Gia Bảo - Thu Hoài

Kỳ 1: Những điểm sáng phát triển

Trong các quy hoạch, định hướng phát triển, Cần Thơ được xác định là thành phố trung tâm động lực Ðồng bằng sông Cửu Long (ÐBSCL). Trong 10 năm qua, tốc đô đô thị hóa của thành phố diễn ra nhanh chóng, hạ tầng cơ sở phục vụ yêu cầu phát triển được Trung ương quan tâm đầu tư, tạo những điểm nhấn phát triển. Song, trong tiến trình đô thị hóa, công nghiệp hóa của thành phố đã và đang bộc lộ rất nhiều bất cập: tình trạng ngập nghẹt, ô nhiễm môi trường, thiếu khu tái định cư… Thành phố đang cần một cơ chế đặc thù để xoay trục phát triển, theo kịp các đô thị lớn trong cả nước và trở thành thành phố đồng bằng cấp quốc gia, văn minh, hiện đại và xứng đáng là cửa ngõ vùng hạ lưu sông Mekong.

Điểm nhấn…

Tại lễ kỷ niệm 10 năm Cần Thơ trực thuộc Trung ương, Bí thư Thành ủy Trần Thanh Mẫn, phấn khởi: "Qua 10 năm xây dựng và phát triển trong điều kiện còn rất nhiều khó khăn, nhất là hạ tầng kinh tế- xã hội còn yếu kém, liên tục chịu ảnh hưởng của suy thoái kinh tế thế giới, trong khi yêu cầu đặt ra đối với thành phố trực thuộc Trung ương là rất lớn. Song, được sự quan tâm của Trung ương, đặc biệt là Nghị quyết số 45 ngày 17-2-2005 của Bộ Chính trị "về xây dựng và phát triển TP Cần Thơ trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước", cùng với sự đoàn kết, nỗ lực phấn đấu của toàn Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố đã vượt qua khó khăn, tăng trường kinh tế của thành phố đạt bình quân 14,5% trong giai đoạn 2004-2013. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng: công nghiệp- thương mại, dịch vụ- nông nghiệp công nghệ cao". Nghị quyết 45 của Bộ Chính trị đã xác định Cần Thơ là đô thị trung tâm hạt nhân vùng ĐBSCL; Quyết định 492 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt thành lập vùng kinh tế trọng điểm ĐBSCL (gồm TP Cần Thơ và các tỉnh: An Giang, Kiên Giang, Cà Mau) xác định vai trò trung tâm động lực vùng của Cần Thơ. Trung ương đã quan tâm đầu tư kết cấu hạ tầng kinh tế cho thành phố khá đồng bộ, bước đầu đáp ứng yêu cầu phát triển của đô thị loại I.

Những công trình trọng điểm như: cầu Cần Thơ, cảng hàng không quốc tế Cần Thơ, cảng Cái Cui, quốc lộ 91B, tuyến Bốn Tổng- Một ngàn, đường Võ Văn Kiệt, đường Nguyễn Văn Cừ, đường nối Cần Thơ- Vị Thanh… đã rút ngắn khoảng cách nối Cần Thơ với các địa phương trong vùng ĐBSCL và cả nước. Nhiều tuyến đường nội ô được nâng cấp rộng rãi; nhiều khu nhà ổ chuột, xập xệ trước kia ở rạch Tham Tướng, Cái Khế, hồ Xáng Thổi… được thay thế bằng khu đô thị mới, những căn nhà hiện đại với bờ kè, vỉa hè, công viên sạch đẹp. Một số công trình thương mại, dịch vụ như: Siêu thị Co.opmart, Metro Cash & Carry, siêu thị Big C… đã góp phần thúc đẩy giao thương, thương mại- dịch vụ của thành phố phát triển mạnh. Trên lĩnh vực văn hóa- xã hội, giáo dục, y tế: ngoài các công trình đã được xây dựng hoàn thành theo quy hoạch, bằng nhiều nguồn vốn thành phố đã và đang tập trung xây dựng hoàn thành các công trình trọng điểm, mang tính chất vùng như: Trường Đại học Y Dược, nâng cấp Trường Đại học Cần Thơ, xây dựng hệ thống các bệnh viện chuyên khoa… Đến nay, thành phố hình thành 5 quận nội thành là: Ninh Kiều, Bình Thủy, Cái Răng, Ô Môn, Thốt Nốt, và 4 huyện ngoại thành: Phong Điền, Vĩnh Thạnh, Cờ Đỏ, Thới Lai.

Có thể khẳng định rằng, kết quả trong việc đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng kinh tế- kỹ thuật, giao thông… trên địa bàn trong 10 năm qua đã đẩy nhanh quá trình đô thị hóa, thúc đẩy kinh tế của thành phố phát triển lên tầm cao mới. Năm 2013, tốc độ tăng trưởng kinh tế của thành phố đạt 11,57%. So với năm 2004, tăng trưởng kinh tế của thành phố năm 2013 tăng gấp 3,5 lần; thu nhập bình quân đầu người đạt 62,9 triệu đồng, tăng 6 lần; giá trị sản xuất công nghiệp tăng 7,5 lần; thu ngân sách tăng gấp 5 lần; tổng vốn đầu tư toàn xã hội tăng 9 lần so với năm 2004. Thành phố đã hoàn thành mục tiêu "Trở thành đô thị loại I trước năm 2010" theo Nghị quyết số 45-NQ/TW. Năm 2004, thành phố chỉ có 15 doanh nghiệp có vốn điều lệ trên 100 tỉ đồng thì hiện nay số lượng này được nâng lên là 90 doanh nghiệp. Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của Cần Thơ luôn nằm trong nhóm tốt; đồng thời môi trường đầu tư, kinh doanh không ngừng được cải thiện để thu hút đầu tư, tăng thêm nội lực phát triển cho thành phố. Cuối năm 2013, thành phố có khoảng 10.862 doanh nghiệp các loại hình, vốn đăng ký đầu tư khoảng 39.113 tỉ đồng. Cùng với quá trình phát triển, thu hút đầu tư thì nhiệm vụ kiến thiết đô thị được lãnh đạo thành phố và các sở, ngành chức năng đặc biệt quan tâm.

