Truyện ngắn: Nhật Hồng

"Cánh cò trắng chấp chới bay về phía có đôi mắt của cha của mẹ ngày ngày vuốt ve cho cây lúa làm đòng"

Dung khép cổng, bỏ lại phía sau lưng dòng xe cộ ồn ào. Thành phố ngày một lớn dần, cao dần, đường sá ngày một rộng nhưng cũng chật chội đầy xe và người. Dung trốn tránh ồn ào bằng cách tạo ra một khoảng sân hẹp trước nhà, có chút nắng, chút mưa, chút gió để nhớ về một vùng bình yên trong cuộc đời. Dung không thể nào quên được hơi hướng quê nhà dù đã hơn mười năm làm dân thành phố. Cứ mỗi lần nghe mùi khen khét Dung nhớ mẻ cá kho khô; nghe mùi quế, ngò nhớ mùi canh chua bốc khói từ tay mẹ. Thấy mắm kho nhớ bông điên điển…

Thấy Dung buồn buồn, Thành- chồng của Dung an ủi: "Chủ nhật tới anh chở em và con về thăm quê ngoại". Dung lại rơm rớm nước mắt. Về đó lại càng buồn hơn chỉ thấy di ảnh hai người trên bàn thờ. Dung không ngờ chỉ mười năm mà mọi thứ đã đổi thay đến bất ngờ. Cô sinh viên ngày nào đã thành giảng viên đại học. Ba, mẹ đã dắt nhau về một miền xa khuất. Đi mà các con không có dịp trả hiếu, để lại sự nuối tiếc không thể nguôi ngoai.

*

* *

"Út Dung, con của Hai Thừa, đậu đại học!". Cái tin làm bà con lối xóm vừa mừng vừa thắc mắc: "Gia đình chú Hai Thừa chỉ có tám công ruộng và một ít công bờ, cuộc sống không mấy dư giả, làm sao nuôi nổi hai đứa đại học? Nay đến đứa thứ ba…?". Lối xóm bàn tán: "Chú Hai tiện tặn cho con ăn học là điều đáng khâm phục, nhưng chuyện con đậu vào đại học liên tiếp như vậy ở một gia đình nông thôn là chuyện rất hiếm! Học trò trong xóm thi rớt lên rớt xuống. Còn con Hai Thừa thi là đậu. Vào đại học mà như chuyện lên lớp 10 ở trường xã"... Rồi trong những buổi trà dư tửu hậu, người ta bàn tán việc nhà chú Hai: "Tôi không thấy con nhỏ học gì cho lắm. Chỉ thấy nó đem chuối, mít, rau quả ra chợ bán, ăn nói dễ thương. Mùa thu hoạch lúa thì thấy nó đi cắt lúa. Con nhỏ cắt lúa giỏi, một mình đứng nửa công, đến mười giờ là rồi, hỏi sao không cắt nữa. Nó trả lời, về đi học". "Chưa hết, mùa cá xuống tháng mười, tháng mười một, nó cùng các chị em đi kéo lưới dưới kinh như con trai. Nghe đâu việc bếp núc nó lại rất khéo tay, biến chế nhiều món ăn dân dã mà ngon miệng vô cùng"…

So với người dư dả ở vùng đất này, chú Hai Thừa thuộc hạng bét. Nhìn lối sống gia đình của chú rất đơn giản, cần kiệm, đôi lúc có người cho rằng keo kiệt. Chú Hai có nghe cũng chỉ trả lời một cách vui vui: " Liệu cơm gắp mắm mà!" Câu nói dân gian ai cũng nói, nhưng mấy ai làm được!

Dân ở miệt kinh có truyền thống: "ăn đã, xài sang". Thời điểm đó, ở vùng quê còn thông lệ làm heo chia lúa, gọi tắt là lúa thịt. Một giạ lúa tương đương ký lô hai- ký lô ba thịt, tùy thuộc theo giá cả hằng năm. Vào dịp mùng 5 tháng 5, hoặc Tết nhứt người ta vật heo một lần 5- 10 con mới đủ chia trong xóm vì mỗi nhà ít gì cũng rinh phần tư con heo về ăn. "Cứ ăn, tới vụ lúa chín mới trả, lo gì?". Tới mùa lúa, có nhà đong lúa thịt trăm giạ là chuyện bình thường. Việc này, chú Hai Thừa than với anh em: "Cảnh nhà tôi đất ít, vả lại mấy đứa nhỏ con tôi không thích ăn thịt heo nên chia vài ký thôi!". Lối xóm nghĩ tình nên không so đo gì, nhưng trong dạ cho là Hai Thừa keo kiệt. Dân miệt kinh sau mùa thu hoạch lúa đem ghe đi mua sắm tủ, bàn ghế đầy ghe, chọn toàn những thứ đắt tiền, quần áo, xe cộ phải là hàng "xịn", hàng nhập. Còn nhà chú thím Hai chỉ sắm những thứ cần thiết cho gia đình. Thấy chú thím Hai ăn xài tiện tặn, có người vui miệng nói:

- Anh có 3 đứa con, ăn xài xả láng đi, đói khát gì mà sợ.

Chú Hai cười:

- Người lớn có nhu cầu gì đâu? Chỉ lo cho tụi nhỏ thôi!

