Bài, ảnh: GIA BẢO

Chỉ số sản xuất công nghiệp 4 tháng đầu năm 2023 giảm ở một số ngành trọng điểm; kim ngạch xuất khẩu giảm 11,8%, dù vẫn duy trì xuất siêu. Cầu thị trường vẫn ở mức thấp, áp lực lạm phát và lãi suất tăng ở các nền kinh tế lớn, thị trường nhập khẩu hàng hóa trọng điểm của doanh nghiệp (DN) Việt Nam. Số DN tạm ngừng kinh doanh và giải thể đều tăng so với cùng kỳ… Những con số này cho thấy nền kinh tế đang đối mặt với rất nhiều khó khăn, do sức khỏe của DN ngày càng yếu đi. Vì vậy, khôi phục và thúc đẩy tổng cầu là thách thức lớn hiện nay.

DN kiến nghị nhà nước có chính sách kích cầu tiêu dùng để hỗ trợ DN tiêu thụ sản phẩm. 

Khó khăn tiếp tục kéo dài

Theo báo cáo của S&P Global, Chỉ số Nhà quản trị mua hàng (PMI) ngành sản xuất Việt Nam tháng 4-2023 vẫn dưới ngưỡng 50 điểm và chỉ đạt 46,7 điểm, giảm so với tháng trước đó (tháng 3-2023 ở ngưỡng 47,7 điểm). Ðiều này cho thấy, ngành sản xuất của Việt Nam tiếp tục suy giảm, cả sản lượng và đơn hàng mới đều giảm ở tháng thứ hai liên tiếp, việc làm cũng giảm theo. Các điều kiện mở rộng kinh doanh giảm lần thứ 5 trong 6 tháng qua (trừ tháng 2-2023, chỉ số PMI trên ngưỡng 50)…, dù các nhà sản xuất đã bắt đầu giảm giá bán hàng để kích cầu tiêu dùng.

Còn theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, 4 tháng đầu năm nay, bình quân 1 tháng có 19.200 DN rút lui khỏi thị trường (4 tháng qua, có 49.900 DN tạm ngừng kinh doanh có thời hạn, tăng 21,8% và 20.900 DN ngừng hoạt động chờ làm thủ tục giải thể, tăng 39,9% so cùng kỳ năm trước). Số lao động đang làm việc trong DN tại thời điểm 1-4-2023 giảm 3,5% so với cùng kỳ năm trước. Chỉ số sản xuất công nghiệp giảm 1,8%; trong đó, chỉ số ngảnh chế biến, chế tạo giảm đến 2,1% so với cùng kỳ năm trước. Những con số này cũng phản ánh thực tế các DN Việt Nam đang đi qua giai đoạn trì trệ và phục hồi sản xuất trở nên khó khăn hơn.

Cũng theo Tổng cục Thống kê, dự báo xu hướng kinh doanh quý II-2023, trong số 5.622 DN ngành công nghiệp chế biến, chế tạo phản hồi thông tin, có 20,6% cho rằng sẽ khó khăn hơn, 44,1% nhận định tốt hơn và 35,3% giữ ổn định. Các khó khăn ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh của DN ngành công nghiệp chế biến, chế tạo hiện nay là: Nhu cầu thị trường trong nước thấp (52,4% DN nhận định), tính cạnh tranh của hàng trong nước cao (47,8%), lãi suất vay vốn cao (37%), nhu cầu thị trường quốc tế thấp (32,2%), khó khăn về tài chính (30,2%)… Từ những khó khăn này, DN kiến nghị nhà nước có thêm chính sách kích cầu thị trường trong nước nhằm hỗ trợ DN tìm kiếm đối tác tiêu thụ sản phẩm; xem xét giảm lãi suất cho vay và tạo điều kiện cho DN tiếp cận các nguồn vốn kịp thời; bình ổn giá nguyên vật liệu, năng lượng… để giảm bớt các áp lực và tiếp sức về niềm tin kinh doanh cho DN.

