Trong thời đại chuyển đổi số và hội nhập quốc tế sâu rộng, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Việt Nam đang khẩn trương triển khai 4 Nghị quyết đột phá, được coi là “Bộ tứ trụ cột” đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới. Trong đó, Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia mang tính bản lề không chỉ làm thay đổi diện mạo của nền kinh tế nước nhà mà còn thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, qua đó, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Hoàn thiện hệ sinh thái, tăng kết nối thị trường

Tại Việt Nam, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đã và đang được hình thành, phát triển mạnh với hơn 3.800 startup công nghệ, 74.000 doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ thông tin và đội ngũ hơn 1,2 triệu lao động chất lượng cao. Cả nước hiện có trên 140 trường đại học, viện nghiên cứu và tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp, bao gồm các vườn ươm, trung tâm và câu lạc bộ đổi mới sáng tạo.

Dây chuyền sản xuất sữa tươi hiện đại ứng dụng tại Nhà máy Sữa Cần Thơ, Công ty CP Sữa Việt Nam - Vinamilk.

Năm 2024, Việt Nam thăng hạng 2 bậc, đứng vị trí 56 thế giới về chỉ số hệ sinh thái khởi nghiệp. Đáng chú ý, tổng vốn đầu tư mạo hiểm rót vào lĩnh vực khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam trong năm 2024 đạt 529 triệu USD. Ngoài ra, Việt Nam sở hữu ba chỉ số đổi mới sáng tạo đứng đầu thế giới và ba chỉ số khác thuộc nhóm 10 quốc gia dẫn đầu toàn cầu.

Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số Việt Nam cũng đánh dấu bước tiến vượt bậc tại thị trường nước ngoài. Ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Hoa Kỳ, cho biết: Việt Nam và Hoa Kỳ đã nâng cấp lên Đối tác chiến lược toàn diện, trong đó, ưu tiên hợp tác về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là điều kiện thuận lợi để Việt Nam tăng khả năng ký kết các thỏa thuận hợp tác với nước này. Trong đó, sản phẩm điện - điện tử, linh kiện bán dẫn, thiết bị công nghiệp và giải pháp phần mềm của Việt Nam ngày càng được các doanh nghiệp và nhà nhập khẩu Hoa Kỳ quan tâm.

Theo ông Đỗ Ngọc Hưng, nhiều tập đoàn lớn tại Mỹ đã thiết lập chuỗi cung ứng hoặc hợp tác phần mềm với doanh nghiệp Việt Nam, tiêu biểu như FPT Software với hơn 10 văn phòng đại diện tại Hoa Kỳ và hiện đang cung cấp dịch vụ cho hàng loạt đối tác thuộc Fortune 500 tại Hoa Kỳ trong lĩnh vực tài chính, y tế, hàng không và ô tô. Việt Nam cũng là đối tác lý tưởng trong chuỗi cung ứng linh kiện cơ khí chính xác, khuôn mẫu, thiết bị phụ trợ, phục vụ các ngành công nghiệp trọng yếu của Hoa Kỳ như ô tô điện, quốc phòng, y tế và hàng không.

Bên cạnh kết quả đạt được, thực tế cho thấy, thị trường cho sản phẩm khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số của Việt Nam còn nhiều rào cản như thiếu cơ chế liên kết giữa các viện nghiên cứu, doanh nghiệp, nhà nước; hạn chế trong hoạt động thương mại hóa, kết quả nghiên cứu và sự thiếu hụt về chính sách hỗ trợ dài hạn. Do đó, việc phát triển thị trường cho sản phẩm khoa học công nghệ không chỉ là yêu cầu tất yếu để hiện thực hóa mục tiêu của Nghị quyết số 57-NQ/TW mà còn là động lực quan trọng, đưa khoa học công nghệ trở thành nền tảng phát triển bền vững của đất nước.

Xây nền tảng phát triển

Tại hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 7-2025 với chủ đề “Xúc tiến thương mại, phát triển thị trường cho sản phẩm công nghệ cao, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số”, bà Nguyễn Thị Thu Giang, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA), cho rằng, nhu cầu chuyển đổi số và ứng dụng AI đang bùng nổ trên toàn thế giới. Dự kiến tăng trưởng chi tiêu công nghệ thông tin toàn cầu duy trì ở mức 7-9%/năm. Ở các nước phát triển nguồn nhân lực liên quan đến các lĩnh vực này lại thiếu trong khi dân số Việt Nam đông, trẻ, giỏi toán, thích công nghệ là cơ hội lớn cho Việt Nam xuất khẩu dịch vụ và nhân lực. Tuy nhiên, Việt Nam đang thiếu thông tin về thị trường, khách hàng; kênh kết nối, cách thức tiếp cận thị trường hiệu quả; thông tin về pháp lý, pháp luật của nước ngoài…

Do đó, bà Nguyễn Thị Thu Giang đề xuất cấp Trung ương, các bộ, ngành cần có chiến lược xúc tiến thương mại phù hợp với giai đoạn phát triển mới. Đơn cử, có cơ chế linh hoạt trong xét duyệt các chương trình xúc tiến thương mại quốc gia thông qua việc có thể đăng ký, được xét duyệt và cấp kinh phí nhiều lần trong năm (theo mô hình của Hàn Quốc). Đồng thời, xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin, nhu cầu của các thị trường xuất khẩu của Việt Nam; đưa vào các nội dung về năng lực và mong hợp tác về công nghệ thông tin, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong các cuộc trao đổi cấp cao giữa các quốc gia.

Ông Đỗ Tiến Thịnh, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (Bộ Tài chính), khuyến nghị, các bộ, ngành hữu quan cần tổ chức các diễn đàn, hội thảo, triển lãm về đổi mới sáng tạo và startup Việt Nam tại một số thị trường mục tiêu. Qua đó, giới thiệu về cơ chế, chính sách đổi mới sáng tạo của nước ta để quảng bá tiềm năng, chính sách ưu đãi của Việt Nam để kết nối đầu tư, thương mại; hỗ trợ tổ chức các buổi thuyết trình gọi vốn (pitching) cho các startup Việt Nam tại thị trường nước ngoài. Ngoài ra, cần tổ chức các đoàn doanh nghiệp, startup Việt Nam sang thăm và làm việc với các trung tâm đổi mới sáng tạo, công ty công nghệ, quỹ đầu tư tại nước ngoài; song song đó, tổ chức các buổi gặp gỡ cho các nhà đầu tư, tập đoàn công nghệ nước ngoài muốn tìm hiểu về thị trường Việt Nam và hợp tác với startup Việt Nam…

Phát huy vai trò của các thương vụ Việt Nam tại nước ngoài, ông Đỗ Ngọc Hưng cho biết, kế hoạch trong thời gian tới, các cơ quan đại diện tại Hoa Kỳ sẽ tiếp tục nắm thông tin, tình hình phát triển, chiến lược, chính sách, cơ chế hợp tác về khoa học công nghệ của Hoa Kỳ; tăng cường mở rộng quan hệ với các đối tác, các chuyên gia, nhà khoa học tại địa bàn nhằm tìm kiếm các bí quyết công nghệ mới, tập trung một số lĩnh vực như AI, chip bán dẫn, điện toán lượng tử, blockchain, an toàn an ninh mạng, năng lượng tái tạo, vật liệu mới, công nghệ ứng phó biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường.

Bài, ảnh: MỸ THANH