Hiện khoa học công nghệ (KHCN), chuyển đổi số (CÐS) được ứng dụng hầu hết các lĩnh vực trong sản xuất nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp, thủy lợi… Mặc dù vậy, hoạt động KHCN, CÐS trong nông nghiệp vẫn gặp không ít thách thức, khó khăn: hệ thống văn bản về hoạt động KHCN thiếu đồng bộ, trình tự thủ tục phức tạp; nhiều chính sách khuyến khích xã hội hóa và thu hút đầu tư cho nghiên cứu KHCN chưa hấp dẫn doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư. Ðội ngũ cán bộ KHCN đông nhưng chưa mạnh, thiếu các chuyên gia/nhà khoa học đầu ngành, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ mới, công nghệ 4.0... Thực tế này, đòi hỏi phải có các giải pháp đột phá để việc ứng dụng KHCN, CÐS vào nông nghiệp thực sự chuyển biến.

Mô hình nuôi tôm ứng dụng công nghệ cao tại Tập đoàn Mỹ Lan, tỉnh Trà Vinh. 
 

Kết quả bước đầu

Theo ông Ðỗ Ðức Duy, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), ngành NN&MT đang đối mặt với nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, tài nguyên suy giảm và áp lực tăng trưởng xanh, các mô hình sản xuất truyền thống không còn phù hợp. Do đó, để nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm và bảo vệ môi trường sống, toàn ngành cần đổi mới tư duy, lấy KHCN, CÐS làm nền tảng phát triển. Trong thực tế, thời gian qua, ngành NN&MT đạt một số kết quả tích cực như triển khai nông nghiệp công nghệ cao, ứng dụng cảm biến trong giám sát môi trường, xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai và khí tượng; tạo ra các giống cây trồng vật nuôi, tiến bộ kỹ thuật, giải pháp hữu ích, quy trình công nghệ…

Bộ NN&MT có tổng cộng 21 tổ chức KHCN, 180 phòng thí nghiệm phục vụ nghiên cứu KHCN. Giai đoạn 2021-2025, kinh phí nhà nước đầu tư cho KHCN của Bộ là 4.687 tỉ đồng, trong đó lĩnh vực nông nghiệp là 3.594 tỉ đồng và môi trường là 1.089 tỉ đồng. Về công tác nghiên cứu KHCN, tổng cộng có 1.201 chương trình, dự án, đề án, nhiệm vụ KHCN đã và đang triển khai. Nhiều nhiệm vụ KHCN tạo ra sản phẩm cuối cùng và được cơ quan thẩm quyền chấp nhận, chuyển giao, ứng dụng vào sản xuất, phục vụ công tác quản lý, đóng góp vào tăng hiệu quả kinh tế khoảng 30%. Cũng trong giai đoạn 2021-2025, 461 giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản, lâm nghiệp cùng 216 tiến bộ kỹ thuật, 34 bằng độc quyền sáng chế và 19 giải pháp hữu ích… đã được công nhận. Về chuyển giao, ứng dụng KHCN, 5 năm qua, Bộ thực hiện được khoảng 1.000 mô hình trình diễn với nội dung và quy mô phù hợp với điều kiện, nhu cầu của từng địa phương, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị nông sản, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và đẩy mạnh xuất khẩu.

Nhiều doanh nghiệp cũng mạnh dạn đầu tư vào lĩnh vực KHCN, CÐS trong nông nghiệp. Ông Nguyễn Ðức Trường, Tổng Giám đốc Công ty CP Ðại Thành, nhận định: “Nông nghiệp chính xác trở thành xu thế tất yếu không thể đảo ngược, với sự hỗ trợ từ các công nghệ IoT, Big Data, AI… Ðại Thành chuyên nghiên cứu, cung cấp, chuyển giao các sản phẩm công nghệ như drone nông nghiệp, thiết bị dẫn đường không người lái trên máy nông nghiệp trên mặt đất, san phẳng đất vệ tinh… Những thiết bị này đều dùng dịch vụ định vị chính xác DTALS. Dịch vụ này giúp tăng năng suất, điều khiển chính xác máy móc, tối ưu tài nguyên; tăng năng suất từ 15-20% qua cánh đồng mẫu; giúp tiết kiệm chi phí 15-25% chi phí đầu vào (phân bón, thuốc trừ sâu, nhiên liệu); giảm thiểu ô nhiễm môi trường; nâng cao cạnh tranh (chất lượng sản phẩm đồng đều, đáp ứng thị trường xuất khẩu; truy xuất nguồn gốc minh bạch, xây dựng thương hiệu...)  nông sản”.

