Nhiều quốc gia Arab đã đồng loạt lên tiếng về phát biểu mới đây của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu liên quan đến ý tưởng “Đại Israel”, cho rằng đây là mối đe dọa đối với chủ quyền của các nước và hòa bình khu vực.

Thủ tướng Netanyahu đứng trước một bản đồ Trung Đông năm ngoái. Ảnh: Reuters

Trả lời phỏng vấn kênh i24NEWS hôm 12-8, Thủ tướng Netanyahu lần đầu tiên công khai ủng hộ tầm nhìn “Đại Israel” và coi việc bảo đảm sự tồn tại của Israel là một sứ mệnh lớn lao. Ông Netanyahu không giải thích rõ, nhưng một số người ủng hộ ý tưởng này tin rằng Israel nên kiểm soát Dải Gaza và Bờ Tây bị chiếm đóng.

Thủ tướng Israel đưa ra phát biểu trên trong bối cảnh xung đột dai dẳng ở Gaza và những tuyên bố khác của ông có ý muốn đẩy người Palestine ra khỏi vùng lãnh thổ này.

Tham vọng của Israel

Khái niệm “Đại Israel” xuất phát từ cách diễn giải Kinh Thánh về lãnh thổ thời Vua Solomon, bao gồm Dải Gaza và Bờ Tây hiện nay, cộng với một phần lãnh thổ của Jordan, Lebanon và Syria. Thuật ngữ trên trở nên phổ biến sau cuộc chiến sáu ngày vào năm 1967 để chỉ Israel và các khu vực mà nước này vừa chiếm được, trong đó có Đông Jerusalem, Bờ Tây, Dải Gaza, Bán đảo Sinai và Cao nguyên Golan.

Phản ứng trước phát biểu của ông Netanyahu, phía Jordan mô tả đây là sự leo thang nguy hiểm và đe dọa chủ quyền của các quốc gia. Ai Cập nhấn mạnh phát biểu này không khác gì hành động phủ nhận lựa chọn hòa bình. Iraq, Qatar, Saudi Arabia và Liên đoàn Arab cũng lên án mạnh mẽ khi cho rằng Israel đang theo đuổi tham vọng phi lý, đồng thời kêu gọi tôn trọng quyền thành lập một nhà nước độc lập của Palestine.

Theo giới phân tích, lời lẽ của ông Netanyahu về “Đại Israel” có thể sẽ làm suy yếu tham vọng “hội nhập” khu vực mà Israel đã công khai, khi bình luận này khiến các nước láng giềng Arab lo ngại về ý đồ của Tel Aviv.

Vào tháng 3-2023, trước khi xung đột Gaza bùng phát, Bộ trưởng Tài chính Israel Bezalel Smotrich đã chọc giận các nước Arab láng giềng sau khi ông phát biểu trên bục có bản đồ “Đại Israel”, bao gồm toàn bộ Jordan cùng với một phần lãnh thổ của Syria, Lebanon và Saudi Arabia. Bản đồ này rất giống với bản đồ trên biểu tượng của Irgun, tổ chức mà thân phụ của Thủ tướng Netanyahu từng là thành viên, từ những năm 1930 và 1940.

Hôm 13-8, Tổng tham mưu trưởng quân đội Israel Eyal Zamir đã đến thăm miền Nam Lebanon, nơi quân đội Israel đã thiết lập 6 căn cứ và tiền đồn, với lý do thực tế đã thay đổi ở “mặt trận phía Bắc”. Tel Aviv từng nói họ phải đóng quân tại những địa điểm này để bảo vệ các khu dân cư ở miền Bắc Israel.

Hiện nay, Israel đang lớn tiếng về việc chiếm đóng hoàn toàn Gaza, thậm chí còn phê duyệt một kế hoạch để thực hiện tham vọng này, trong khi Quốc hội Israel tháng trước đã bỏ phiếu thông qua dự luật kêu gọi sáp nhập Bờ Tây.

Israel đã chính thức sáp nhập Đông Jerusalem và Cao nguyên Golan của Syria vào năm 1980 và 1981, động thái vốn không được hầu hết cộng đồng quốc tế công nhận. Việc Tel Aviv mở rộng khu định cư ở Bờ Tây chưa bao giờ kết thúc và đang đẩy mạnh với tốc độ chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ.

Cảnh báo của cộng đồng quốc tế

Tiếp nối tuyên bố trên của Thủ tướng Netanyahu, Bộ trưởng Tài chính Israel Bezalel Smotrich ngày 14-8 công bố dự án xây dựng 3.400 căn nhà mới tại khu vực E1 ở Bờ Tây nhằm mục đích “chôn vùi ý tưởng về một Nhà nước Palestine”.

Tổ chức Peace Now cảnh báo rằng kế hoạch mở rộng khu định cư ở E1 sẽ “gây nguy hiểm cho tương lai của Israel và bất kỳ cơ hội nào đạt được giải pháp hai nhà nước cho hòa bình giữa Israel và Palestine”. 

Đại diện cấp cao về chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) Kaja Kallas cũng hối thúc Israel hủy bỏ kế hoạch, cảnh báo việc xây dựng ở E1 sẽ gây “tổn hại không thể khắc phục” cho giải pháp hai nhà nước. EU yêu cầu Israel chấm dứt toàn bộ chính sách định cư, phá dỡ, trục xuất, tịch thu nhà ở và các hành động làm gia tăng bạo lực.

Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc (LHQ) Antonio Guterres kêu gọi Israel ngay lập tức dừng kế hoạch xây dựng tại E1. Stephane Dujarric, Phát ngôn viên Tổng Thư ký LHQ, lo ngại nếu xây dựng tại E1, Bờ Tây sẽ bị chia cắt thành hai phần Bắc - Nam, làm suy yếu nghiêm trọng tính liên kết lãnh thổ của một nhà nước Palestine khả thi.

Khu vực E1 nằm ở phía Đông Jerusalem, giữa thành phố này và khu định cư Ma’ale Adumim, được coi là điểm nóng tranh cãi vì việc xây dựng tại đây gần như sẽ cắt đứt Đông Jerusalem khỏi phía Bắc Bờ Tây. Các kế hoạch xây dựng tại E1 từ lâu đã bị đóng băng do vấp phải phản đối từ quốc tế.

Trước đó, hôm 13-8, quân đội Israel thông báo đã phê duyệt “khuôn khổ” cho một chiến dịch tấn công mới tại Dải Gaza, chỉ vài ngày sau khi nội các an ninh nước này thông qua kế hoạch chiếm giữ thành phố Gaza.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)