Loại trừ khả năng phát động một cuộc chiến mới chống lại các băng đảng ma túy, tân Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum vừa công bố kế hoạch an ninh quốc gia nhằm kéo giảm tình trạng bạo lực tội phạm đang hoành hành.

Bà Claudia Sheinbaum phát biểu tại buổi lễ nhậm chức Tổng thống Mexico ngày 1-10. Ảnh: AP

“Cuộc chiến chống ma túy sẽ không quay trở lại. Chúng tôi không muốn thấy các vụ hành quyết ngoài vòng pháp luật, điều mà trước đây vẫn xảy ra”, bà Sheinbaum phát biểu tại cuộc họp báo ngày 8-10. Thay vào đó, nữ tổng thống đầu tiên của Mexico đề ra chiến lược gồm 4 điểm, nhấn mạnh vào việc thu thập thông tin tình báo, triển khai quân đội, cải thiện sự phối hợp liên bang - tiểu bang và tạo cơ hội để ngăn chặn những người trẻ tuổi nghèo khó tham gia tội phạm có tổ chức.

Tiếp nối chính sách của người tiền nhiệm

Trọng tâm của kế hoạch trên là đẩy mạnh chiến lược “ôm ấp chứ không phải đạn dược” của người tiền nhiệm Andres Manuel Lopez Obrador.

Trong nhiệm kỳ 6 năm của mình, cựu Tổng thống Obrador đã quay lưng với cuộc chiến đẩy lùi các băng đảng ma túy và thay vào đó là tăng cường học bổng, đào tạo nghề, hỗ trợ kinh tế và các sáng kiến ​​khác nhằm cung cấp các con đường sự nghiệp thay thế cho những thanh thiếu niên có nguy cơ phạm tội.

Ông Obrador đã từ bỏ chiến dịch quân sự hóa được phát động trước đó gần 2 thập niên, khiến hơn 450.000 người thiệt mạng và hàng chục ngàn người mất tích nhưng không làm giảm sức mạnh của tội phạm có tổ chức. Tuy nhiên, ông cũng mở rộng đáng kể vai trò của lực lượng vũ trang Mexico, hiện chỉ huy cả Lực lượng Vệ binh quốc gia mà trước đây thuộc lĩnh vực dân sự, do Bộ An ninh và Bảo vệ Công dân kiểm soát.

Ðược thành lập năm 2019 trong năm đầu nhiệm kỳ của ông Obrador, sứ mệnh ban đầu của Lực lượng Vệ binh Quốc gia là kiểm soát dòng người di cư từ khu vực Trung Mỹ quá cảnh tại Mexico để đến Mỹ. Tuy nhiên, nhiệm vụ của lực lượng này sau đó được mở rộng sang lĩnh vực ngăn chặn và trấn áp tội phạm.

Kế hoạch của bà Sheinbaum cũng phụ thuộc nhiều vào quân đội, mặc dù quân đội không được trang bị đầy đủ cho vai trò thực thi pháp luật. Tổng thống Sheinbaum muốn lặp lại thành công từng đạt được ở thủ đô Mexico City, nơi số vụ giết người đã giảm một nửa khi bà còn làm thị trưởng thành phố này. Tuy nhiên, việc hạn chế tội phạm ở cấp độ quốc gia lại là một thách thức lớn hơn nhiều.

Một số người gọi kế hoạch mới của bà Sheinbaum là mơ hồ và khó có thể ngăn chặn được bạo lực ở một quốc gia nơi các băng đảng vũ trang hạng nặng kiểm soát nhiều vùng lãnh thổ rộng lớn và đã mở rộng từ buôn lậu ma túy xuyên biên giới sang các hoạt động phi pháp như tống tiền, bắt cóc, buôn người di cư và cướp bóc tài nguyên quốc gia.

Bạo lực tiếp tục hoành hành

Thật ra, cách tiếp cận “ôm thay cho đạn dược” của cựu Tổng thống Obrador cũng từng hứng nhiều chỉ trích bởi nó khiến các nhóm tội phạm có tổ chức tăng cường kiểm soát lãnh thổ trên khắp đất nước, với số vụ giết người và nạn nhân mất tích chạm mức cao kỷ lục.

Gần 200.000 vụ giết người đã xảy ra ở Mexico trong 6 năm dưới thời ông Obrador. Theo tổ chức nghiên cứu Instituto Igarape, nước này có tới 11 “đại diện” trong danh sách 50 thành phố xảy ra nhiều vụ giết người nhất thế giới vào năm 2023, so với chỉ 3 thành phố hồi năm 2015. Năm ngoái, tỷ lệ giết người ở Mexico là khoảng 24/100.000 dân, cao gấp bốn lần so với tỷ lệ của Mỹ.

Tổng thống Sheinbaum công bố chiến lược an ninh trong bối cảnh đất nước rung chuyển bởi vụ tân thị trưởng Alejandro Arcos của Chilpancingo, thủ phủ bang Guerrero bị sát hại hôm 6-10, chưa đầy một tuần sau khi ông nhậm chức. Ðây là một trong những bang bạo lực nhất ở Mexico. Các băng đảng ở Mexico thường nhắm vào các thị trưởng để gây sức ép đòi tiền chuộc, hợp đồng của chính phủ và bổ nhiệm tay sai vào lực lượng cảnh sát của thành phố.

Ðược biết, 488 vụ giết người đã xảy ra trong tuần đầu tiên nhiệm kỳ của bà Sheinbaum, trung bình 81,3 vụ/ngày. Nếu mức độ này vẫn tiếp diễn, tháng 10 sẽ là tháng bạo lực nhất của Mexico trong 4 năm qua.

HẠNH NGUYÊN (Theo AFP, LA Times)