Trong thỏa thuận chiến lược và tài chính lớn, Vương quốc Anh và Úc tuyên bố ký hiệp ước song phương mới có thời hạn 50 năm để thúc đẩy chương trình hợp tác phát triển tàu ngầm năng lượng hạt nhân theo Hiệp ước Đối tác an ninh tăng cường 3 bên Úc - Anh - Mỹ (AUKUS).

Các quan chức Anh và Úc tại Hội nghị AUKMIN. Ảnh: theaustralian

Thỏa thuận mới được công bố sau khi các quan chức Anh và Úc dự buổi Tham vấn cấp Bộ trưởng Ngoại giao​ - Quốc phòng thường niên (AUKMIN 2025) tại Sydney.

Trong một phát biểu, Ngoại trưởng Anh David Lammy cho biết đây là cột mốc mới nhất đạt được theo khuôn khổ AUKUS, đại diện cho cam kết vững chắc giữa London và Canberra trong việc bảo vệ Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Hiệp ước mới đồng thời thúc đẩy tăng trưởng và thịnh vượng ở cả 2 quốc gia khi hỗ trợ việc làm tay nghề cao cho hàng chục ngàn lao động, thực hiện kế hoạch thay đổi có ý nghĩa chiến lược quan trọng cho hôm nay và các thế hệ mai sau.

Hãng tin ABC News cho biết thỏa thuận song phương mới dự kiến bao phủ toàn bộ phạm vi hợp tác giữa Anh và Úc trong lĩnh vực phát triển tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân thế hệ tiếp theo. Trong đó, Chính phủ Anh cho biết chương trình sẽ mang lại giá trị lên tới 27 tỉ USD cho nước này về mặt xuất khẩu trong 25 năm, tạo ra hơn 7.000 việc làm mới tại các xưởng đóng tàu trong nước và trên toàn bộ chuỗi cung ứng. Ở thời kỳ đỉnh cao, sẽ có hơn 21.000 người làm việc trong chương trình tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân trang bị vũ khí thông thường (SSN-AUKUS), góp phần tạo ra nhiều cơ hội và tăng trưởng kinh tế cho các cộng đồng địa phương.

Về mặt chính trị, một quan chức ở London cho biết đây là động thái quan trọng của Thủ tướng Anh Keir Starmer và người đồng cấp Úc Anthony Albanese để giải đáp những nghi vấn về việc AUKUS có hiệu quả hay không. Diễn biến này cũng phát đi tín hiệu “rõ ràng và hiển nhiên” tới chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, rằng Anh và Úc không dao động về AUKUS và sự ủng hộ đối với hiệp ước vẫn “vững như bàn thạch”.

Ký kết năm 2021, AUKUS cho phép Mỹ và Anh bố trí số lượng nhỏ tàu ngầm hạt nhân tại thành phố Perth, Tây Úc kể từ năm 2027. Ngoài ra, theo “Trụ cột I” của thỏa thuận, Úc có thể nhận tàu ngầm hạt nhân đầu tiên lớp Virginia đã qua sử dụng của Mỹ sớm nhất vào năm 2032. Sau đó, Washington sẽ cung cấp cho Canberra từ 3-5 tàu ​​ngầm trước khi nước này có thể tự đóng theo mô hình thiết kế của Anh. Không chỉ tàu ngầm, AUKUS còn đại diện cho quan hệ hợp tác quân sự quan trọng nhất giữa 3 đồng minh trong nhiều thế hệ khi mở rộng ra lĩnh vực tên lửa siêu thanh và các công nghệ vũ khí tiên tiến.

Nhưng hồi tháng 6, Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết Washington đang xem lại thỏa thuận nói trên nhằm đảm bảo hiệp ước đáp ứng chương trình nghị sự “Nước Mỹ trên hết”.

Dẫn đầu quá trình đánh giá của chính quyền Tổng thống Trump, Thứ trưởng Quốc phòng Elbridge Colby đặc biệt nghi ngại việc chuyển giao tàu ngầm lớp Virginia cho Úc mà không gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia. Hiện một số nguồn tin ở Nhà Trắng suy đoán chính quyền Tổng thống Trump nhiều khả năng đưa ra những yêu cầu mới với Úc để đảm bảo sự hỗ trợ liên tục từ Mỹ.

Trong khi đó, giới quan sát cho biết việc Ngoại trưởng Lammy đề cập Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong tuyên bố về hiệp ước song phương mới cho thấy khía cạnh gây tranh cãi khác của thỏa thuận AUKUS. Trước đây, ông Colby nhiều lần đặt câu hỏi tại sao Anh cử tàu sân bay đến Thái Bình Dương. Trái với quan điểm của London rằng các mối đe dọa an ninh hiện mang tính toàn cầu, ông Colby và những người hoài nghi AUKUS khác trong chính quyền Tổng thống Trump ngược lại lập luận rằng Anh nên tập trung vào Đại Tây Dương và để vấn đề an ninh ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương cho người Mỹ.

MAI QUYÊN (Theo ABC News, GOV.UK)