Những bức tượng 4 mặt quay bốn hướng với nụ cười bí ẩn là điều mà mọi du khách đều mong chiêm ngưỡng, tìm hiểu khi đến đền Bayon nằm trong quần thể Angkor của đất nước chùa đền Campuchia. Kiến trúc gần như đổ nát nhưng vẫn giữ được thần thái của một công trình hoành tráng và đầy bí ẩn…

Bức phù điêu được chạm khắc tỉ mỉ mô tả lại lịch sử đời sống của người Khmer dưới thời vua Jayavarman VII.

Chúng tôi đến đền Bayon vào mùa hè, thời tiết khô và nắng nên việc đi lại khá dễ dàng. Nằm không xa trung tâm Siêm Riệp, lối dẫn vào Bayon là một con đường nhựa, hai bên chằng chịt rừng nguyên sinh. Du khách có cảm giác đang đi ngược thời gian, trở về nhiều thế kỷ trước bởi trong không gian cổ kính này hầu như không có công trình, kiến trúc hiện đại hay dân sinh nào. Tất cả đều được giữ nguyên vẹn như hàng trăm năm qua. Trước khi vào Bayon, du khách phải qua một cánh cổng lớn. Cổng vào đền Bayon- tương tự như những cánh cổng chùa Khmer Nam bộ- với những bức tượng bốn mặt xếp theo chiều cao của đền. Cổng được điêu khắc hoàn toàn bằng đá, theo thời gian phủ đầy rêu phong.

Đi thêm một quãng ngắn, đền Bayon chắn ngang lối đi, trông như một ngọn núi đá xù xì và trên những khối đá là những công trình điêu khắc. Xe tuk tuk dừng phía bên phải ngôi đền để khách xuống xe và bắt đầu khám phá. Bước trên những bậc đá được điêu khắc tỉ mỉ nối lại khớp với nhau như nêm, khách không khỏi thán phục. Phía bên ngoài, ngôi đền gần như hoang tàn. Những mái đền, trụ cột... bằng đá nằm trơ trọi, nghiêng ngả… Tuy vậy, càng đi sâu vào đền, không gian đền đài càng hiện rõ. Mái nhà là những khối đá khổng lồ kê sát lại, nằm trên những hàng cột song song được làm từ đá rất vững chãi. Sàn được lót bằng những khối đá; gian này ngăn với gian kia bằng những bậc đá cao.

Có thể hình dung một cách đơn giản, đền Bayon được xây vuông vức và đối xứng, có bốn hướng ra vào. Càng vào sâu trong đền khách càng bước lên những bậc thang cao hơn, cứ thế, đến gian cuối cùng- cũng là gian trung tâm, thờ tượng Phật trong tư thế ngồi thiền. Bốn hướng của ngôi đền là những bức tượng được đúc hình tháp với gương mặt được chạm khắc tỉ mỉ và tinh xảo. Nếu như việc xây cất, vận chuyển vật liệu của các công trình Angkor là điều bí ẩn chưa thể lý giải thì Bayon với bức tượng bốn mặt mang nụ cười huyền bí vẫn là một câu hỏi kích thích trí tưởng tượng của những ai từng đến đây.

Thuyết minh về ngôi đền này, anh bạn người gốc Siêm Riệp cho biết: Bayon được xây dựng vào cuối thể kỷ XII đầu thế kỷ XIII dưới thời vua Jayavarman VII- một phật tử theo Phật giáo Đại thừa. Vì thế, những bức tượng Bayon mang gương mặt của Quan Thế Âm Bồ tát. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng đó là gương mặt của vua Jayavarman VII, xem như hiện thân của Bồ tát. Tức là khi mất đi, nhà vua vẫn ở lại trần gian để bảo vệ thần dân, cứu giúp chúng sinh. Đi qua những đền đài, kiến trúc không còn nguyên vẹn, du khách càng hiểu rõ hơn về lịch sử của đất nước này. Mỗi vì vua trị vì đều theo một nhánh tôn giáo khác nhau nên những công trình đền đài đời trước sẽ bị phá hủy. Duy chỉ có đền Bayon là không bị phá dù vua Jayavarman VIII theo Ấn Độ giáo chứ không phải Phật giáo Đại thừa như vua Jayavarman VII. Đó là do gương mặt của tượng khá giống thần Shiva trong Ấn Độ giáo.

Ngoài bia đá ghi lại lịch sử ngôi đền cũng như việc lên ngôi của vua Jayavarman VII, Bayon còn có những bức phù điêu tinh xảo được khắc trên bề mặt của đá trang trí cho vách đền. Các bức phù điêu này được bố trí ở những hành lang, tái hiện lại sinh hoạt của hoàng cung, thần dân và những cuộc chiến chống xâm lược. Những bức phù điêu được chạm trổ từng chi tiết và ráp lại thành một bức tường thành hoàn mỹ mà không hề có dấu vết của một chất kết dính nào.

Muốn khám phá đền Bayon, ngoài việc mua tour từ các công ty lữ hành địa phương, du khách có thể thuê tuk tuk với giá 5 USD/người di chuyển trong một ngày, khám phá quần thể 5-6 ngôi đền mà họ gọi là “small tour”. Chú ý, mỗi tuk tuk chỉ chở 4 người. Nếu đi một mình, khách phải trả 18-20 USD cho một ngày “small tour”.

Càng đi vào chi tiết ngôi đền, du khách càng bị cuốn hút bởi những chi tiết tinh xảo. Và khi bước ra khỏi đền, khách vẫn không khỏi bị ám ảnh bởi những nụ cười huyền bí trên những gương mặt Bayon…

Từ Cần Thơ, khách đi xe sang Phnom Penh rồi mua vé đi Siêm Riệp tại các bến xe buýt ở trung tâm thành phố. Giá vé từ 6-13 USD tùy chất lượng xe, thời gian di chuyển khoảng 6- 8 tiếng.

Bài, ảnh: ĐỨC QUÝ