Theo báo Azerbaijan Ngày nay, hồi trung tuần tháng 9 vừa qua, đại sứ quán Azerbaijan tại Mỹ đã phối hợp với Trung tâm nghiên cứu Âu-Á, Nga và Đông Âu thuộc Đại học Georgetown tổ chức một hội nghị mang tên “Hợp tác chiến lược Mỹ-Azerbaijan: Những tiêu chí song phương và khu vực mới”. Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ William Burns và cựu Thượng nghị sĩ Chuck Hagel, hiện là giáo sự Đại học Georgetown, khẳng định Azerbaijan là một đồng minh chiến lược của Mỹ tại khu vực Trung Á và Biển Caspie giàu dầu mỏ nhưng đầy biến động này.
Số liệu của các cơ quan nghiên cứu và thăm dò dầu khí cho biết Azerbaijan có trữ lượng dầu mỏ khoảng 7 tỉ thùng, và có thể đạt tới 30 tỉ thùng nếu bao gồm các khu vực tiềm năng chưa được phát hiện. Nước cộng hòa từng nằm trong Liên bang Xô-viết này cũng có trữ lượng khí đốt lên tới 1.270 tỉ mét khối, sản lượng khí đốt năm 2009 dự báo là 27 tỉ mét khối. Tài nguyên dầu khí của Azerbaijan hiện đang là mục tiêu tranh giành của các thế lực bên ngoài, trong đó chủ yếu là giữa Nga, Trung Quốc và phương Tây. Tập đoàn khí đốt Gazprom của Nga đã ký hợp đồng nhập khẩu 500 triệu mét khối khí đốt/năm giao từ năm 2010 của Azerbaijan. Dầu thô của nước này thì được châu Âu “tiếp nhận” thông qua đường ống dài 1.768 km đi từ Azerbaijan qua Gruzia đến Thổ Nhĩ Kỳ. Đường ống này do Mỹ hậu thuẫn xây dựng và được đưa vào vận hành từ tháng 5-2006.
Azerbaijan cũng là một trong những đồng minh quan trọng của Lầu Năm Góc sau sự kiện ngày 11-9-2001, theo trang tin Mediamonitors.net của Mỹ. Baku đã ủng hộ và góp quân giúp Washington trong cuộc chiến tại Afghanistan và Iraq, đồng thời đang bắt đầu thọc tay vào Iran. Những năm qua, Mỹ đã xây dựng 2 trạm radar ở Azerbaijan nhằm thu thập thông tin tình báo tại khu vực. Mặc dù quân đội Mỹ không có sự hiện diện chính thức trên lãnh thổ Azerbaijan, nhưng lính Mỹ có thể tiếp cận một số vùng biên giới của Azerbaijan để thành lập và hỗ trợ cho các thế lực chống đối nước Cộng hòa Hồi giáo. Các thế lực chống Iran này cũng được Baku bảo trợ. Các phương tiện truyền thông nhà nước ở Azerbaijan được khuyến khích đưa tin bất lợi về hình ảnh của chế độ Tehran.
Điều đáng nói là Iran và Azerbaijan có mối quan hệ tôn giáo, văn hóa và lịch sử gắn kết rất chặt chẽ. Cộng đồng người Azerbaijan định cư nhiều nơi tại Iran và luôn đóng vai trò tích cực trong nhiều lĩnh vực đời sống của nước này. Người gốc Iran thì chiếm khoảng 10% dân số Azerbaijan. Kim ngạch thương mại song phương năm 2008 đạt 750 triệu USD, và vốn đầu tư của các doanh nghiệp Iran đứng thứ 3 ở Azerbaijan, chỉ sau Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ. Tuy nhiên, Tehran dường như đã không quan tâm đến việc bảo vệ lợi ích của mình ở Azerbaijan như họ từng làm ở Iraq, Afghanistan hay Liban (Iran đầu tư 600 triệu USD vào quá trình tái thiết và hỗ trợ cho đảng Hizb-e-Wahdat ở Afghanistan, hậu thuẫn phong trào Hezbollah ở Liban và là đồng minh của Hội đồng Tối cao Cách mạng Hồi giáo ở Iraq). Do đó, có thể nói Azerbaijan là quốc gia duy nhất trong khu vực mà Mỹ có thể làm tổn hại các lợi ích của Iran. Do vậy, cũng dễ hiểu khi Washington ra sức biến Baku thành trung tâm gây sức ép chính trị, xã hội và kinh tế lên Tehran.
Một điều chắc chắn là Iran sẽ không khoanh tay đứng nhìn Mỹ sử dụng Azerbaijan để chống lại mình.
KIẾN HÒA
