu đãi thuế quan theo EVFTA. Năng lực cạnh tranh và thị phần của hàng hóa Việt cũng ngày càng được cải thiện rõ rệt tại thị trường EU.

Mặc dù bị ảnh hưởng nặng nề do đợt dịch thứ 4 bùng phát tại vùng xuất khẩu trọng điểm phía Nam, 9 tháng năm 2021, thương mại 2 chiều giữa Việt Nam và EU vẫn ghi nhận sự tăng trưởng khả quan, kể cả so với thời kỳ trước đại dịch, với kim ngạch đạt 41,3 tỉ USD, tăng 13,4% so với cùng kỳ năm 2020, trong đó xuất khẩu đạt 28,85 tỉ USD, tăng 11,7% và nhập khẩu đạt 12,4 tỉ USD, tăng 17,6% so với cùng kỳ năm 2020. Theo Cơ quan thống kê châu Âu (Eurostat), Việt Nam hiện đã vươn lên trở thành đối tác thương mại hàng hóa lớn nhất của EU trong khu vực ASEAN, với kim ngạch thương mại hai chiều năm 2020 đạt 43,2 tỉ EUR và xếp trong Top 10 các nước cung ứng hàng hóa lớn nhất vào thị trường EU. TP Cần Thơ hiện có 37 doanh nghiệp xuất nhập khẩu sang thị trường EU tại 20 quốc gia. Từ ngày 1-1 đến 21-10-2021, TP Cần Thơ cấp 1.046 giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa C/O, với kim ngạch 73,84 triệu USD. Thành phố đã cấp 153 chứng nhận C/O mẫu EUR.1 với kim ngạch 11,6 triệu USD.

Việt Nam đã tiếp nhận được nguồn đầu tư chất lượng cao từ EU với những dự án có công nghệ tiên tiến, tạo ra những giá trị và lợi ích chung cho cộng đồng doanh nghiệp hai bên. EU hiện là nhà đầu tư (FDI) lớn thứ 6 tại Việt Nam, tổng số vốn đầu tư đăng ký lũy kế đến tháng 9 năm 2021 đạt 22,24 tỉ USD. Trong 9 tháng năm 2021, EU có 112 dự án mới tại Việt Nam với số vốn 156 triệu USD. Rõ ràng đây là những kết quả đặc biệt đáng ghi nhận sau hơn một năm thực thi Hiệp định, đồng thời là cơ sở để chúng ta hoàn toàn có thể lạc quan, tin tưởng vào một sức bật mạnh mẽ trong phát triển hợp tác thương mại đầu tư Việt Nam - EU trước bối cảnh bình thường mới với nền tảng vững chắc từ EVFTA.

Sức bật hợp tác

Tuy nhiên, để tận dụng hiệu quả những ưu đãi từ EVFTA còn không ít vấn đề đặt ra. Bên cạnh những thách thức khách quan từ bối cảnh dịch bệnh, Việt Nam còn phải đối mặt với nhiều thách thức chủ quan từ nội tại doanh nghiệp và đặc thù thị trường. Ðó là khi tiếp cận thị trường EU, Việt Nam chưa hoàn toàn đáp ứng các yêu cầu đặt ra từ các quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật cao và khắt khe với mục đích là bảo vệ sức khoẻ con người, bảo vệ môi trường, phát triển bền vững... Trong khi đó, xu hướng bảo hộ và áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại và các rào cản phi thuế quan từ EU ngày càng gia tăng. Ðây được xem là nút thắt lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ cần chú ý khi tiếp cận thị trường EU.

Tại Diễn đàn Thương mại Việt Nam - EU “EVFTA - Sức bật cho hợp tác thương mại đầu tư trong bối cảnh bình thường mới” do Bộ Công Thương tổ chức cuối tháng 10-2021, Thứ trưởng Bộ Công Thương Ðặng Hoàng An cho rằng, trước bối cảnh kinh tế phục hồi, cùng sự định hình và phát triển của những xu hướng thương mại, đầu tư mới, EVFTA sẽ tạo điều kiện thuận lợi, khả năng cạnh tranh để Việt Nam tham gia vào quá trình tái cấu trúc chuỗi cung ứng với các đối tác EU, mở ra cơ hội về thu hút nguồn vốn đầu tư, công nghệ tiên tiến, tạo nên sức bật mới, tăng trưởng bền vững khi cộng hưởng trong chuỗi giá trị toàn cầu. Hơn lúc nào hết, các doanh nghiệp cần nhanh chóng nắm bắt, chủ động thích nghi, đổi mới chính mình để đón đầu những cơ hội mới khi nền kinh tế chuyển trạng thái hậu COVID-19. Bộ Công Thương cùng hệ thống các Thương vụ Việt Nam tại EU sẽ nỗ lực đồng hành cùng doanh nghiệp hai bên khai thác tối đa ưu thế từ EVFTA, tạo mọi điều kiện thuận lợi để đẩy mạnh giao thương, kết nối đầu tư, hỗ trợ giải quyết các khó khăn, vướng mắc phát sinh.

