ĐBSCL đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc đảm bảo an ninh nguồn nước và phát triển bền vững. Biến đổi khí hậu và nước biển dâng diễn ra nhanh hơn dự báo, gây ra nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan, ảnh hưởng đến sinh kế và đời sống của người dân. Trước thực trạng trên, Ngân hàng Thế giới (WB) phối hợp các tỉnh, thành khu vực ĐBSCL xây dựng dự án An toàn cấp nước tích hợp ĐBSCL nhằm giải quyết các vấn đề cấp bách hiện nay…

Quản lý tích hợp

Trước thách thức an ninh nguồn nước, đòi hỏi ĐBSCL cần có giải pháp quản lý, sử dụng nguồn nước hiệu quả. Ảnh chụp một đoạn sông Hậu đi qua TP Cần Thơ.

Thời gian qua, dưới sự hỗ trợ của Bộ Xây dựng, WB phối hợp với một số địa phương vùng ĐBSCL triển khai dự án Cấp nước an toàn vùng ĐBSCL nhằm nghiên cứu xây dựng hệ thống cấp nước an toàn, bền vững cho 7 tỉnh, thành khu vực Tây Nam sông Hậu. Bao gồm: TP Cần Thơ và các tỉnh Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang và An Giang. Tuy nhiên, trước bối cảnh hạn, mặn diễn ra ngày càng gay gắt ở khu vực này, WB đề xuất thay đổi dự án thành An toàn cấp nước tích hợp ĐBSCL. Theo đó, bên cạnh đảm bảo cấp nước an toàn như mục tiêu ban đầu, dự án lần này còn bao gồm các vấn đề về thoát nước, thu gom, xử lý nước thải… đảm bảo cấp nước tốt hơn và an toàn cho vùng ĐBSCL.

Theo đánh giá của WB, do tác động của biến đổi khí hậu, ĐBSCL đang đối mặt với các mối đe dọa về an ninh nguồn nước và dự kiến tình hình này sẽ trở nên xấu hơn. Mối đe dọa về an ninh nguồn nước này đặt ra 2 vấn đề chính, đó là: những khó khăn trong việc mở rộng dịch vụ cấp nước để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng cao. Trong khi đó, nguy cơ thất bại ngày càng tăng của các hệ thống cấp nước hiện hữu khi các nguồn nước tiếp tục đi xuống cả về mặt chất lượng (hiện tượng nước nhiễm asen, nhiễm khuẩn sinh học, độ mặn cao…) và cả về mặt số lượng. “Điều này bắt buộc chúng ta phải lập tức bắt tay tìm ra các nguồn nước cấp an toàn hơn, đa dạng hóa nguồn nước để đảm bảo an ninh nước cấp cho dân cư ở 7 tỉnh, thành Tây Nam sông Hậu. WB đã tham gia rất nhiều vào việc hỗ trợ phát triển bền vững cho khu vực ĐBSCL và cụ thể hơn là cho vấn đề tài nguyên nước. Dự án đề xuất này thể hiện sự tiếp tục hỗ trợ của chúng tôi đối với khu vực và cần có sự hỗ trợ phối hợp của các bên”, ông Lê Duy Hưng, đồng Chủ nhiệm dự án, Chuyên gia cao cấp về cơ sở hạ tầng của WB chia sẻ.

Theo ông David Lord, Chủ nhiệm dự án, WB tái khởi động các công việc chuẩn bị một dự án nhằm giải quyết các vấn đề cấp bách và nghiêm trọng thông qua dự án an toàn cấp nước tích hợp ĐBSCL. Phương pháp tiếp cận mới này sẽ hỗ trợ các khoản đầu tư có mức độ ưu tiên cao và cấp thiết của các tỉnh, thành. Đồng thời có vai trò là giai đoạn đầu tiên của một chương trình an ninh nước rộng lớn hơn cho khu vực hạ nguồn ĐBSCL. Dự kiến dự án sẽ bao gồm các khoản đầu tư không hối tiếc cho cơ sở hạ tầng liên quan đến cấp nước, thoát nước và xử lý nước thải để đáp ứng nhu cầu cấp bách của các tỉnh ĐBSCL đang phải đối mặt với tác động tiêu cực của tình trạng khô hạn, xâm nhập mặn và ô nhiễm nước hiện nay. Dự án được chuẩn bị theo tinh thần Nghị quyết 120/NQ-CP ngày 17-11-2017 do Thủ tướng Chính phủ ban hành về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu và Chỉ thị số 23/CT-TTg  ngày 5-9-2019 Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 120.

