Hôm 30-7, Tổng thống Mỹ Donald Trump ra lệnh áp thuế ở mức rất cao đối với Brazil và trừng phạt thẩm phán phụ trách phiên tòa xét xử đồng minh của ông là cựu lãnh đạo Jair Bolsonaro. Biện pháp kép này cho thấy Nhà Trắng đang đẩy mạnh cuộc khủng hoảng ngoại giao ngày càng leo thang giữa hai quốc gia đông dân nhất Tây Bán cầu.

Khách hàng mua sắm thịt bò Brazil trong siêu thị Mỹ. Ảnh: AP

Ông Trump cho biết các hành động của Chính phủ Brazil và Tòa án Tối cao “đe dọa an ninh quốc gia, chính sách đối ngoại và nền kinh tế của Mỹ”. Các mức thuế mới sẽ có hiệu lực vào ngày 6-8.

Động thái này đồng nghĩa ông Trump đã hiện thực hóa lời đe dọa sử dụng sức mạnh kinh tế của Mỹ để trừng phạt nền kinh tế lớn nhất Mỹ Latinh và đặc biệt là Thẩm phán Tòa án Tối cao Alexandre de Moraes vì “cuộc săn phù thủy” nhắm vào cựu Tổng thống Jair Bolsonaro. Chính khách cực hữu này đang đối mặt với án tù lên tới 40 năm vì bị cáo buộc âm mưu đảo chính nhằm duy trì quyền lực sau khi thất bại trong cuộc bầu cử năm 2022.

Các mức thuế mới được công bố ngay sau khi Bộ Tài chính Mỹ áp dụng Đạo luật Magnitsky để trừng phạt ông Moraes, bao gồm đóng băng tài sản tại Mỹ và cấm các cá nhân của nước này giao dịch với vị thẩm phán 56 tuổi. Trước đó, Bộ Ngoại giao Mỹ đã thu hồi thị thực của ông Moraes và gia đình.

Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva đã phản pháo các biện pháp của Mỹ và tuyên bố sẽ bảo vệ “chủ quyền của người dân Brazil” trước đòn tấn công từ ông Trump. Ông Lula sau đó cũng đã triệu tập cuộc họp khẩn với nội các. Hôm 29-7, nhà lãnh đạo cánh tả này cho biết Chính phủ Brazil đã nghiên cứu các mức thuế trả đũa đối với một số hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ nếu chủ nhân Nhà Trắng thực hiện lời đe dọa.

Tổng Chưởng lý Brazil Jorge Messias chỉ trích các lệnh trừng phạt của Mỹ là “tùy tiện và không thể biện minh”.

Thẩm phán Moraes đã nổi lên như một “cái gai lớn” và gây chia rẽ trong phe cực hữu, sau khi liên tục xung đột với ông Bolsonaro và những người khác về thông tin sai lệch. Ông Moraes hiện diện khắp nơi trong chiến dịch tranh cử năm 2022, tích cực sử dụng các phán quyết của mình để chống lại thông tin sai lệch liên quan cuộc bầu cử trên mạng xã hội. Năm ngoái, ông đã đình chỉ hoạt động của mạng xã hội X tại Brazil trong 40 ngày vì không loại bỏ thông tin sai lệch, chủ yếu do những người ủng hộ ông Bolsonaro chia sẻ.

Sắc lệnh của Tổng thống Trump được ban hành chỉ vài tuần trước khi ông Bolsonaro ra tòa vì cáo buộc đảo chính.

Mang động cơ chính trị?

“Nếu Tổng thống Trump muốn đấu tranh chính trị, thì hãy coi đó là một cuộc đấu tranh chính trị. Còn nếu ông ta muốn thảo luận về thương mại, thì hãy ngồi xuống và đàm phán. Nhưng bạn không thể trộn lẫn mọi thứ với nhau”, Tổng thống Lula với tờ New York Times trong một cuộc phỏng vấn được công bố vài giờ trước khi Nhà Trắng thông báo các biện pháp trừng phạt.

Không giống như các mức thuế khác mà ông Trump đang áp lên các nền kinh tế trên toàn cầu, biện pháp nhắm vào Brazil được đưa ra theo các thuật ngữ chính trị công khai, xóa bỏ những mối quan hệ thương mại đã tồn tại hàng thế kỷ. Các biện pháp trừng phạt thuộc Đạo luật Magnitsky được thiết kế để giải quyết những vi phạm nhân quyền, trong khi thuế quan thường là biện pháp đối phó với thâm hụt thương mại.

50% là mức cao nhất trong số các mức thuế mà Tổng thống Trump áp đặt đối với các quốc gia trong năm nay. Brazil cũng là quốc gia duy nhất phải chịu thuế quan trong khi vẫn có thâm hụt thương mại với Mỹ. Washington đạt thặng dư thương mại 7,4 tỉ USD với Brasilia năm ngoái trong tổng kim ngạch thương mại khoảng 92 tỉ USD.

HẠNH NGUYÊN (Theo AFP, Reuters)