Đúng là nhà chú Hai dồn tất cả cho con! Từ lúc tiểu học, thím Hai đã theo sát việc học của con. Bài nào về thấy điểm ít, môn nào kém bị thầy cô phê, thím buộc con phải ôn, học cho hiểu được mới thôi! Theo lối này, đứa lớn chỉ đứa nhỏ, kèm cặp từng môn, từng bài. Có cơ bản từ bậc tiểu học nên lên trung học, các con của chú học hành tiến bộ, siêng năng.

Việc lao động ở nhà chú thím Hai cũng cân phân và luôn tạo cho các con ý thức bên cạnh cái học còn phải lao động, và ý nghĩa cao quý của lao động. Ngoài làm ruộng, chú tận dụng hai công bờ trồng rau màu quanh năm, suốt tháng. Rảnh rỗi chú thím còn đi làm công, kiếm thêm tiền mua sắm quần áo cho con. Lên bữa ăn, chú thím hai thường nhắc nhở các con phải trau dồi nhân cách, ứng xử lễ phép với cô bác láng giềng và ông bà cha mẹ. Có những năm kinh tế gia đình gặp khó khăn, con lớn của chú chia sẻ:

- Con kiếm được chỗ dạy kèm cũng có chút đỉnh tiền, mẹ khỏi cho con, dành tiền cho em Bình.

Bình nghe được phân trần:

- Con cũng đã kiếm được việc làm ngoài giờ học có thêm chút tiền để mẹ nhẹ gánh.

Cảnh khó khăn tạm qua, thì tiếp đến Út Dung thi đại học. Đưa con đi thi mà trong dạ thím Hai rối bời. Chú khuyên thím:

- Bà ơi! Năm tới con gái lớn ra trường sẽ có việc làm, lúc ấy nó nhín ra số tiền cho con út học được mà!

Lúc thím Hai soạn đồ cho Út Dung đi thi, thím xúc động rơi nước mắt bởi con gái trong xóm trạc tuổi Út Dung đứa nào cũng có hàng chục bộ quần áo, giày, dép nón, túi xách toàn là hàng "xịn" trong khi con mình… Thế nhưng Út Dung an ủi thím:

- Mẹ dành tiền cho anh chị đang cần đóng tiền học phí hơn con. Con có mặc áo quần đẹp cũng vậy thôi, miễn ăn mặc sạch sẽ là được rồi!

Thím Hai nghẹn ngào dặn con:

- Út à! Ráng nghen con! Anh chị con vào đại học hết rồi đó!

Út cười:

- Có gì mà ráng má? Cũng như đi cắt lúa thôi, cứ cắm đầu cắt đừng nghỉ, là sẽ xong!

*

* *

Dưới nắng trưa, chú thím Hai say sưa chăm chút mấy luống hoa sao nhái, hoa cúc vàng đang độ trổ bông cặp theo bờ ruộng. Đang làm cỏ, thím Hai nhắc:

- Ngày mai chủ nhật, mấy con tựu về mừng cho Út Dung đậu đại học đó. Nghe nói có thầy cô của nó. Ông mời vài ông bạn lối xóm của ông nữa. Vậy, ông tính làm món gì đãi khách đây?

- Thì bắt cá chép hấp gừng, kèm thêm cặp vịt xiêm nấu cháo trộn rau ghém chuối hột. Rau… ghém… chu…ô..i…

Giọng chú Hai bỗng đứt khoảng, loãng trong buổi trưa. Thím Hai không để ý, vẫn chăm chú nhổ cỏ dại mọc xen trong đám rau. Chừng lâu thím nhìn lại thấy chú Hai nằm ngoẻo cổ trên bờ giồng. Thím hoảng hốt kéo giật chú dậy, nhưng chú chỉ thều thào: "Bà ráng lo cho con Út tốt nghiệp, đừng để con bỏ học nửa chừng!". Chiếc xe chở chú đến bệnh viện huyện cấp cứu, cũng là chiếc xe chở chú về lo tang chế.

Thím Hai quá bất ngờ trước sự ra đi đột ngột của chú. Hai năm trôi qua, nỗi nhớ thương làm cho thím gầy gò, suy sụp dần. Một hôm ở bệnh viện, thím nằng nặc đòi về, các con chiều ý mẹ. Khi về được tới nhà, thím hai lần đi đến bàn thờ đốt cây nhang khấn vái gì đó không ai nghe được. Thấy thím như khỏe ra, các con mừng, lối xóm chia vui. Nhưng hai hôm sau thím nằm vùi thi thoảng nói nhảm trong miệng: "Ông ơi đàn cò trắng bay qua miếng ruộng mình đó! Nó bay hàng ngang đẹp quá! Ông ơi, ngày mai thu hoạch lúa rồi! Cắt bằng máy liên hợp nhanh lắm ông ơi! Cắt xong ông bơm nước vô xới ngâm giống xạ liền để kịp thời vụ. Kị…p". Thím Hai bỏ lửng câu nói rồi hai tay buông thõng. Các con chỉ kịp vuốt mắt mẹ.

*

* *

Dung dẫn chồng con ra cánh đồng vào một buổi chiều lộng gió, đàn cò trắng bay ngang qua bầu trời. Dung dõi theo đàn cò cho đến khi khuất tầm mắt. Cánh trắng nhẹ như mây êm ả. Dung nghĩ, có lẽ linh hồn cha mẹ giờ nhẹ như cánh cò bay hoài không mỏi trong muôn chiều. Bóng cò trắng in trên hai ngôi mộ. Dung nói buâng quơ với chồng: "Luận án sắp tới, em sẽ chọn đề tài về cây lúa, với hy vọng mang đến cho bà con mình những vụ mùa bội thu!".