Hướng đi đột phá

Ông Lê Phú Hà, Cục trưởng Cục CÐS, Bộ NN&MT, CÐS ngành NN&MT hướng đến ba trụ cột: chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Mục tiêu đến năm 2025, tỷ trọng kinh tế số trong ngành dự kiến đạt từ 20-30%, thông qua việc số hóa tài nguyên, dữ liệu và ứng dụng công nghệ hiện đại vào quản lý, điều hành. Ðối với nội dung ứng dụng dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo vào chuyên môn, ngành đang từng bước xây dựng kho tài nguyên số, nền tảng dữ liệu lớn (Big Data) phục vụ phân tích, điều hành và phát triển các ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI). Ðây là cơ sở quan trọng cho việc triển khai nông nghiệp thông minh, giám sát môi trường, cảnh báo thiên tai và hỗ trợ ra quyết định trong công tác quản lý Nhà nước. Ðồng thời, tiếp tục đầu tư cho cơ sở dữ liệu chuyên ngành và đảm bảo dữ liệu “đúng - đủ - sạch - sống”, nghĩa là dữ liệu chính xác, đầy đủ, cập nhật và có khả năng chia sẻ, liên thông giữa các hệ thống.

Một số ý kiến cho rằng, xây dựng chính sách thu hút và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho việc ứng dụng KHCN, CÐS  là yếu tố then chốt quyết định sự thành công. Theo ông Nguyễn Phú Tiến, Phó Cục trưởng Cục CÐS quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ, vấn đề nâng cao nhận thức, tạo đột phá về đổi mới tư duy, xác định quyết tâm chính trị mạnh mẽ, quyết liệt lãnh chỉ đạo sẽ tạo khí thế mới trong toàn xã hội về phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và CÐS quốc gia. Trong đó, tập trung xây dựng, ban hành quy định trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan nhà nước trực tiếp phụ trách, chỉ đạo triển khai nhiệm vụ KHCN, CÐS. Ðồng thời, xây dựng chương trình, kế hoạch phát động phong trào học tập trên các nền tảng số tạo phong trào “học tập số” thường xuyên, liên tục…

Ngày 22-12-2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển KHCN đổi mới sáng tạo và CÐS quốc gia được xem là luồng gió mới cho việc ứng dụng KHCN, CÐS và thực tiễn nông nghiệp nước ta. Ông Ðỗ Ðức Duy, nhấn mạnh: KHCN, đổi mới sáng tạo và CÐS không chỉ là yếu tố quyết định sự phát triển bền vững, mà còn là thời cơ tốt nhất để Việt Nam vươn mình thành quốc gia phát triển, giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới. Ðể đạt được đột phá phát triển như yêu cầu của Nghị quyết 57-NQ/TW  đề ra, Bộ NN&MT  tập trung 5 nhóm giải pháp then chốt. Thứ nhất, tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế chính sách, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi nhất cho phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo trong cách lĩnh vực của ngành, không chỉ ở khu vực công mà cả ở khu vực tư. Thứ hai, sắp xếp, kiện toàn các tổ chức KHCN trực thuộc Bộ theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Thứ ba, lựa chọn để triển khai một số đề tài, dự án KHCN trọng điểm, trong đó ưu tiên cho công nghệ sinh học, công nghệ gen để tạo sự phát triển đột phá trên các lĩnh vực của ngành. Thứ tư, quan tâm phát triển đội ngũ nhân lực KHCN của ngành, đặc biệt là phát huy mạnh mẽ đội ngũ nhân lực KHCN ở khu vực tư, ở các doanh nghiệp, hợp tác xã… Thứ năm, tập trung CÐS toàn diện trên tất cả các lĩnh vực của ngành, tạo tiền đề để đổi mới toàn diện phương thức quản lý từ hoạch định chính sách đến chỉ đạo điều hành, góp phần thúc đẩy phát triển sản xuất, hướng đến tăng trưởng xanh, bền vững.

Bài, ảnh: MỸ THANH