MAI QUYÊN (Tổng hợp)

Sau phiên tòa xét xử mafia lớn nhất nước Ý gần đây, chính quyền Thủ tướng Giorgia Meloni cho biết họ đang triển khai các chiến thuật hiệu quả nhất để truy quét băng đảng có tổ chức, qua đó cho thấy Rome "không bao giờ từ bỏ" cuộc chiến chống tội phạm.

Các quan chức Ý lắng nghe khi các thẩm phán đọc bản án. Ảnh: AP

Ngày 20-11, hơn 200 trong số 338 bị cáo là thành viên của gia tộc tội phạm khét tiếng 'Ndrangheta vùng Calabria bị một tòa án ở Ý kết tội với tổng cộng các bản án hơn 2.200 năm. Ðây là một trong những phiên tòa xét xử mafia lớn nhất lịch sử Ý khi kéo dài gần 3 năm, dính líu từ thành viên băng đảng tới doanh nhân và chính trị gia trong hàng loạt cáo buộc giết người, tham nhũng, buôn bán ma túy, rửa tiền và tống tiền.

Trước đó, khoảng 3.000 sĩ quan thuộc các lực lượng đặc biệt cùng đơn vị tinh nhuệ ở Ý đã tiến hành đột kích 12 khu vực trên cả nước trong đợt tấn công băng đảng 'Ndrangheta. Nhiều vụ bắt giữ liên quan cũng được thực hiện ở Ðức, Thụy Sĩ và Bulgaria. Các cơ quan chức năng đã tịch thu khối tài sản và tiền mặt lên đến hàng triệu USD, giam giữ hơn 300 nghi phạm bao gồm các chính trị gia.

Phiên tòa đầu tiên diễn ra vào tháng 1-2021, tập trung vào nhà Mancuso, một trong những nhánh quyền lực nhất của tổ chức 'Ndrangheta. Tòa án Vibo Valentia đã thu thập vô số lời khai, đặc biệt của hơn 50 thành viên mafia đứng ra chỉ chứng hoạt động tàn bạo của băng đảng, từ phục kích bạo lực đến tích trữ vũ khí. Các nhà điều tra còn tiết lộ 24.000 bản nghe lén các cuộc trò chuyện, vạch trần hoạt động nội bộ của băng đảng mafia bí mật nhất nước Ý như tống tiền, buôn bán ma túy cùng các cáo buộc giết người trong phiên tòa có gần 1.000 luật sư, thẩm phán, công tố viên và người dự khán.

Tổng cộng 355 nghi phạm tham gia phiên tòa, bao gồm "Bố già" Luigi Mancuso cùng những cái tên khét tiếng khác trong giới mafia. Sau gần một năm xét xử, gần 100 tội phạm bị kết án với một số phần tử nguy hiểm nhất nhận mức án tối đa 20 năm tù. Hơn 300 vụ án tiếp tục được xét xử và trong phiên tòa cuối cùng diễn ra mới đây, Chủ tọa Brigida Cavasino đã đọc tên các đối tượng bị kết tội với bản án từ vài tháng đến 30 năm tù. Trong đó, ông trùm của 2 nhánh lớn thuộc gia tộc 'Ndrangheta là Saverio Razionale cùng Domenico Bonavota đều bị kết án 30 năm tù. Một trong những bị cáo nổi tiếng nhất, cựu nghị sĩ Giancarlo Pittelli, nhận bản án 11 năm tù vì tội làm trung gian cho mafia. Riêng "Bố già" Mancuso sẽ có một phiên tòa khác, sau khi cháu trai của ông đưa ra bằng chứng chống lại tổ chức.

Nhóm mafia quyền lực nhất nước Ý

Ðược thành lập vào thế kỷ 18 ở Calabria, 'Ndrangheta từng bị các băng mafia khác như Cosa Nostra và Campanian Camorra ở Sicily nhạo báng. Những năm 1970 trở đi, gia tộc này bắt đầu mở rộng khi tái đầu tư tiền chuộc từ các vụ bắt cóc vào dự án công và buôn ma túy, đặc biệt là cocaine. Tổng cục Ðiều tra chống Mafia Ý (DIA) cho biết, 'Ndrangheta nay đã thay thế Cosa Nostra trở thành lực lượng thống trị tuyệt đối trong thế giới tội phạm với quyền lực, quy mô và tài sản rộng khắp. Thậm chí, 'Ndrangheta được coi là nhóm mafia duy nhất hoạt động ở mọi châu lục trừ Nam Cực, kiểm soát 80% hoạt động buôn bán cocaine từ Mỹ Latinh đến châu Âu. Theo nghiên cứu năm 2013 của Viện Nghiên cứu Demoskopita, khả năng tài chính của băng này còn mạnh hơn Ngân hàng Deutsche Bank và tập đoàn McDonald's cộng lại, trong đó doanh thu hàng năm ước tính lên tới 65 tỉ USD. Linh hoạt giữa kinh doanh hợp pháp và phi pháp, 'Ndrangheta còn buôn bán chất thải nguy hiểm, cung cấp tín dụng cho các doanh nghiệp gặp khó sau đó giành quyền kiểm soát.

Camera quay lại cảnh các ông trùm mafia họp mặt và cùng nhau ăn mì ống và uống rượu vang năm 2021. 

