Trong khi nền kinh tế lớn nhất thế giới là Mỹ đang quyết liệt ngăn chặn hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc thì các nước láng giềng Đông Nam Á được cho khó lòng dựng rào cản hiệu quả làn sóng này từ nền kinh tế lớn thứ hai hành tinh.

Hãng tàu container Cosco lớn nhất của Trung Quốc. Ảnh: Cosco

Bất chấp các nỗ lực áp đặt thuế quan từ nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Mỹ Donald Trump hồi năm 2018 và tiếp tục kéo dài suốt nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Joe Biden, nhưng hàng hóa Trung Quốc vẫn không ngừng chảy vào Mỹ. Dẫu vậy, thâm hụt thương mại của Mỹ trước Trung Quốc đã giảm rõ rệt, từ mức kỷ lục 418 tỉ USD năm 2018 xuống còn 295 tỉ USD hồi năm ngoái.

Trong khi đó, các nước Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã vượt qua Mỹ và EU trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Trung Quốc từ năm 2023. Tổng kim ngạch thương mại ASEAN - Trung Quốc năm 2024 đạt 982 tỉ USD, trong đó ASEAN xuất khẩu 395 tỉ USD và nhập khẩu 586 tỉ USD, tức thâm hụt thương mại gần 200 tỉ USD. Xuất khẩu của Trung Quốc sang ASEAN tăng 10% và nhập khẩu chỉ tăng 2%.

Các nhà sản xuất hàng dệt may, mỹ phẩm, đồ điện tử và hàng gia dụng Đông Nam Á đang phải vật lộn để cạnh tranh với các nhà sản xuất Trung Quốc, nơi có chuỗi cung ứng tự động hóa cao mang lại lợi thế đáng kể cho họ. Các sàn thương mại điện tử như Temu và Tiktok cũng giúp hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc “phủ sóng” Đông Nam Á.  

ML Peekthong Thongyai, Phó Chủ tịch Liên đoàn các ngành công nghiệp Thái Lan (FTI) dẫn một cuộc thăm dò của tổ chức này cho biết, hàng hóa của Trung Quốc rẻ hơn khoảng 20-40% so với hàng hóa cùng loại của Thái Lan. Giờ đây, giới doanh nghiệp Thái Lan không chỉ lo ngại hàng hóa của họ khó tiếp cận thị trường Mỹ do chính thuế quan của chính quyền Trump, mà còn sợ thị trường nội địa bị hàng hóa giá rẻ (không thể xuất sang Mỹ) của Trung Quốc “đè bẹp”. Ngoài Việt Nam, Thái Lan cũng là nước có mức thâm hụt thương mại lớn với Trung Quốc, đạt mức 36 tỉ USD năm 2023. 

Ngược lại, dù tổng kim ngạch thương mại giữa ASEAN và Mỹ chỉ bằng phân nửa so với ASEAN - Trung Quốc, các nước ASEAN (ngoại trừ Singapore) đạt tổng mức thặng dư thương mại hàng hóa với Mỹ lên tới 227 tỉ USD năm 2024, tăng 11% so với năm 2023, theo Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ. Trong đó, thâm hụt thương mại lớn nhất của Mỹ với 3 đối tác Việt Nam, Thái Lan và Malaysia lần lượt là 123 tỉ USD, 45 tỉ USD và 25 tỉ USD. Tuy nhiên, một phần quan trọng trong hàng hóa ASEAN xuất sang Mỹ được cho có xuất xứ từ Trung Quốc và điều này khiến ASEAN có thể lâm vào thế kẹt trong đàm phán thương mại với Mỹ.

ĐỨC TRUNG (Tổng hợp)