Bài, ảnh: GIA BẢO

Tháng 7-2023, nhiều chỉ tiêu, chỉ số kinh tế - xã hội đã cải thiện hơn, dù một số ngành sản xuất vẫn nằm trong vòng suy giảm, nhưng đã có dấu hiệu phục hồi tốt hơn các tháng đầu năm 2023. Các chuyên gia kinh tế cho rằng, Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa thực hiện chính sách kích cầu, chi đầu tư phát triển… để tăng tốc đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2023.

Gia công hàng xuất khẩu tại Công ty CP May Meko (TP Cần Thơ).

Tín hiệu phục hồi

Theo Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Ðầu tư), chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp (IIP) tháng 7-2023 tăng 3,9% so với tháng liền trước và tăng 3,7% so với cùng kỳ năm 2022. Trong đó, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tăng 3,6%; ngành khai khoáng tăng 4%; ngành sản xuất phân phối điện tăng 4,1%... Có 49 địa phương cả nước có chỉ số IIP tăng trong tháng 7; còn lại 14 địa phương chỉ số IIP giảm. Bên cạnh đó, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng 1,1% so với tháng trước, tăng 7,1% so cùng kỳ năm 2022; doanh thu một số lĩnh vực như dịch vụ lưu trú, ăn uống, lữ hành… đều tăng và có bước phục hồi tốt hơn các tháng đầu năm.

Mặc dù thị trường xuất khẩu còn gặp nhiều khó khăn, do tổng cầu toàn cầu giảm, một số thị trường trọng điểm giảm đơn hàng, nhưng cán cân thương mại hàng hóa 7 tháng đầu năm 2023 ước xuất siêu 15,23 tỉ USD. Về cơ cấu nhóm hàng xuất khẩu 7 tháng, nhóm hàng nhiên liệu và khoáng sản ước đạt 2,53 tỉ USD, chiếm 1,3%; nhóm hàng công nghiệp chế biến ước đạt 171,5 tỉ USD, chiếm 88,1%; nhóm hàng nông sản, lâm sản ước đạt 15,75 tỉ USD, chiếm 8,1%; nhóm hàng thủy sản ước đạt 4,95 tỉ USD, chiếm 2,5%. Ngoài ra, kết quả doanh thu, lợi nhuận quý II của nhiều doanh nghiệp (DN) trong ngành, lĩnh vực bất động sản, chứng khoán, bán lẻ, xây dựng… đã cải thiện tích cực hơn so với quý I-2023.

Còn theo công bố của S&P Global, Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) tháng 7-2023 đã tăng lên mức 48,7 điểm (tháng 6 chỉ ở mức 46,2 điểm). Mặc dù vẫn dưới ngưỡng để mở rộng sản xuất kinh doanh (trên 50 điểm) nhưng theo S&P Global, tháng 7, sản lượng, số lượng đơn hàng mới và việc làm đã giảm chậm hơn các tháng trước, trong khi niềm tin kinh doanh đã tăng. Số lượng đơn hàng mới giảm nhẹ trong tháng 7 cho thấy nhu cầu ổn định và các DN cũng hy vọng điều này có thể giúp số lượng đơn hàng tăng trở lại trong các tháng tới. Kết quả khảo sát cũng nhận định, niềm tin kinh doanh đã tăng thành mức cao của 4 tháng trong tháng 7, nhưng vận ở mức thấp hơn kỳ vọng. Vì vậy, các DN kỳ vọng những trở ngại trong tiềm kiếm đơn hàng mới sẽ được tháo gỡ để tạo động lực mới hoàn thành các mục tiêu kinh doanh năm 2023.

Ông Trần Chí Gia, Giám đốc Công ty CP May Meko (TP Cần Thơ), cho biết: Công ty gia công hàng may mặc xuất khẩu sang Nhật Bản, thị trường này đã hợp tác 25 năm nên đã giúp công ty hoạt động ổn định trong bối cảnh các thị trường đi EU, Mỹ… đều giảm. Hiện đơn hàng của Meko sang thị trường Nhật Bản chiếm 70%, còn lại là thị trường Ðài Loan, EU, Mỹ… Công ty cũng gặp khó khăn do đơn hàng giảm giá 10% so với năm 2022, nên phải tăng các giải pháp quản trị doanh nghiệp để bù giảm giá này. Ðơn hàng từ đầu năm 2023 đến nay ổn, nên vẫn duy trì việc làm cho khoảng 1.300 lao động. Công ty đang tích cực làm việc trực tiếp với các đối tác để tìm kiếm đơn hàng mới trong các tháng cuối năm.

