Báo cáo đăng trên tạp chí y khoa The Lancet ngày 3-8 nhấn mạnh rằng ô nhiễm rác thải nhựa đặt ra “mối nguy hiểm nghiêm trọng, ngày càng lớn và chưa được nhận thức đầy đủ đối với sức khỏe con người”. Tài liệu được công bố trước thềm vòng đàm phán thứ 6 của Liên Hiệp Quốc liên quan Hiệp ước toàn cầu về chấm dứt ô nhiễm nhựa.

Gây tổn thất lớn

Trong báo cáo, nhóm chuyên gia y tế do Giáo sư Philip Landrigan dẫn đầu cho biết vật liệu nhựa đang gieo rắc nhiều bệnh tật “ở mọi giai đoạn của vòng đời nhựa và mọi giai đoạn của cuộc đời con người”. Họ lưu ý trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ đặc biệt dễ bị tổn thương.

Hàng triệu tấn rác thải nhựa được tạo ra mỗi năm. Ảnh: The Times

Nhóm nghiên cứu đã xác định một loạt ảnh hưởng, bao gồm rối loạn tim mạch, ung thư, tiểu đường và các bệnh về đường hô hấp cũng như nguy cơ nhiễm trùng gia tăng. Mặc dù chưa có ước tính đáng tin cậy về tổng gánh nặng bệnh tật, song báo cáo chỉ ra các vấn đề sức khỏe đã gây tổn thất tới 1.500 tỉ USD mỗi năm tại 38 quốc gia, nơi chiếm 1/3 dân số thế giới.

Chỉ 3 loại hóa chất được sử dụng phổ biến trong nhựa là PBDE, BPA và DEHP đã gây ra các vấn đề sức khỏe đó. BPA có liên quan đến 237.000 ca tử vong do bệnh tim thiếu máu cục bộ và 194.000 cái chết do đột quỵ trên toàn cầu.

Chính việc đẩy mạnh sản xuất nhựa đã dẫn đến cuộc khủng hoảng này. Sản lượng nhựa toàn cầu đã tăng hơn 200 lần kể từ năm 1950 và dự kiến sẽ tăng gần gấp 3 lần, lên hơn 1 tỉ tấn mỗi năm, vào năm 2060. Mặc dù nhựa có nhiều công dụng quan trọng, nhưng sản xuất nhựa dùng một lần đang tăng với tốc độ nhanh nhất. Nhựa dùng một lần, chẳng hạn như chai nước và hộp đựng thức ăn nhanh, chiếm 40% sản lượng nhựa.

Kết quả là tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa tăng vọt, với 8 tỉ tấn hiện đang gây ô nhiễm toàn bộ hành tinh, từ đỉnh Everest đến rãnh đại dương sâu nhất. Tuy nhiên, chưa đến 10% rác thải nhựa được tái chế, trong khi 43% bị chôn lấp và 22% xử lý kém, với nguy cơ chúng sẽ trôi ra sông và đại dương. Được biết, 3,3% lượng khí thải toàn cầu là do quá trình sản xuất và xử lý nhựa.

Triển vọng thấp

Báo cáo của Lancet được công bố 2 ngày trước khi vòng đàm phán thứ 6 khai mạc tại Geneva (Thụy Sĩ) và có thể là đợt đàm phán cuối cùng giữa các quốc gia nhằm thống nhất hiệp ước toàn cầu về nhựa có tính ràng buộc pháp lý. Vòng đàm phán thứ 5 tại Hàn Quốc cuối năm ngoái tưởng chừng sẽ thông qua hiệp ước đầu tiên trên thế giới về chống ô nhiễm nhựa nhưng đã thất bại do bất đồng sâu sắc giữa hơn 100 quốc gia ủng hộ đề xuất hạn chế sản xuất nhựa và bên phản đối, bao gồm những nước giàu dầu mỏ như Saudi Arabia.

Trong bối cảnh gần 99% nhựa được làm từ dầu mỏ, khí đốt và than đá, phe phản đối lập luận rằng nên đặt trọng tâm vào tái chế nhựa, thay vì cắt giảm sản lượng. Tuy nhiên, không giống như giấy, thủy tinh, thép và nhôm, nhựa không thể dễ dàng được tái chế do rất phức tạp về mặt hóa học.

Trong 2 tuần tới, phái đoàn của 170 quốc gia cần đạt được sự đồng thuận về nhiều vấn đề quan trọng để xây dựng một thỏa thuận về ô nhiễm nhựa. Trong thư ngỏ gần đây, các nhà khoa học muốn các nhà đàm phán đưa ra các biện pháp bảo vệ sức khỏe con người. Sức khỏe nhân loại dự kiến sẽ đóng vai trò quan trọng tại vòng đàm phán lần này, bắt đầu từ ngày 5-8.

Với việc chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump phản đối các thỏa thuận môi trường toàn cầu, Giáo sư Landrigan tỏ ra thận trọng về các cuộc đàm phán nhưng nhấn mạnh “chúng ta có nghĩa vụ phải thúc đẩy”.

HẠNH NGUYÊN (Theo Guardian, Financial Times)