Vận chuyển gạo xuất khẩu vào châu Âu tại Công ty CP Công nghiệp Công nghệ cao Trung An.

Ðể tận dụng hiệu quả EVFTA, đón đầu cơ hội mới mở ra hậu đại dịch cần nỗ lực rất lớn từ cả phía Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp. Chính phủ Việt Nam đang xây dựng các kịch bản phù hợp để thích ứng linh hoạt và hiệu quả với tình hình mới; khơi thông mọi nguồn lực cho phục hồi và phát triển kinh tế, đảm bảo chuỗi cung ứng; đồng thời tích cực hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, ổn định môi trường đầu tư kinh doanh, không để nền kinh tế bị lỡ nhịp trong xu hướng phục hồi kinh tế thế giới. Trước những thời cơ và thách thức đan xen trong giai đoạn bình thường mới, các doanh nghiệp cũng cần chủ động đổi mới chính mình, nâng cao năng lực nội tại, điều chỉnh chiến lược sản xuất kinh doanh phù hợp để nhanh chóng thích nghi với điều kiện mới, tham gia sâu vào tái cấu trúc chuỗi cung ứng và giá trị toàn cầu. Ông Alain Cany, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), cho rằng, hai bên cần hợp tác chặt chẽ trong việc giải quyết các vấn đề tồn tại vì lợi ích chung của cộng đồng doanh nghiệp. Việc dịch bệnh được kiểm soát trở lại, cùng lợi thế lớn từ EVFTA và tới đây là Hiệp định bảo hộ đầu tư (EVIPA), Việt Nam sẽ có cơ hội thu hút làn sóng FDI mới từ các nhà đầu tư châu Âu đang tìm kiếm một điểm đến ổn định, an toàn, thịnh vượng và cạnh tranh.

Tại Tọa đàm “Ðẩy mạnh xuất khẩu rau quả Việt Nam sang Liên minh châu Âu” do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức mới đây, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan cho rằng, thị trường EU còn nhiều tiềm năng, đồng thời nhấn mạnh đã đến lúc các Bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp cần phối hợp xây dựng một chiến lược tổng thể và kế hoạch hành động để đẩy mạnh xuất khẩu rau quả sang thị trường này. Theo Bộ trưởng, ba trở ngại lớn nhất đối với nông sản Việt Nam khi vươn ra thế giới là: biến đổi khí hậu, biến động thị trường và biến chuyển trong xu thế tiêu dùng, trong đó thế giới đang mạnh mẽ chuyển sang sản xuất và tiêu dùng xanh. Do vậy, chiến lược thúc đẩy xuất khẩu nông sản Việt Nam sang EU cần được xây dựng tổng thể và toàn diện, tiến tới định vị thương hiệu mới của nông nghiệp Việt Nam là minh bạch, trách nhiệm và bền vững. Do vậy, các doanh nghiệp cần tăng cường phối hợp, hình thành các liên minh, hiệp hội để cùng quảng bá cho thương hiệu rau quả và nông sản của quốc gia.

Nhiều chuyên gia, cũng bày tỏ lạc quan về triển vọng phục hồi kinh tế và phát triển quan hệ thương mại và đầu tư Việt Nam - EU trong bối cảnh bình thường mới; đồng thời cũng chỉ ra không ít những thách thức đặt ra trước mắt, đặc biệt là diễn biến phức tạp và khó lường của dịch COVID-19. Việt Nam cần xây dựng các kịch bản phù hợp để thích ứng linh hoạt và hiệu quả với tình hình mới; khơi thông mọi nguồn lực cho phục hồi và tăng trưởng kinh tế...

Bài, ảnh: KHÁNH NAM