Nâng cao khả năng chống chịu cho DN

Các cú sốc hậu COVID-19 đã làm DN giảm đi sức chống chịu trước các cú sốc về tổng cầu trong và ngoài nước giảm. Trên thực tế hiện nay, các DN Việt Nam vẫn chưa thể tận dụng hết các FTA thế hệ mới để có thể mở ra các cơ hội thúc đẩy thị trường xuất khẩu hàng hóa khi tổng cầu giảm. Các chuyên gia của Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam nhận định, triển vọng kinh tế thời gian tới, Việt Nam sẽ tiếp tục đối mặt với rủi ro gia tăng trong nước và bên ngoài, do tác động tăng trưởng thấp ở các nền kinh tế phát triển và Trung Quốc có thể tiếp tục giảm, làm sức cầu bên ngoài đối với khu vực xuất khẩu của Việt Nam, với quy mô ước bằng 50% GDP. Tổng cầu yếu đi và tăng trưởng giảm tốc xuống dưới mức tiềm năng đòi hỏi phải có những chính sách hỗ trợ chủ động hơn.

Theo các chuyên gia WB tại Việt Nam, dư địa tài khóa còn dồi dào, chính sách tài khóa cần đóng vai trò chủ đạo để đảm bảo ngân sách đầu tư năm 2023 được triển khai rõ rệt hơn. Chính phủ đã lên kế hoạch nâng đầu tư công thêm 38% (so cùng kỳ) cho năm 2023 - tương đương 1,6% GDP (thông qua Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội 2022-2023), nên công tác triển khai cần đẩy nhanh hơn, khi vốn đầu tư công được giải ngân nhanh sẽ giải quyết những hạn chế phát sinh về hạ tầng để phục vụ tăng trưởng. Ðồng thời các cấp chính quyền cần thay đổi cách tiếp cận, lựa chọn đối tượng hỗ trợ (người dân và DN) nhằm nâng cao hiệu quả an sinh xã hội, hỗ trợ tăng tổng cầu. Bên cạnh đó, hỗ trợ chính sách tài khóa nên được thực hiện song hành với việc tiếp tục nới lỏng chính sách tiền tệ; thận trọng chính sách lãi suất để không gây áp lực cho tỷ giá… Vì vậy cần nỗ lực chuyển hướng tín dụng cho các lĩnh vực ưu tiên, như các đề án gần đây về hỗ trợ nhà ở xã hội, bất động sản, công nghiệp,… nên được cân đối và cân nhắc nhằm đảm bảo hiệu suất phân bổ tín dụng. Tăng cường hệ số an toàn vốn ngân hàng là cách để đảm bảo đủ vốn nhằm hấp thụ thua lỗ có thể xảy ra, đồng thời duy trì ổn định khi phải đối mặt với các cú sốc kinh tế.

Theo ông Trần Chí Gia, Giám đốc Công ty CP May Meko (TP Cần Thơ), với những khó khăn về thị trường, giá đơn hàng giảm thì năm nay, công ty chỉ đạt mức hòa vốn, hoặc nếu có lợi nhuận cũng thấp, không bằng năm 2022. Thị trường năm 2024 sẽ tiếp tục khó với ngành dệt may, do EU vẫn còn các căng thẳng chính trị nên chưa thể dự đoán được đơn hàng trong năm mới. Riêng các tháng cuối năm 2023 này, thị trường EU, Mỹ vẫn chưa phục hồi.

Các rủi ro từ thị trường bên ngoài và tổng cầu trong nước suy giảm, lãi suất cho vay dù đã giảm nhưng chi phí vốn, chi phí sản xuất của DN vẫn ở mức cao… đã tạo ra nhiều áp lực trong sản xuất kinh doanh. Trong khi đó, khả năng chống chịu của nhiều DN, nhất là DN nhỏ và vừa đã đến mức tới hạn. Vì vậy, các chuyên gia cho rằng các chính sách điều hành kinh tế cần chủ động, quyết liệt, phối hợp nhịp nhàng để tạo cộng hưởng, phát huy tối đa các nguồn lực hỗ trợ cho người dân, DN giảm bớt các tổn thương, vượt qua các cú sốc nhằm phục hồi, tăng trưởng nhanh.