Dạy trẻ tuổi dậy thì về sức khỏe giới tính không chỉ giúp trẻ vượt qua những khủng hoảng giai đoạn tuổi dậy thì, mà còn là nền tảng giúp trẻ phát triển lành mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần lâu dài sau này.

Con cái ẩm ương, cha mẹ bối rối

Theo các chuyên gia sức khỏe và tâm lý, cả cha mẹ và con cái đều bị bối rối khi con bước vào tuổi dậy thì nếu không có bước chuẩn bị. Trong chương trình truyền hình trực tuyến với chủ đề “Chăm sóc sức khỏe sinh sản cho trẻ tuổi dậy thì”, TS.BS Nguyễn Thu Giang, Phó Viện trưởng Viện Sức khỏe cộng đồng Ánh sáng Light, cho biết trẻ em hiện nay dậy thì sớm và rất nhanh do chế độ dinh dưỡng và môi trường sống. Quá trình này bắt đầu bằng những thay đổi sớm, như: tăng chiều cao, cân nặng, xuất hiện mùi cơ thể, tóc bết hơn, sự phát triển của các cơ quan sinh dục… Chính sự thay đổi quá nhanh về mặt sinh học khiến trẻ trở nên vụng về, mệt mỏi và dễ nhạy cảm. Những thay đổi nhỏ của cơ thể cũng có thể khiến trẻ sợ hãi, mất ngủ, khép kín. Khi trẻ lo sợ, vỏ não tiết ra hormone độc tố, ảnh hưởng đến cả sức khỏe thể chất và tinh thần của trẻ.

Cán bộ dân số phường Bình Thủy tuyên truyền đến học sinh về các vấn đề sức khỏe giới tính.

PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội lý giải, về mặt tâm lý, giai đoạn dậy thì được xem là “lần sinh ra thứ hai” của trẻ, với mong muốn định hình bản sắc, tính cách. Tuy nhiên, trẻ lại “bị mắc kẹt” trong mâu thuẫn tự xác định vẫn là trẻ con hay đã là người lớn. Trong trường hợp đó, trẻ có xu hướng muốn thể hiện mình, làm ngược lại những gì cha mẹ dạy bảo, khuyên răn để khám phá giới hạn. Cha mẹ có thể hiểu lầm, cho rằng trẻ bướng bỉnh, nổi loạn, từ đó càng đẩy trẻ vào sự khép kín và đối đầu. Trẻ cần được giúp đỡ, nhưng không nhận được tín hiệu từ cha mẹ nên có nguy cơ tìm đến các nguồn thông tin không đáng tin cậy, có thể từ bạn bè - những người cũng thiếu kinh nghiệm như trẻ. Đặc biệt nguy hiểm, trẻ tiếp cận thông tin từ các trang web đen với những nội dung phản khoa học và nhân văn.

TS.BS Nguyễn Thu Giang cho rằng, nếu thiếu sự hỗ trợ kịp thời, trẻ em có nguy cơ đối mặt với những hệ lụy nặng nề, không chỉ dừng lại ở sức khỏe thể chất mà còn ảnh hưởng vĩnh viễn đến tâm lý và nhân cách. Các thống kê y tế thời gian qua đã báo động về tình trạng nạo phá thai và mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, kể cả HIV/AIDS có xu hướng gia tăng ở trẻ vị thành niên. Vì vậy, việc hỗ trợ sức khỏe sinh sản cho trẻ em tuổi dậy thì là trách nhiệm khẩn cấp của gia đình và cộng đồng.

Sự lúng túng của các bậc phụ huynh là rào cản lớn trong quá trình hỗ trợ trẻ trưởng thành. PGS.TS Trần Thành Nam chỉ ra rằng, nhiều cha mẹ vẫn lấy kinh nghiệm từ thời ông bà để dạy con trong vấn đề sức khỏe giới tính. Điều này tạo ra một sự lạc hậu về phương pháp và nội dung, khiến cha mẹ cảm thấy không còn phù hợp để đối thoại với con mình trong môi trường hiện đại. Sự bối rối không chỉ nằm ở việc nói chuyện mà còn cả trong việc tìm thông tin chính xác và khoa học để trang bị cho con.

Phá rào cản vùng cấm nhạy cảm

PGS.TS Trần Thành Nam khẳng định: “Cha mẹ “không cần là chuyên gia” mà phải “tận tâm và toàn tâm” để nhận diện ra những dấu hiệu dậy thì và quan tâm đến các vấn đề nhạy cảm của con”. TS.BS Nguyễn Thu Giang nhấn mạnh rằng, sự tiến bộ của cha mẹ thường không bắt kịp sự phát triển nhanh chóng của trẻ. Do đó, cha mẹ phải xác định học cùng con và học suốt chặng đường làm cha mẹ. Chính cha mẹ cần là người hướng con những bước chập chững đầu tiên về sức khỏe sinh sản, không chờ đợi con phải tự tìm đến “thầy” Google. Cha mẹ cần giúp con nhận diện cả những dấu hiệu dậy thì rất nhỏ và dễ bị bỏ qua, để trẻ không bị sợ hãi vì những thay đổi trên cơ thể mà không thể nói với ai.

PGS.TS Trần Thành Nam gợi ý giải pháp “tinh tế”, đó là cha mẹ mang các sách vở đã được kiểm duyệt đặt ở nhiều nơi trong nhà. Khi thấy sách xê dịch, có nghĩa là con đã đọc và tiếp cận được nguồn thông tin tin cậy mà cha mẹ đã lọc qua. Bên cạnh đó, cha mẹ thể hiện sự cởi mở, tự nhiên và nhẹ nhàng khi nói chuyện với con về chủ đề sức khỏe giới tính. Đừng để con nhận được thông điệp rằng chủ đề này là “cấm kỵ”. Nội dung giáo dục không chỉ dừng lại ở vấn đề sinh lý mà cần nói đến các mối quan hệ với bạn khác giới, chủ đề tình bạn lành mạnh hay tình yêu trong sáng. Cha mẹ dạy con hiểu tình yêu phải có sự cam kết và hy sinh chứ không chỉ có mối hấp dẫn về mặt thể chất. Giai đoạn dậy thì của con, thời gian bên con là yếu tố quan trọng nhất để cha mẹ giúp con định hướng con đường và những giá trị tốt đẹp trên hành trình đi đến tuổi trưởng thành.

Bài, ảnh: THU SƯƠNG