Thảo luận về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi), các đại biểu Quốc hội tại Tổ 11 gồm Đoàn Đại biểu Quốc hội TP Cần Thơ và Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Điện Biên bày tỏ nhất trí cao đối với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Đầu tư hiện hành nhằm giải quyết các vướng mắc cấp bách; đồng thời đề nghị làm rõ thêm nhiều nội dung để tăng cường hiệu quả thu hút đầu tư. 

Quang cảnh thảo luận

Đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng (Cần Thơ) chỉ rõ, hiện nay, thủ tục hành chính liên quan đến lĩnh vực đầu tư vẫn được đánh giá là rất rườm rà và mất khá nhiều thời gian, kéo theo đó là chi phí tuân thủ rất lớn. Do đó, việc sửa đổi Luật được kỳ vọng sẽ khắc phục những hạn chế này.

Cùng với đó, việc sửa đổi Luật sẽ tăng cường năng lực cạnh tranh thông qua cải cách thể chế. Đây là chủ trương rất mới vì chúng ta đi sau, muốn đột phá thì phải có những cơ chế, chính sách vượt trội không chỉ so với chính chúng ta trước đây mà còn phải vượt trội so với các nước khác ở trong khu vực và trên thế giới. "Chỉ có như vậy, chúng ta mới có thể tăng cường thu hút được các dự án, các nhà đầu tư lớn" - đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Góp ý cụ thể về Khoản 3, Điều 15 liên quan đến các hình thức hỗ trợ đầu tư, đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng đề nghị cân nhắc xem bổ sung thêm hai hình thức hỗ trợ đầu tư.

Thứ nhất là, hỗ trợ xây dựng, vận dụng mô hình quản trị doanh nghiệp phù hợp, hiện đại và cung cấp các phần mềm hỗ trợ để chuyển đổi các hình thức quản trị doanh nghiệp nhằm thực hiện mục tiêu có 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030 và chuyển đổi 5 triệu hộ kinh doanh.

"Việc chuyển đổi này gắn với rất nhiều thủ tục, đặc biệt là thủ tục về thuế. Chúng ta đang chuyển từ thuế khoán sang kê khai thuế theo thu nhập, theo doanh nghiệp. Điều này cũng cần phải được sự hỗ trợ rất lớn từ phía Nhà nước, các cơ quan quản lý để các hộ kinh doanh này mạnh dạn trong quá trình chuyển đổi, từ kê khai thuế, từ các phần mềm, rồi hỗ trợ về quản trị" - đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Thứ hai là, hỗ trợ các doanh nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường. Lý do là bởi ở một số khu vực hiện nay, đặc biệt là ĐBSCL, có độ nhạy cảm rất lớn về biến đổi khí hậu. Những năm gần đây, tác động của biến đổi khí hậu đã ảnh hưởng trực tiếp đến các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Vậy trong trường hợp doanh nghiệp bị tác động bởi biến đổi khí hậu và thích ứng với môi trường thì cần có những hỗ trợ đối với doanh nghiệp như thế nào? Đại biểu đề nghị cân nhắc bổ sung thêm vào khoản 3 Điều 15 cho đầy đủ hơn.

Điều 16 quy định về ngành, nghề ưu đãi đầu tư và các địa bàn ưu đãi đầu tư. Đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, dường như Điều này mới tập trung vào các ngành, nghề ưu đãi, còn địa bàn ưu đãi chưa rõ.

Theo đại biểu, ý nghĩa của địa bàn ưu đãi rộng hơn, gắn với một khu vực địa lý, gắn với đặc thù của một khu vực nhất định nào đó khác biệt và có những cái cần hỗ trợ hơn so với khu vực khác.

Đại biểu đề nghị cân nhắc có đề nghị bổ sung về địa bàn ưu đãi, trong đó, tập trung vào 2 địa bàn cụ thể gồm: địa bàn có nhiều khó khăn về cơ sở hạ tầng giao thông và hệ thống logistics thiếu hiệu quả; địa bàn chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu, thiên tai thất thường ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và đời sống của người dân.

