Sau hàng loạt vụ không phận quân sự và khu vực nhạy cảm bị xâm phạm, mối đe dọa gia tăng từ phương tiện bay không người lái (UAV) khiến các nhà hoạch định quân sự Mỹ phải chú ý những "bầy đàn" UAV có khả năng áp đảo năng lực phòng thủ truyền thống.

UAV bầy đàn là nỗi ám ảnh an ninh của Mỹ. Ảnh: UK MoD

Mối lo sợ từ cuộc chiến Ukraine

Trong cảnh báo gần đây, cựu Chỉ huy Bộ Tư lệnh phòng thủ không gian Bắc Mỹ (NORAD) và Bộ Tư lệnh Bắc Mỹ (USNORTHCOM), Tướng Glen VanHerck cho biết giới quan chức ở Washington đã đánh giá thấp mối đe dọa của các đội UAV, kể cả khi chúng bay qua những địa điểm quân sự nhạy cảm. Ðơn cử như tháng 10-2023, giới chức Mỹ phát hiện 5 chiếc UAV bay qua Cơ sở An toàn Hạt nhân Quốc gia Nevada, khu vực được sử dụng thử nghiệm vũ khí nguyên tử. Tháng 12-2023, các sĩ quan tiếp tục ghi nhận hàng loạt vụ xâm nhập ở những khu vực tập trung cơ sở liên quan an ninh quốc gia, chẳng hạn như Căn cứ Không quân Langley thuộc bang Virginia.

Ðó là một trong những căn cứ quan trọng nhất ở Bờ Ðông khi hiện diện nhiều đơn vị tiêm kích hiện đại nhất của Mỹ, bao gồm chiến đấu cơ tàng hình F-22 Raptor. Năm ngoái, Chỉ huy Bộ Tư lệnh Tác chiến Ðường không thuộc Không quân Mỹ, Tướng Mark Kelly cùng nhiều sĩ quan đã đích thân leo lên nóc một tòa nhà trong căn cứ và tận mắt chứng kiến số lượng lớn UAV đáng ngờ liên tục xuất hiện. Sở chỉ huy tại Langley phải hủy bỏ nhiệm vụ huấn luyện ban đêm vì lo ngại phi cơ va chạm UAV, đồng thời di chuyển các đơn vị tiêm kích tàng hình F-22 đến căn cứ khác.

Ngoài sân bay Langley, những chiếc UAV bí ẩn cũng bay qua nơi đóng quân của đội đặc nhiệm SEAL Team 6 và căn cứ hải quân lớn nhất thế giới Norfolk. Gây chú ý nhất là đợt xâm nhập Picatinny Arsenal, cơ sở nghiên cứu và chế tạo vũ khí tiên tiến của Mỹ ở phía Bắc New Jersey. Những tháng sau đó, người dân ở các bang như Maryland hay New York cũng liên tục bắt gặp vật thể bay bí ẩn xuất hiện trong đêm.

Giới chức Mỹ không biết phi đội UAV lạ, với số lượng ít nhất hàng chục chiếc, thuộc sở hữu của người chơi dân sự hay do đối thủ triển khai. Một số sĩ quan nghi ngờ đây là kế hoạch do Nga hoặc Trung Quốc thực hiện để thử phản ứng lực lượng Mỹ. Tướng VanHerck cũng cho rằng các UAV bí ẩn xuất hiện trong bầu trời đêm ở các khu vực quân sự nhạy cảm có thể có mối liên hệ nước ngoài. Nếu trên chiến trường Ðông Âu, Ukraine đã chứng minh khả năng các UAV nhỏ có thể theo dõi và tiêu diệt xe tăng cùng máy bay, Tướng VanHerck cảnh báo trường hợp tương tự có thể xảy ra ở Mỹ.

