Các nước thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đang chịu sức ép ngày lớn từ Mỹ về việc tăng chi tiêu quốc phòng trước hội nghị thượng đỉnh của khối, dự kiến diễn ra vào cuối tháng này.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Hegseth (trái) và Tổng Thư ký NATO Rutte phát biểu tại cuộc họp báo ngày 5-6. Ảnh: AP

Phát biểu trong cuộc họp với những người đồng cấp NATO tại Brussels, Bỉ hôm 5-6, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth nhấn mạnh rằng mục tiêu tăng ngân sách quốc phòng lên 5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của mỗi quốc gia thành viên “sẽ xảy ra” trước hội nghị thượng đỉnh của khối vào ngày 24 và 25-6.

Ông Pete Hegseth cảnh báo các đồng minh NATO không thể chỉ phụ thuộc vào Washington, thúc giục họ tăng chi tiêu quốc phòng lên mức 5% GDP theo đề xuất của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Cùng ngày, Tổng Thư ký NATO Mark Rutte cho biết các đồng minh sẽ quyết định mục tiêu chi tiêu quốc phòng tại hội nghị thượng đỉnh ở The Hague (Hà Lan) sắp tới.

Tăng chi tiêu quốc phòng là chủ đề nhạy cảm đối với các thành viên NATO trong nhiều năm và là mục tiêu của ông Trump từ nhiệm kỳ đầu tiên. Được biết, 23/32 quốc gia NATO đã đạt hoặc vượt mục tiêu 2% GDP. Trong khi Ba Lan, Estonia, Mỹ, Latvia và Hy Lạp đã bỏ xa mục tiêu này, những nền kinh tế lớn như Tây Ban Nha, Ý và Canada trong nhiều năm liền không chạm tới.

Tuy nhiên, cho đến nay, chưa có thành viên NATO nào đạt được mục tiêu chi 5% GDP. Anh, Ba Lan và Đức đều công bố ý định tăng chi tiêu quốc phòng lên mức này nhưng vẫn đang thảo luận về thời gian thực hiện.

Chính phủ Anh đặt ra mục tiêu tăng ngân sách quốc phòng lên 2,5% GDP vào năm 2027 và lên 3% trong quốc hội khóa tiếp theo vào năm 2034. Đức, nước hiện đang chi 2,12% GDP cho quốc phòng, tuần rồi tuyên bố ủng hộ mục tiêu 5%.

Ngược lại, Tây Ban Nha và Ý cực lực phản đối mục tiêu này sau khi chỉ cam kết tăng chi tiêu quốc phòng lên 2% GDP trong năm nay. Trong khi đó, Canada chỉ đóng góp 1,3% GDP cho ngân sách quốc phòng vào năm ngoái.

Các quốc gia ở Nam Âu như Tây Ban Nha vốn nằm xa biên giới của Nga và có những cân nhắc chính trị hoặc an ninh khác nhau. Nhưng dù muốn hay không, giới phân tích nhận định các thành viên NATO cần thiết lập và duy trì mức chi tiêu 5% ngay từ bây giờ.

Để làm hài lòng ông Trump, Tổng Thư ký Rutte tháng rồi đã đề xuất mỗi quốc gia NATO tăng chi tiêu quân sự “cứng” lên 3,5% GDP hằng năm và đóng góp thêm 1,5% GDP vào các sáng kiến ​​“liên quan đến quốc phòng”, chẳng hạn như năng lực tác chiến mạng và tình báo.

Ngân sách năm 2026 do ông Trump đề xuất sẽ tăng chi tiêu quân sự của Mỹ lên 1.000 tỉ USD, tương đương khoảng 3,5% GDP. Phe chỉ trích cho rằng kế hoạch ngân sách này sẽ làm tăng thâm hụt ngân sách và nợ dài hạn của quốc gia.

Không giống như Mỹ, các thành viên NATO trong Liên minh châu Âu phải tuân thủ các quy tắc thâm hụt nghiêm ngặt nhằm hạn chế số tiền họ có thể vay mỗi năm. Gần đây, các quy tắc này đã được nới lỏng để cho phép chi tiêu quân sự nhiều hơn. Nhu cầu đầu tư cho quân sự lớn hơn cũng phải cạnh tranh với những ưu tiên khác, bao gồm chăm sóc sức khỏe và giáo dục.

HẠNH NGUYÊN (Theo CNBC, Politico)