Đại biểu Nguyễn Văn Quân phát biểu ý kiến

Cũng liên quan đến Điều 16 về ngành nghề ưu đãi đầu tư và địa bàn ưu đãi đầu tư, đại biểu Nguyễn Văn Quân (Cần Thơ) đề nghị bổ sung tại điểm b khoản 2 Điều 16 cụm từ "cụm công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp" vào nhóm địa bàn được hưởng ưu đãi đầu tư. Theo đại biểu, bản chất của cụm công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp cũng là tạo mặt bằng cho các doanh nghiệp, các cơ sở sản xuất, chỉ khác nhau là khu công nghiệp có thể kêu gọi doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp ngoài tỉnh, doanh nghiệp có quy mô lớn, còn cụm công nghiệp chủ yếu tạo mặt bằng cho doanh nghiệp, cơ sở sản xuất nhỏ lẻ ở địa phương, những cơ sở sản xuất có nguy cơ ô nhiễm thì cũng phải gom lại, đưa vào cụm công nghiệp để quản lý cho tốt.

Liên quan đến Điều 25 về các dự án thuộc diện chấp nhận chủ trương đầu tư, đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng đánh giá rất cao cơ quan soạn thảo đã mạnh dạn lược bỏ rất nhiều các đối tượng, các dự án không cần phải thông qua một bước là chấp thuận chủ trương đầu tư. Khi bỏ bước này thì quy trình, thủ tục đầu tư cũng được rút ngắn rất nhiều.

Tuy nhiên, việc lược bỏ này đã được cơ quan soạn thảo tiến hành bằng cách chỉ đưa ra một số trường hợp phải chấp thuận chủ trương đầu tư. Cơ bản thống nhất cách quy định này, song đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng cũng đề nghị rà soát thêm trong số các dự án thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư ở đây có rút gọn tiếp được không.

Nêu quan điểm cá nhân, đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, có 2 nhóm bắt buộc phải có thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư trong quá trình triển khai dự án gồm: nhóm các dự án liên quan đến các vấn đề phức tạp, nhạy cảm về quốc phòng, an ninh ở biên giới hay khu vực có thể gây ra những tác động đến an ninh quốc phòng; nhóm dự án áp dụng các cơ chế đặc thù khác với quy định của luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Ngoài 2 nhóm trên, đại biểu đề nghị cân nhắc thêm để có thể thu hẹp tối đa các loại dự án không cần phải thêm bước chấp thuận chủ trương đầu tư bởi thực tế đã có một số dự án đầu tư lớn, chỉ có một số nhà đầu tư lớn trên thế giới có thể thực hiện được nhưng khi vào Việt Nam thấy vướng nhiều thủ tục, trong đó có thủ tục liên quan đến chấp thuận chủ trương đầu tư phải mất rất nhiều thời gian nên họ đã chọn một quốc gia khác để đầu tư.

Về nội dung này, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, cơ quan soạn thảo đã tiếp thu ý kiến của cơ quan thẩm tra và Ủy ban Thường vụ Quốc hội để "thu hẹp, làm rõ các dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương đầu tư", bao gồm các dự án hạ tầng quan trọng (cảng biển, sân bay, viễn thông, xuất bản, báo chí…), các dự án đề xuất sử dụng đất đai khu vực biển, hoặc các dự án ảnh hưởng lớn về môi trường hoặc thực hiện ở những khu vực nhạy cảm về quốc phòng an ninh.

Về nội dung chấp thuận chủ trương đầu tư, Bộ Tài chính đang quyết liệt "rút giảm các nội dung", bảo đảm chỉ giữ lại những thông tin "rất thiết yếu, rất cơ bản, rất ngắn gọn" như quy mô, mục tiêu, địa điểm và tiến độ, thời hạn thực hiện dự án. 