Tăng thêm niềm tin kinh doanh cho DN

Việc tổng cầu trong và ngoài nước đều ở mức thấp, chính sách thắt chặt tiền tệ để kiềm chế lạm phát của các nền kinh tế lớn… sẽ tạo ra hàng loạt khó khăn cho phục hồi, phát triển sản xuất kinh doanh. Theo các chuyên gia kinh tế, kích cầu tiêu dùng để tăng niềm tin kinh doanh cho các DN thời điểm này là thách thức rất lớn, cần chính sách đủ mạnh mới có thể giải quyết bài toán tổng cầu. Hiện Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đang yêu cầu các tổ chức tín dụng (TCTD) đẩy mạnh triển khai các chương trình tín dụng chính sách, ưu tiên vốn cho các lĩnh vực ưu tiên. Ðồng thời triển khai có hiệu quả Thông tư 02/2023/TT-NHNN của NHNN về cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn tương tự như giai đoạn dịch COVID-19. Lãnh đạo NHNN cũng cho biết, từ đầu năm 2023 đến nay đã 2 lần điều chỉnh giảm các mức lãi suất điều hành nhằm tạo điều kiện để các TCTD tiếp cận và giảm lãi suất cho vay, hỗ trợ nền kinh tế.

Trên thực tế, từ tháng 3-2023 đến nay, một số TCTD đã công bố các gói tín dụng với lãi suất ưu đãi, giảm lãi suất cho khách hàng có tài chính lành mạnh, tốt… mức lãi suất cho vay đã giảm dao động 0,3-1,5%/năm so với cuối năm 2022. Ngân hàng chia sẻ khó khăn, đồng hành cùng DN là động lực để phục hồi, mở rộng sản xuất kinh doanh. Theo ông Trần Quốc Hà, Giám đốc NHNN Chi nhánh TP Cần Thơ, trong 4 tháng đầu năm, các TCTD trên địa bàn thành phố đều tiếp tục tăng cường các giải pháp huy động vốn, tập trung vốn tín dụng cho vay đối với lĩnh vực sản xuất kinh doanh và các lĩnh vực ưu tiên, triển khai thực hiện các giải pháp tháo gỡ khó khăn trong quan hệ tín dụng với khách hàng. Mặt bằng lãi suất huy động và lãi suất cho vay trong tháng 4-2023 giảm nhẹ so với tháng trước; tỷ lệ nợ xấu ở mức thấp. Các TCTD đều tích cực triển khai chương trình kết nối Ngân hàng - DN, chương trình hỗ trợ 2% lãi suất… Tổng dư nợ cho vay đến cuối tháng 4, đạt khoảng 146.200 tỉ đồng, tăng 3,08% so với cuối năm 2022. Chi nhánh đã chỉ đạo các TCTD đẩy mạnh rà soát nhu cầu, hướng dẫn khách hàng thủ tục, hồ sơ để tiếp cận các chính sách tín dụng ưu đãi theo chỉ đạo của Chính phủ, NHNN, đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn cho DN.

Theo chuyên gia của Ngân hàng Thế giới, kinh tế Việt Nam tăng trưởng chậm lại trong quý I-2023 do nhu cầu trong nước và bên ngoài tiếp tục suy yếu. Tăng trưởng tín dụng cũng chậm lại, do sức hấp thụ vốn của DN cũng kém đi. Nếu nhu cầu tiêu dùng trong nước vẫn tiếp tục yếu, thị trường xuất khẩu trọng điểm không thể phục hồi ngay thì Chính phủ cần xem xét hỗ trợ tổng cầu thông qua đẩy mạnh giải ngân đầu tư công. Bên cạnh đó, dự kiến tăng giá điện và lương khu vực công trong những tháng tới sẽ tạo áp lực lớn lên lạm phát. Khả năng Mỹ tiếp tục tăng lãi suất cơ bản, có thể sẽ ảnh hưởng đến điều hành tỷ giá và lãi suất cho vay trong nước. Vậy nên, NHNN cần tăng cường giám sát chặt chẽ khu vực tài chính, nhất là trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu vẫn bất ổn.