ÐỨC TRUNG (Tổng hợp)

Trong bài phát biểu tại Ðại hội XX Ðảng Cộng sản Trung Quốc hồi tháng 10, Tổng Bí thư Tập Cận Bình nhắc đến cụm từ "phát triển" 100 lần, nhưng hầu như không nhấn mạnh sáng kiến "Vành đai và Con đường" (BRI) - chương trình đầy tham vọng, giúp cho tầm ảnh hưởng của Trung Quốc được thể hiện khắp thế giới. Ðiều này dự báo sau Ðại hội XX, chính quyền Tập Cận Bình có thể tập trung vào chiến lược toàn cầu mới với nhiều kế hoạch, cách thức và phương pháp mới.

Ông Tập Cận Bình cùng các Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa XX. Ảnh: Reuters

BRI vốn được Tổng Bí thư, Chủ tịch Tập Cận Bình phát động năm 2013 là chiến lược đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng trên khắp thế giới. Từ đó đến nay có 146 quốc gia ký kết tham gia BRI. Tổng chi tiêu cho các dự án thuộc BRI đến giữa năm 2022 là 932 tỉ USD, trong đó 561 tỉ USD hợp đồng xây dựng và 371 tỉ USD đầu tư. Các dự án BRI trải dài trên nhiều lĩnh vực khác nhau, từ cảng biển tới đường sắt, trung tâm dữ liệu và hầm mỏ. Tuy nhiên, trước làn sóng chỉ trích của không ít dư luận quốc tế về tính hiệu quả (lãng phí) hay chiêu "ngoại giao bẫy nợ" của các dự án BRI và đại dịch COVID-19, Trung Quốc đã dần siết chặt vốn đầu tư cho sáng kiến này.

Từ sáng kiến phát triển

Giữa bối cảnh đó, trong bài phát biểu được phát qua video trước kỳ họp khóa 76 Ðại Hội đồng Liên Hiệp Quốc (LHQ) hồi tháng 9-2021, Chủ tịch Tập Cận Bình công bố Sáng kiến Phát triển toàn cầu (GDI). Sáng kiến này tập trung vào 6 mục tiêu chính gồm: Cam kết ưu tiên cho phát triển, thực hiện cách tiếp cận lấy con người làm trung tâm, cam kết mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, cam kết phát triển theo định hướng đổi mới, cam kết hòa hợp và cam kết hành động hướng tới kết quả cao nhất.

"Các nước cần hợp tác để thúc đẩy sự phát triển toàn cầu hướng tới một giai đoạn mới của tăng trưởng cân bằng, phối hợp và bao trùm" - Chủ tịch Tập nhấn mạnh trong bài phát biểu. Ông Tập cũng nêu rõ: "Chúng ta cần tăng cường đầu tư vào trong quá trình phát triển, thúc đẩy hợp tác trên cơ sở ưu tiên về xóa đói giảm nghèo, đảm bảo an ninh lương thực, ứng phó với COVID-19 và vaccine, tài trợ phát triển, ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển xanh, công nghiệp hóa và đẩy nhanh việc thực hiện Chương trình nghị sự 2030 của LHQ về phát triển bền vững nhằm xây dựng một cộng đồng phát triển toàn cầu vì một tương lai chung".