Về quan điểm chung, Bộ trưởng nhấn mạnh: "Phải giảm tối đa danh mục dự án phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư. Những cái gì thật cần thiết mới quy định, còn lại là bỏ tối đa"; đồng thời cam kết "tiếp tục rà soát" cả về số lượng ngành nghề và nội dung chấp thuận chủ trương đầu tư.

Đại biểu Đào Chí Nghĩa (Cần Thơ) đặc biệt hoan nghênh tinh thần phân cấp của dự thảo Luật, đồng tình việc phân cấp triệt để, trong đó chuyển các thẩm quyền của Quốc hội sang Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ; cho rằng, việc này sẽ thúc đẩy nhanh việc triển khai các dự án.

Bên cạnh đó, đại biểu Đào Chí Nghĩa cũng hoàn toàn đồng tình với việc luật hóa và mở rộng thủ tục đầu tư đặc biệt tại Điều 29, cho phép miễn trừ thủ tục chấp thuận đầu tư, thẩm định công nghệ và giấy phép xây dựng đối với các dự án công nghệ cao, công nghệ chiến lược; nhấn mạnh, đây là sự đột phá trong Luật Đầu tư sửa đổi lần này.

Góp ý về Điều 4 (áp dụng Luật Đầu tư và các luật có liên quan), đại biểu cho rằng, dù luật đã xử lý một số chồng chéo với Luật Xây dựng và Luật Nhà ở, nhưng cần có quy định rõ ràng hơn. Đại biểu đề nghị: "Chúng ta cần phải thiết lập một quy định ưu tiên cho Luật Đầu tư về trình tự thủ tục". Cụ thể, đại biểu đề xuất bổ sung một khoản vào cuối Điều 4, quy định rõ: "Trường hợp khác nhau giữa Luật Đầu tư và các luật khác có liên quan về trình tự, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư... thì sẽ thực hiện theo quy định tại Luật Đầu tư".

Tại Điều 7 dự thảo Luật quy định về ngành nghề kinh doanh có điều kiện, đại biểu Nguyễn Văn Quân đề nghị nên thiết kế theo hướng công bố điều kiện kinh doanh, hoặc nghị định phải cụ thể vấn đề này, tức là Nhà nước, Chính phủ công bố điều kiện kinh doanh, điều kiện đầu tư để doanh nghiệp chỉ cần đăng ký và có cam kết gửi cơ quan có thẩm quyền là đủ, không phải xin phép, cấp phép.

Ưu điểm của việc này, theo đại biểu, trước hết là bỏ được cơ chế xin cho; thứ hai là tăng trách nhiệm của doanh nghiệp vì khi công bố điều kiện đầu tư, kinh doanh rồi thì doanh nghiệp mới căn cứ vào điều kiện, nếu đáp ứng đủ điều kiện thì chỉ cần đăng ký và công bố là xong; thứ ba là, tránh tình trạng nhũng nhiễu; thứ tư là giảm bớt thủ tục hành chính; thứ năm là giảm chi phí, thời gian cho doanh nghiệp, tổ chức cá nhân.

Tuy nhiên, song song đó, đại biểu cũng đề nghị phải tăng cường hậu kiểm của các cơ quan chuyên môn, các cơ quan quản lý nhà nước.

Thực tế vừa qua, thủ tục cấp giấy đủ điều kiện kinh doanh mất rất nhiều thời gian. “Đầu vào” rất chặt. Nhưng trong quá trình sản xuất kinh doanh, một số doanh nghiệp không chấp hành và không thực hiện theo giấy phép, không làm đúng tiêu chuẩn, tiêu chí mà giấy chứng nhận đủ điều kiện đã cấp. Vai trò hậu kiểm ở một số lĩnh vực vừa qua còn yếu.