Cải tạo cơ sở hạ tầng

Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP Cần Thơ Đào Anh Dũng cho rằng: Dự án Cấp nước an toàn vùng ĐBSCL đã được thảo luận nhiều lần, từ các cuộc họp tại Bộ Xây dựng cũng như các buổi làm việc WB cùng địa phương. Theo đó, các địa phương có nhiều ý kiến đề xuất về phương thức cho vay, giá nước, vấn đề quản lý… và đã có những vấn đề đi đến thống nhất. Đối với sự thay đổi lần này, WB đề xuất dự án có thêm “tích hợp” cho thấy thiết thực hơn. Vấn đề mới dự án lần này đó là bao quát toàn diện, không chỉ tập trung vào vấn đề cung cấp nước sạch, mà còn giải quyết nguồn nước an toàn. Chẳng hạn, xem xét vấn đề thoát nước, xử lý nước thải… Về giải pháp kỹ thuật, vấn đề quản lý và sử dụng nguồn nước các sở, ngành cùng trao đổi với phía WB về tình hình thực tế địa phương để đưa vào dự án phương án thiết thực và cụ thể.

Theo đó, TP Cần Thơ đề xuất WB hỗ trợ 4 nội dung đầu tư với kinh phí khoảng 70 triệu USD. Bao gồm: Cải tạo mạng lưới và thay thế các tuyến ống lâu đời với chiều dài khoảng 56km nhằm giảm thất thu và cải thiện chất lượng nước thông qua việc điều tiết áp lực nước ở vùng phục vụ của Nhà máy nước Cần Thơ 1 tương đương 10 triệu USD. Cải tạo mạng lưới và thay thế các tuyến ống lâu đời với chiều dài khoảng 47km để giảm thất thoát thất thu và một bể chứa 6.000m³, trạm bơm tăng áp để tối ưu hóa phân phối trong vùng phục vụ của Nhà máy nước Cần Thơ 2; nguồn vốn dự kiến tương dương 10 triệu USD. Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn thành phố đề xuất cải tạo tuyến ống truyền tải và tuyến ống cấp 1 để cải thiện chất lượng nước và giúp hộ dân nông thôn tăng tiếp cận dịch vụ cấp nước; chi phí đầu tư khoảng 5 triệu USD. Thành phố đề xuất nâng công suất của Nhà máy xử lý nước thải Cái Sâu từ 30.000m³/ngày lên 60.000m³/ngày, bao gồm mạng lưới cống và mạng lưới thu gom để tăng độ bao phủ và chất lượng dịch vụ vệ sinh môi trường, bảo vệ tài nguyên nước; chi phí khoảng 45 triệu USD.

Ông David Lord, Chủ nhiệm dự án, cho biết: Sau khi Đoàn công tác làm việc với 6 tỉnh còn lại xác định đề xuất đầu tư, WB sẽ cử đơn vị tư vấn đến làm việc với các địa phương xác định lại đề xuất ưu tiên cũng như nguồn vốn cần thiết. Để đảm bảo dự án sẽ được đưa vào kế hoạch đầu tư công trung hạn, về phía thành phố sớm gửi yêu cầu đăng ký đầu tư dự án cho WB và Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính để đưa dự án vào kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025. Dự kiến, WB trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề xuất dự án vào tháng 9-2020...

Bài, ảnh: LẠC MẪN