Tại một diễn đàn phát triển bền vững được tổ chức cuối tháng 9-2022, Ủy viên Quốc vụ kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã giải thích rõ hơn về sáng kiến GDI của Chủ tịch Tập. Ông Vương Nghị cho rằng phát triển luôn là mục tiêu theo đuổi của xã hội loài người nhưng hiện thế giới đang phải đối mặt với những thách thức mới do đại dịch thế kỷ và sự mất cân bằng trong phục hồi kinh tế thế giới. Theo ông Vương, GDI đặt con người vào trung tâm. Mục tiêu của sáng kiến là mang đến hạnh phúc cho người dân, thực hiện sự phát triển toàn diện của con người và một cuộc sống tốt đẹp hơn, xem phát triển như chìa khóa để giải quyết mọi thách thức và tạo ra nhiều cơ hội hơn cho người dân. Ngoài ra, GDI ủng hộ tinh thần hợp tác mở và bao trùm với sự tham gia của tất cả các quốc gia, đồng thời thúc đẩy xây dựng mạnh mẽ hơn sáng kiến BRI, Chương trình nghị sự 2063 của Liên minh châu Phi và Quan hệ đối tác mới vì sự phát triển của châu Phi; thông qua các cơ chế hợp tác đa phương như LHQ, Nhóm 20 nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) và BRICS (Brazil, Nga, Ấn Ðộ, Trung Quốc và Nam Phi), cùng các liên kết khu vực khác để củng cố sự đồng thuận và hình thành sức mạnh tổng hợp của các quốc gia.

Đến sáng kiến an ninh

Trong khi đó, phát biểu qua video tại lễ khai mạc Diễn đàn châu Á Bác Ngao ngày 21-4-2022, ông Tập cho rằng tư tưởng Chiến tranh lạnh sẽ phá hoại khuôn khổ hòa bình toàn cầu, chủ nghĩa bá quyền và chính trị cường quyền sẽ gây nguy hiểm cho hòa bình thế giới và đối đầu giữa các khối sẽ làm trầm trọng thêm các thách thức an ninh trong thế kỷ 21.

Vì thế, ông Tập tiếp tục đề xuất Sáng kiến an ninh toàn cầu (GSI). Sáng kiến này đưa ra các nội dung chính như tuân thủ quan điểm an ninh chung, tổng hợp, hợp tác và bền vững; tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các nước, không can thiệp vào công việc nội bộ, tôn trọng con đường phát triển và chế độ xã hội của các quốc gia; tuân thủ tôn chỉ và nguyên tắc của Hiến chương LHQ, từ bỏ tư tưởng Chiến tranh lạnh, phản đối chủ nghĩa đơn phương; coi trọng mối quan tâm hợp lý về an ninh của các quốc gia; giải quyết hòa bình các bất đồng và tranh chấp giữa các nước thông qua đối thoại hiệp thương; phối hợp duy trì an ninh trong các lĩnh vực truyền thống và phi truyền thống. Sáng kiến an ninh của ông Tập đề cao nguyên tắc "an ninh không chia rẽ", hướng đến mục tiêu xây dựng một kiến trúc an ninh cân bằng, ổn định và bền vững, phản đối việc xây dựng an ninh quốc gia trên cơ sở gây mất an ninh ở quốc gia khác.

Ðáng chú ý là sáng kiến trên được đưa ra khi cuộc chiến Nga - Ukraine đã bắt đầu từ ngày 24-2. Do đó, kể từ khi Chủ tịch Tập đưa ra sáng kiến GSI, các nhà ngoại giao Trung Quốc đã coi đây là giải pháp của Bắc Kinh để ngăn chặn xung đột và thúc đẩy sự ổn định trong bối cảnh những thách thức đặt ra bởi đại dịch COVID-19, những tranh chấp địa chính trị ngày càng nghiêm trọng và chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Vương Văn Bân giải thích: "Với các mối đe dọa ngày càng tăng từ chủ nghĩa đơn phương, bá quyền và chính trị cường quyền, cùng với sự suy giảm ngày càng lớn về hòa bình, an ninh, lòng tin và quản trị, nhân loại đang phải đối mặt với ngày càng nhiều vấn đề nan giải và nhiều đe dọa an ninh, Chủ tịch Tập Cận Bình đã đề xuất GSI vì tương lai của cả nhân loại. Sáng kiến này là một hàng hóa công toàn cầu khác do Trung Quốc đề xuất và là một minh họa sống động cho tầm nhìn về một cộng đồng với một tương lai chung cho nhân loại trong lĩnh vực an ninh".