TRÍ VĂN (Theo CS Monitor)

Ấn Ðộ đang vạch ra lộ trình chính sách đối ngoại mới, tách khỏi truyền thống “không liên kết” và thay vào đó là thúc đẩy nhiều mối quan hệ đối tác dựa trên lợi ích quốc gia, chủ yếu là phát triển kinh tế và cân bằng với nước láng giềng hùng mạnh Trung Quốc.

Thủ tướng Ấn Ðộ Modi (trái) và Tổng thống Nga Putin trong cuộc gặp hồi tháng 9. Ảnh: AP

Khi Thủ tướng Ấn Ðộ Narendra Modi tại một cuộc họp báo với Tổng thống Nga Vladimir Putin hồi tháng 9 công khai chỉ trích “chiến dịch quân sự đặc biệt” của Nga tại Ukraine, Mỹ và các nước phương Tây khác đã nhiệt tình cổ vũ động thái đó của New Delhi. Nhà lãnh đạo này cũng đã thể hiện lập trường độc lập không kém khi phớt lờ việc chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden yêu cầu Ấn Ðộ lên án hành động của Nga tại Liên Hiệp Quốc. Những vụ việc như vậy cho thấy tầm nhìn của Ấn Ðộ về vai trò của nước này trên thế giới đang thay đổi trong bối cảnh New Delhi vươn lên từ vị thế là nền dân chủ lớn nhất thế giới trở thành cường quốc kinh tế, chính trị bậc trung và trên đà vượt qua Trung Quốc, trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới vào năm 2023.

Thật ra, Ấn Ðộ trong nhiều thập niên là nước đi đầu trong “phong trào không liên kết” - một tập hợp bao gồm các quốc gia tự xem là không liên kết hay chống lại khối xã hội chủ nghĩa lẫn khối tư bản chủ nghĩa trong thời Chiến tranh Lạnh. Tuy nhiên, Ấn Ðộ dưới thời Thủ tướng Modi ngày càng tự coi mình là một “cường quốc bậc trung” độc lập, bắt tay với Mỹ trong một loạt vấn đề chiến lược dựa trên các mục tiêu và giá trị chung. “Ấn Ðộ đang ở điểm uốn trong các mối quan hệ quốc tế của nước này. New Delhi đang xoay trục từ các mối quan hệ truyền thống, chẳng hạn như với Nga, sang các liên minh kinh tế, chính trị có thể hỗ trợ nhiều nhất cho Ấn Ðộ trong bối cảnh nước này tìm cách nổi lên như một cường quốc kinh tế toàn cầu và tiếp tục thực hiện mục tiêu cân bằng với Trung Quốc” - Indrani Bagchi, chuyên gia phân tích nổi tiếng về chính sách đối ngoại của Ấn Ðộ, đánh giá.

Trong khi đó, một số chuyên gia chính sách đối ngoại khác cho rằng Ấn Ðộ sẽ tăng cường quan hệ đối tác phù hợp với nhu cầu của nước này. Ðiều đó có nghĩa là quan hệ với Mỹ, vốn đã ấm dần lên và được củng cố đáng kể trong 2 thập niên qua, có khả năng sẽ tiếp tục theo quỹ đạo phát triển của nó. New Delhi đồng thời sẽ cố gắng trở thành cường quốc hàng đầu thế giới khi tin rằng tự mình có thể tạo ra sự khác biệt. Theo giới chuyên gia, việc Ấn Ðộ từ ngày 1-12 chính thức đảm nhận chức chủ tịch Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) sẽ hỗ trợ rất nhiều cho mục tiêu này. Các nhà quan sát Ấn Ðộ dự đoán rằng Thủ tướng Modi trong năm tới sẽ sử dụng cương vị này để theo đuổi các mục tiêu về khí hậu cũng như về phát triển nền kinh tế xanh. Ông cũng coi nhiệm kỳ chủ tịch G20 là cơ hội để định hình quan điểm toàn cầu của Ấn Ðộ.

“Thủ tướng Modi muốn nâng cao vị thế quốc tế của Ấn Ðộ nhưng đồng thời ông cũng nhận thấy rằng Ấn Ðộ hiện không đủ tầm về chính trị hay kinh tế để đảm nhận vai trò của một cường quốc. Ðiều đó có nghĩa là ông sẽ tập trung vào các vấn đề quốc tế quan trọng nhất đối với Ấn Ðộ, chẳng hạn như Trung Quốc và biến đổi khí hậu, đồng thời hạ thấp các vấn đề mà Ấn Ðộ nhận thấy rằng họ không có sức ảnh hưởng hoặc khả năng ngoại giao để tạo nên sự khác biệt” - Pramit Chaudhuri, chuyên gia phụ trách theo dõi hoạt động của Ấn Ðộ tại công ty tư vấn rủi ro chính trị Eurasia Group, nhận định. Ông Chaudhuri viện dẫn ví dụ rằng khi Nhóm các nền công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) yêu cầu Ấn Ðộ đứng ra làm trung gian hòa giải giữa Ukraine và Nga, ông Modi đã từ chối do nhận thấy New Delhi khó có thể thành công trong một vai trò rủi ro cao đến vậy. Theo ông này, Ấn Ðộ muốn định vị nước này ở vị trí thấp hơn, tránh xa các vai trò to lớn. Ngoại trưởng Ấn Ðộ S. Jaishankar trong những tháng gần đây thậm chí còn điều chỉnh mô tả của chính ông về Ấn Ðộ, từ “cường quốc hàng đầu” thành “khao khát trở thành cường quốc hàng đầu”.

Giới chuyên gia Ấn Ðộ nhận định, chính việc không tranh giành quyền lực khiến  “Tứ giác kim cương (QUAD)”, gồm Úc, Ấn Ðộ, Nhật Bản và Mỹ, trở thành đối tác đặc biệt hấp dẫn đối với New Delhi. Bà Bagchi cho rằng trong bối cảnh mà “đa liên kết” lên ngôi thì QUAD sẽ là lựa chọn đúng đắn của Ấn Ðộ bởi liên minh này mang lại sự linh hoạt mà Ấn Ðộ mong muốn, đó là khả năng cùng nhau chống lại Trung Quốc.

Dù GDP của Ấn Ðộ hiện chỉ bằng 1/5 của Trung Quốc nhưng Ấn Ðộ có lợi thế về dân số trẻ và học thức ngày càng tăng so với dân số già của Trung Quốc. Ấn Ðộ mới đây đã qua mặt Anh trở thành nền kinh tế lớn thứ năm thế giới và đang hướng tới vị trí thứ ba, chỉ sau Mỹ và Trung Quốc. Một khi Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc được mở rộng, Ấn Ðộ cũng “chắc suất” ghế thành viên thường trực.