Nhiều "lỗ hổng" phòng thỦ

Lãnh đạo NORAD và USNORTHCOM từ tháng 2-2024, Tướng Gregory Guillot trong phiên điều trần trước Ủy ban Quân lực Thượng viện nói rõ ông cần được tăng thẩm quyền để bảo vệ các cơ sở quân sự trước mối đe dọa từ bầy máy bay không người lái. Về cơ bản, việc kiểm soát các bầy UAV gần như bất khả thi dù Lầu Năm Góc đã huy động nhiều nguồn lực. Các đơn vị Mỹ ở các vùng chiến sự nước ngoài có thẩm quyền rộng rãi trong việc dùng súng, tên lửa và thiết bị gây nhiễu điện tử để bắn hạ UAV gây ra đe dọa. Nhưng trong nước, các hành động này tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn cho người dân. Theo quy định, Lầu Năm Góc bị cấm bắn hạ UAV gần các căn cứ quân sự trừ khi chúng gây ra mối đe dọa cận kề. Trong khi đó, hoạt động thăm dò căn cứ của dàn UAV không được coi là mối đe dọa, khiến các đơn vị phòng thủ không thể khai hỏa.

Không chỉ bị ràng buộc về cách phản ứng, các đơn vị được giao nhiệm vụ bảo vệ không phận Bắc Mỹ vào thời điểm xảy ra sự cố Langley thừa nhận họ không được trang bị đầy đủ để ứng phó với bầy UAV. Theo các chuyên gia, hệ thống radar của NORAD vốn được thiết kế từ thời Chiến tranh Lạnh để phát hiện các cuộc tấn công trên bầu trời, ngoài không gian hoặc tên lửa ở độ cao lớn. Ðối phó những chiếc UAV nhỏ gọn thế hệ mới, Tướng Guillot cho biết công nghệ giám sát của Cục Hàng không Liên bang (FAA) và NORAD vẫn chưa thể phát hiện những thiết bị như vậy khi chúng xuất hiện trên một cơ sở quân sự Mỹ ở độ cao thấp. Tướng Guillot thậm chí thừa nhận, mối đe dọa đã vượt quá khả năng phát hiện, theo dõi của các đơn vị và Washington cần chiến lược mới hiệu quả hơn.

Ngoài quy định và công nghệ, các đơn vị như NORAD còn đối mặt thách thức từ bộ máy hành chính. Khi những chiếc UAV bay khỏi ranh giới Căn cứ Không quân Langley, những cơ quan có thẩm quyền khác như Cảnh sát biển, FAA hay FBI đều không thể xác nhận trách nhiệm kiểm soát. Trong các phiên họp ở Nhà Trắng, có ý kiến đề nghị phát tín hiệu điện tử nhằm gây nhiễu thiết bị dẫn đường của UAV, nhưng những người khác cảnh báo điều này có thể làm gián đoạn mạng lưới phản ứng khẩn cấp 911 và mạng Wi-Fi ở địa phương. Một đề xuất khác là sử dụng vũ khí năng lượng định hướng để vô hiệu hóa hoặc phá hủy UAV. Tuy nhiên, giới chức FAA lo ngại khí tài này tiềm ẩn nguy cơ quá lớn với máy bay thương mại. Có đề xuất Tuần duyên Mỹ bắn lưới lên không trung để bắt UAV. Tuy nhiên, lực lượng này không đủ thẩm quyền sử dụng vũ khí trong trường hợp như vậy trong khi quá trình bám bắt và ngắm trúng UAV cũng rất khó khăn.

Trước tình thế trên, NORTHCOM đang phát triển công nghệ chống UAV mới nhất và chuẩn bị triển khai đến các căn cứ bị các UAV quấy rối. Thực tế chiến đấu ở Ukraine và trên Biển Ðỏ cũng đang thúc đẩy Lầu Năm Góc phải nhanh chóng hành động. Quân đội Mỹ được cho đang phát triển chiến tranh điện tử tiên tiến, vũ khí vi sóng công suất cao và các giải pháp động học chuyên dụng để phát hiện, gây nhiễu và tiêu diệt hiệu quả các đội UAV xâm nhập.

MAI QUYÊN (Tổng hợp)