"Do đó tôi mong Luật thiết kế theo hướng tăng cường hậu kiểm. Hậu kiểm là tối ưu, là hiệu quả nhất. Doanh nghiệp chỉ cần thông báo đáp ứng và cam kết đủ hết tiêu chuẩn, điều kiện là có thể đi vào hoạt động. Còn cơ quan nhà nước chỉ cần hậu kiểm, hậu kiểm, hậu kiểm và hậu kiểm" - đại biểu nhấn mạnh.

Đại biểu Tô Ái Vang thảo luật về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi)

Nhất trí cần tăng cường vấn đề hậu kiểm, đại biểu Tô Ái Vang (Cần Thơ) nêu 4 đề xuất: Thứ nhất là, trước khi dự án bắt đầu, cơ quan quản lý nhà nước tập trung xây dựng các quy định, tiêu chuẩn rõ ràng và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát trong và sau khi dự án đi vào hoạt động để bảo đảm tuân thủ pháp luật, chất lượng và an toàn.

Thứ hai là, các Ban quản lý khu công nghiệp, khu kinh tế trong cấp phép, quản lý và giám sát các dự án đầu tư trên địa bàn của mình tiến hành rà soát, bãi bỏ các điều kiện kinh doanh không cần thiết, không còn phù hợp nữa để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp; các điều kiện còn lại phải được công bố công khai minh bạch để nhà đầu tư dễ dàng tìm hiểu và tuân thủ theo quy định của pháp luật.

Thứ ba là, xây dựng hệ thống thông tin quốc gia về đầu tư để kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan liên quan. Điều này giúp theo dõi, quản lý các dự án đầu tư trên phạm vi toàn quốc một cách hiệu quả, nhanh chóng và giảm bớt yêu cầu nhà đầu tư cung cấp lại các giấy tờ khác. Đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn, đạo đức công vụ của đội ngũ cán bộ công chức làm công tác quản lý đầu tư, gắn với tăng cường trách nhiệm người đứng đầu trong việc cắt giảm thủ tục hành chính.

Thứ tư là, với các dự án có quy mô lớn, có tác động đến môi trường, tác động đến quốc phòng an ninh hoặc sử dụng vốn ngân sách nhà nước lớn thì cần có cơ chế kiểm soát đặc biệt, thẩm định kỹ lưỡng (tiền kiểm) để tránh rủi ro, thất thoát.

"Nếu áp dụng đồng bộ các cơ chế trên, đặc biệt là việc chuyển trọng tâm từ tiền kiểm sang hậu kiểm và phân cấp quản lý để đạt được mục tiêu vừa quản lý chặt chẽ rủi ro, vừa tạo môi trường đầu tư thông thoáng, nhưng lại giảm gánh nặng thủ tục hành chính cho doanh nghiệp làhết sức cần thiết trong điều kiện hiện nay" - đại biểu Tô Ái Vang nhấn mạnh.

Luật Đầu tư năm 2022 hiện còn khoảng 230 ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Để phát huy quyền tự do kinh doanh của người dân, doanh nghiệp, tạo lập môi trường thông thoáng, thu hút nhà đầu tư nước ngoài, đại biểu Tô Ái Vang cũng đề nghị Chính phủ tăng cường chỉ đạo, phân công trách nhiệm quản lý cụ thể để bộ, ngành được phân công chủ động và thường xuyên rà soát, đề xuất bãi bỏ hoặc sửa đổi điều kiện đầu tư kinh doanh trong danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện.

Đối với ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh tại Điều 6, đại biểu cũng đề nghị Chính phủ phân công cụ thể bộ ngành liên quan theo dõi sát diễn biến của thị trường để đề xuất danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung kịp thời.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, dự thảo Luật đã rà soát và cắt giảm khoảng 25 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, tuy nhiên, kết quả này là chưa đủ. Nhấn mạnh cần "tiếp tục rà soát và cắt giảm một cách mạnh mẽ danh mục này", Bộ trưởng cũng cho biết, sẽ chủ trì một cuộc họp riêng về nội dung này để báo cáo Chính phủ vì đây là "việc rất cần thiết phải làm".

ĐOÀN ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI TP CẦN THƠ