Gói gọn trong khoảng 15 phút, “Nẻo về nguồn cội” là chương trình khám phá về vùng đất, con người, văn hóa… dọc theo chiều dài lịch sử. Chương trình phát sóng lúc 7 giờ 30 thứ tư hàng tuần trên VTV1, 16 giờ 30 thứ tư hàng tuần trên VTV5.

“Nẻo về nguồn cội: Gốm Hoa Lam”. Ảnh chụp từ clip trên vtv.vn

“Nẻo về nguồn cội” lần theo những vết tích của một địa chỉ văn hóa, phong tục tập quán để tìm về những giá trị tưởng đã mất. Câu chuyện của chương trình thường bắt đầu từ một vật dụng hay lời truyền về một vùng đất, từ đó dẫn dắt người xem đến sự đánh giá của giới chuyên gia, gặp gỡ những con người cụ thể, hình thành nên những thước phim sống động về những giá trị tưởng đã bị vùi lấp bởi thời gian.

Gây ấn tượng với người xem là câu chuyện “Gốm Hoa Lam”, khắc họa nghề gốm gắn với văn hóa sinh hoạt của người Việt xưa, đặc biệt là trong giai đoạn thế kỷ XV-XVII. Gốm Hoa Lam là thuật ngữ gọi gốm trang trí bằng màu lam hoặc vẽ chạm, được xem là đỉnh cao nghệ thuật tạo hình và trang trí trên gốm trong hàng ngàn năm phát triển của gốm Việt Nam. Yếu tố hội họa trong Gốm Hoa Lam thể hiện sự sáng tạo, phản ánh nếp sống văn hóa của người Việt thời kỳ Lê Sơ. Nghệ nhân luôn sử dụng lối tả ý gắn liền với cốt cách hội họa Việt. Hình tượng chim và các đồ án hoa văn, nhất là hoa dạng dây, luôn được tìm thấy trong các sản phẩm Gốm Hoa Lam, với ý nghĩa “đất lành chim đậu”. Bộ bình Gốm Hoa Lam thời Lê Sơ, được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia vào năm 2012. Đây là bộ gốm độc bản được khai quật tại tàu đắm cổ Cù lao Chàm, Hội An, Quảng Nam vào năm 1999-2000. Hiện bộ gốm này được lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia.

Chuyên đề “Dương Kinh dấu ấn Vương triều nhà Mạc” lại đưa người xem tìm hiểu và khám phá dấu tích xưa của một vương triều từng góp phần không nhỏ cho sự phát triển của Việt Nam xưa. Đó là dấu tích của vương triều họ Mạc, do chính Mạc Thái tổ Mạc Đăng Dung xây dựng hồi thế kỷ XVI. Dương Kinh xưa thuộc Hải Dương, nay là Hải Phòng. Tại làng Cổ Trai, xã Ngũ Đoan, huyện Kiến Thụy, TP Hải Phòng, Từ đường họ Mạc vẫn còn, hiện do ông Mạc Như Thiết, Trưởng tộc họ Mạc chi Cổ Trai, cháu đời thứ 17 của vua Mạc Đăng Dung, cùng dòng tộc gìn giữ. Trong 65 năm trị vì, Vương triều họ Mạc đã đóng góp không ít về sự phát triển văn hóa, kinh tế cho nước Việt xưa, mà ngày nay những vết tích còn lại chính là những công trình văn hóa, đình chùa trên đất Hải Dương, Hải Phòng.

Vài ví dụ cho thấy “Nẻo về nguồn cội” là chương trình mang đến cho người xem nhiều kiến thức qua góc nhìn đa chiều, từ các nghiên cứu, hiện vật khoa học đến chia sẻ của các chuyên gia, gặp gỡ những người gắn bó với địa danh văn hóa. Người xem vì thế dễ tiếp cận và hiểu hơn về lịch sử, văn hóa của một vùng đất. Chẳng hạn như các chuyên đề: “Sức sống văn hóa Đông Sơn qua tư liệu khảo cổ”, “Lễ hội Khai Hạ”, “Văn hóa Hòa Bình và hành trình khám phá”… giúp người xem có cái nhìn sâu hơn về bản sắc văn hóa dân tộc gắn liền với lịch sử phát triển của Việt Nam.

Bảo Lam