Diego Garcia, một hòn đảo xa xôi ở Ấn Ðộ Dương cách bờ biển Ðông Phi gần 2.000 dặm hiện là trung tâm của “ván cờ” giữa các cường quốc Mỹ, Trung Quốc và Ấn Ðộ. Lãnh thổ của Anh tại Quần đảo Chagos này là trọng tâm của một nỗ lực lớn hơn của Washington và New Delhi nhằm chống lại sự hiện diện ngày càng tăng của Bắc Kinh trong khu vực.

Quần đảo Chagos trên Ấn Độ Dương. 

Mặc dù ít được chú ý nhưng nhờ sở hữu vị trí gần trung tâm Ấn Ðộ Dương, Diego Garcia được cho giữ vai trò quan trọng đối với lợi ích chiến lược toàn cầu của Mỹ như Panama hay Greenland, cho phép Washington chống lại sự hiện diện ngày càng tăng của Bắc Kinh tại khu vực. Ðây là lý do Mỹ và Ấn Ðộ không ủng hộ Anh ký thỏa thuận trao trả Quần đảo Chagos cho Mauritius hồi năm ngoái sau hơn 50 năm nắm giữ, dù Anh vẫn duy trì căn cứ quân sự chung chiến lược với Mỹ tại Diego Garcia.

Trong khi đó, Ấn Ðộ từ lâu đã xây dựng một đường băng trên quần đảo Agaléga, một vùng lãnh thổ của Mauritius cách Diego Garcia khoảng 1.100 dặm về phía Tây, để theo dõi hoạt động của Bắc Kinh. “Tất cả các cường quốc này đều quan tâm đến Ấn Ðộ Dương, bởi sự trỗi dậy của Trung Quốc. Song, tất cả đều liên quan đến địa chính trị” - Ngoại trưởng Mauritius Dhananjay Ramful cho biết trong một cuộc phỏng vấn.

Trong thập niên qua, Trung Quốc đã xây dựng mối quan hệ kinh tế và quân sự trên khắp Ấn Ðộ Dương, thường xuyên cử tàu chiến tham gia các nhiệm vụ huấn luyện và chống cướp biển trong khi giành được quyền tiếp cận các căn cứ hải quân quan trọng. Theo dữ liệu từ Hội đồng Quan hệ Ðối ngoại Mỹ, Trung Quốc cũng đổ hàng tỉ USD vào 46 cảng thương mại trên khắp khu vực, 36 cảng trong số đó có khả năng tiếp nhận tàu hải quân. Ðiều này khiến Ấn Ðộ lo ngại.

Trải dài từ Sừng châu Phi đến Ðông Nam Á, Ấn Ðộ Dương là nơi sinh sống của gần 3 tỉ người và chiếm khoảng 40% trữ lượng dầu mỏ ngoài khơi của thế giới. Vùng biển Ấn Ðộ Dương bao gồm 4 trong số 6 trung tâm hàng hải quan trọng nhất thế giới và nắm giữ chìa khóa cho hoạt động thương mại giữa châu Âu, châu Á, châu Phi và Trung Ðông. Ðáng chú ý, Trung Quốc và Ấn Ðộ tiếp nhận gần một nửa lượng dầu mỏ quá cảnh qua các trung tâm vận tải hàng hải đó. Riêng Bắc Kinh có những bước tiến đáng kể trong khu vực. Theo đó, Trung Quốc hồi năm 2017 đã xây dựng căn cứ quân sự ở nước ngoài đầu tiên ở Djibouti, tạo cho Bắc Kinh chỗ đứng trên eo biển Bab el-Mandeb. Mỹ, Pháp và các nước khác cũng có căn cứ quân sự tại Djibouti nhưng sự hiện diện quân sự của Trung Quốc ở nước này cho thấy mong muốn của Bắc Kinh là bảo vệ các tuyến đường biển mà Washington từ lâu kiểm soát. Hiện Djibouti là hiện thân cho nỗi lo của Washington và New Delhi về sự xâm nhập của Bắc Kinh.