Trong hơn 150 năm, các cơ quan thực thi pháp luật gần như không thể triệt phá gia tộc tội phạm khét tiếng vùng Calabria. Theo DIA, sức mạnh của tổ chức dựa vào lòng trung thành do hầu hết thành viên chủ chốt có quan hệ huyết thống và Luật im lặng (omerta) nghiêm ngặt của mafia. Tuy nhiên, vào đầu những năm 2000, thế giới tội phạm ngầm chấn động khi 4 phụ nữ mafia trở thành những thành viên đầu tiên hợp tác với cảnh sát và ra làm chứng chống lại tổ chức. Những năm sau đó, các hoạt động đối phó 'Ndrangheta trở nên phổ biến và lan rộng trên toàn châu Âu. Phối hợp với Mỹ cùng nhiều quốc gia láng giềng, chính quyền Ý cho biết họ đã đạt được tiến bộ trong truy quét các băng đảng có tổ chức như 'Ndrangheta ở trong nước.

Thay đổi cách hoạt động

Vụ bắt giữ "Bố già" Mancuso hay ông trùm Matteo Messina Denaro (người được mệnh danh là "Bố già cuối cùng" bị bắt vào đầu năm nay và đã chết tại bệnh viện sau hơn 8 tháng ngồi tù) khét tiếng nhất vùng Sicily đã nhắc người Ý về tình trạng bạo lực tột độ mà các băng nhóm mafia từng dính líu. Tuy lãnh đạo nhóm Cosa Nostra đã ẩn náu 30 năm và thời kỳ đẫm máu chỉ còn trong quá khứ, nhưng không có nghĩa nó biến mất. Thay vào đó, các nhóm tội phạm có tổ chức của Ý chỉ thay đổi cách hoạt động.

Vào đầu những năm 1990, xung đột bạo lực giữa mafia Sicily và nhà nước Ý lên đến đỉnh điểm với các vụ thảm sát. Chỉ riêng năm 1991 đã có 1.916 vụ giết người, trong đó 718 vụ mang tính chất mafia. Trong bối cảnh này, chính quyền đã ban hành các luật mới, chẳng hạn như điều 41 bis trong Luật hình sự Ý cho phép nhà chức trách thực hiện chế độ tù chặt chẽ với các thành viên băng nhóm tội phạm có tổ chức. Những năm sau đó, số vụ giết người liên quan mafia giảm đáng kể, chẳng hạn từ 718 vụ năm 1991 xuống chỉ còn 28 vụ vào năm 2019. Năm 2020, có 271 vụ giết người ở Ý so với gần 2.000 vụ vào năm 1991.

Tuy bạo lực giảm, nhưng buôn lậu, gian lận và tham nhũng vẫn tiếp tục. Ðiều này cho thấy các băng nhóm có lựa chọn chiến lược với mục tiêu rõ ràng hơn. Thay vì những vụ giết người đẫm máu và dễ thấy, mafia hiện đại đe dọa bằng những tội ác ít bị phát hiện hoặc không dễ tố cáo, chẳng hạn như đốt phá, hành hung hoặc gửi thư đe dọa. Theo báo cáo, các nhà quản lý địa phương hiện là mục tiêu chính của mafia. Hiện tượng này hầu như không được truyền thông quan tâm, nhờ đó, các băng đảng đạt được mục đích gây ảnh hưởng chính trị mà không khiến chính quyền chú ý. Chiến lược đó cũng tạo điều kiện cho mafia mở rộng kinh tế. Vào năm 1991, chính quyền Ý sau bố ráp tịch thu 2 công ty và 4 tài sản từ mafia. Ðến năm 2019, con số này tăng lên 351 công ty và 651 tài sản. Các tài sản liên quan tội phạm có tổ chức còn hiện diện rải rác tại 11 tỉnh trước đây chưa từng có hoạt động mafia.

Các dữ liệu trên cho thấy, bạo lực sụt giảm không đồng nghĩa giảm hoạt động tội phạm khác. Và mafia không hề rút lui, các băng nhóm chỉ mở rộng sang vùng mới và tìm kiếm nhiều cơ hội sinh lời hơn. Mối nguy hiểm mới nhất là xâm nhập vào các cơ quan công quyền. Năm 2021, Hội đồng thành phố Foggia bị giải tán sau khi thị trưởng bị bắt vì tội tham nhũng và có sự hiện diện của mafia.

Khác với chiến thuật ít gây chú ý của băng Cosa Nostra ở Sicily, 'Ndrangheta và Naples' Camorra ở Calabria, mafia Foggia trẻ nhất của Ý là tổ chức nguyên thủy và rất bạo lực, kiếm tiền và củng cố quyền lực thông qua buôn ma túy, tống tiền, cướp có vũ trang, trộm xe cộ và gia súc để đòi tiền chuộc. Bộ trưởng Nội vụ Matteo Piantedosi đã đến thị sát Foggia vào tháng 2 và cam kết tăng cường an ninh để trấn an người dân địa phương. Ngoài điều kiện cơ bản, công tố viên Ludovico Vaccaro cho biết cuộc chiến hiện nay cần thêm nhiều nguồn lực khác như tăng cường lực lượng cảnh sát, công tố viên và tòa án để chống lại "bầu không khí sợ hãi và đe dọa, hạn chế về văn hóa và nghèo đói trong xã hội".