Tại Madagascar, Trung Quốc xây dựng nhiều tuyến đường, nhà máy thủy điện, đồng thời cam kết xây dựng một đặc khu kinh tế. Tại quần đảo Comoros nhỏ bé, Trung Quốc xây dựng một sân vận động có sức chứa lên tới 10.000 người. Trong khi đó tại Seychelles, Trung Quốc đang xây dựng một trụ sở mới cho đài truyền hình quốc gia sau khi hoàn thành trụ sở tòa án tối cao và tòa nhà quốc hội nước này. Ðược biết, Ấn Ðộ trong nhiều năm qua cũng đã cố gắng xây dựng một căn cứ quân sự tại Seychelles nhưng bất thành mặc dù lực lượng bảo vệ bờ biển của hai nước có sự hợp tác lâu dài. Về phần mình, do sự thúc đẩy của Trung Quốc, Mỹ đã mở lại đại sứ quán tại Seychelles hồi tháng 6-2023 sau 27 năm vắng bóng.

Còn tại Mauritius, Trung Quốc hồi năm 2013 đã hoàn thành công trình xây dựng một nhà ga sân bay quốc tế mới bằng khoản vay 260 triệu USD. Sau đó, Bắc Kinh hồi năm 2017 hoàn thành Ðập Bagatelle trị giá 108 triệu USD và tài trợ Port Louis xây dựng một khu liên hợp thể thao và một bến tàu du lịch trị giá lần lượt 36 triệu USD và 20 triệu USD. Năm 2019, Mauritius trở thành quốc gia châu Phi đầu tiên ký Hiệp định thương mại tự do với Trung Quốc.

Ngoài ra, Trung Quốc thường xuyên triển khai tàu khu trục, khinh hạm và tàu ngầm để thực hiện nhiệm vụ chống cướp biển ngoài khơi Somalia. Chỉ riêng trong năm ngoái, Bắc Kinh đã ký một hiệp ước an ninh với Maldives và giúp Pakistan hạ thủy tàu ngầm. Chưa kể, Trung Quốc còn đổ tiền xây dựng hàng chục cảng thương mại từ Mozambique đến Úc, gồm các cảng đủ sâu để neo đậu tàu hải quân, khiến Washington quan ngại.

Chính ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc tại khu vực đã buộc Ấn Ðộ phải nỗ lực hơn nữa nhằm tạo chỗ đứng riêng. Theo Viện nghiên cứu các vấn đề quốc tế Chatham House, Trung Quốc trong giai đoạn 2006-2019 đã rót 12,1 tỉ USD vào các dự án cơ sở hạ tầng trên khắp Sri Lanka. Các khoản nợ của Sri Lanka cộng với tác động của đại dịch COVID-19 đối với du lịch khiến nước này vỡ nợ hồi năm 2022. Song, cuộc khủng hoảng đó đã tạo ra cơ hội cho Ấn Ðộ, nước cấp khoản tín dụng gần 4 tỉ USD và giành được sự khen ngợi từ giới tinh hoa Sri Lanka.

Tại Mauritius, các công ty Ấn Ðộ đang gấp rút hoàn thiện một tuyến tàu điện ngầm nối thủ đô Port Louis với các thành phố lân cận. Ðây là một phần của gói thầu trị giá 353 triệu USD để Ấn Ðộ xây dựng các dự án gồm trụ sở tòa án tối cao và một bệnh viện mới. “Chúng tôi được rất nhiều nước săn đón nên chúng tôi đang tận dụng điều này để có lợi cho mình” - Hans Nibshan Seesaghur, cựu giám đốc văn phòng Hội đồng Phát triển Kinh tế Mauritius tại Thượng Hải, tuyên bố.

 Trong những năm gần đây, chính quyền Mỹ tìm cách đưa Ấn Độ tiến sâu hơn vào quỹ đạo của mình để chống  lại ảnh hưởng của Trung Quốc tại khu vực Ấn Độ Dương. Theo ông Lisa Curtis, cựu giám đốc cấp cao phụ trách khu vực Nam và Trung Á thuộc Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ dưới nhiệm kỳ đầu của ông Donald Trump, Mỹ muốn Ấn Độ dẫn đầu vai trò cạnh tranh có hiệu quả, làm đối trọng và vững vàng chống lại các mối đe dọa từ Trung Quốc.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)