Tập trung kiến thiết đô thị

Ông Võ Văn Chính, Chủ tịch UBND quận Ninh Kiều, cho biết: "Mặc dù bối cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn nhưng Ninh Kiều là quận trung tâm của thành phố, tập trung đầu mối các dịch vụ thiết yếu, quận đã nỗ lực rất lớn trong thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế, kiến thiết thị chính. Thương mại dịch vụ là ngành kinh tế mũi nhọn của quận, hiện chiếm gần 72% trong cơ cấu kinh tế, nên quận rất quan tâm đầu tư, phát triển đa dạng ngành nghề, thu hút doanh nghiệp đến đầu tư. Mặt khác, các năm 2011-2012, quận tập trung thực hiện chủ đề "Năm trật tự, kỷ cương đô thị" để đẩy mạnh thiết lập trật tự đô thị. Năm 2013, quận chọn khâu đột phá là "an toàn- xanh- sạch" kết hợp với việc thực hiện chủ đề "trật tự, kỷ cương đô thị", từ đó tạo sự chuyển biến tích cực trong công tác quản lý đô thị, đường phố, ngõ hẻm thông thoáng, sạch đẹp hơn. Quận còn thường xuyên tổ chức các đợt cao điểm ra quân lập lại trật tự, kỷ cương đô thị, xác định mô hình điểm của từng phường để tập trung thực hiện". Theo ông Chính, các khu dân cư (KDC), khu tái định cư (KTĐC) được đầu tư của quận tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn quy hoạch xây dựng. Vẫn có một số trường hợp vẫn chưa hài lòng nhưng phần lớn các hộ dân trong vùng dự án đều đồng ý vào KDC, KTĐC sinh sống. Điều này phần nào cho thấy hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, các dịch vụ đi kèm đảm bảo, nên được người dân đồng tình ủng hộ. Chị Thanh Hà, ở KTĐC Thới Nhựt 2 (quận Ninh Kiều), chia sẻ: "Chỗ ở mới có chợ, trường học, điện, nước đầy đủ. Mặc dù vẫn còn một số KTĐC chưa hoàn thiện, chưa giải quyết tốt công ăn việc làm gây không ít bức xúc cho người dân. Nhưng đa phần người dân vào ở trong KTĐC đã dần thích nghi, an tâm với cuộc sống mới".

Theo ông Lê Thanh Tâm, Phó Chủ tịch UBND quận Cái Răng, việc quy hoạch phát triển khu đô thị gắn với xây dựng các KDC và KTĐC phục vụ cho việc thu hồi đất là hết sức cần thiết để phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, góp phần thay đổi diện mạo đô thị của thành phố. Thực tế cho thấy các công trình xây dựng KDC và KTĐC hoàn thành đưa vào sử dụng đã phát huy hiệu quả, giải quyết về nhu cầu nhà ở, góp phần nâng cao chất lượng đời sống cho người dân, tạo điều kiện thuận lợi cho việc quy hoạch các công trình tiếp theo… Nhắc đến KDC, KTĐC thì không thể không kể KTĐC Chùm Hồi, phường Phước Thới, quận Ô Môn trước đây được xem là điểm "nóng" khi thu hồi đất làm khu công nghiệp Trà Nóc 2. Song, vượt qua rất nhiều khó khăn, KTĐC Chùm Hồi giờ đã được hơn 90% dân sống tại đây hài lòng, đây là thành công lớn của chính quyền địa phương trong vận động, tuyên truyền giúp người dân hiểu chủ trương chung của thành phố. Ông Hồ Quang Thanh, ở KTĐC Chùm Hồi, nói: "Đất tôi nằm trong khu quy hoạch giải tỏa làm khu công nghiệp Trà Nóc 2, nên được bố trí vào TĐC ở đây. Các con tôi vào khu công nghiệp làm công nhân, thu nhập 3-4 triệu đồng/tháng/người, sống đỡ vất vả hơn làm ruộng trước đây. Dù đường sá chưa ngon lành như những nơi khác, nhưng tôi thấy vậy cũng ổn rồi".

Đối với quận ngoại thành Thốt Nốt, được xác định là một trong các đô thị công nghiệp- tiểu thủ công nghiệp chủ lực của thành phố, ngoài công tác quy hoạch, thu hồi đất để phục vụ mục tiêu phát triển, kiến thiết đô thị, quận rất quan tâm đầu tư KDC, KTĐC. Ông Nguyễn Ngọc Hè, Chủ tịch UBND quận Thốt Nốt, cho biết: "Hiện quận có khoảng 6 dự án KTĐC gồm: TĐC Long Thạnh 2, Đường kết hợp KTĐC Mũi Tàu, KTĐC phường Thới Thuận – giai đoạn 2, KTĐC phường Trung Kiên (thuộc dự án đường vào trung tâm xã Trung Thạnh), KTĐC công viên và đường Lê Thị Tạo, đường dẫn vào vườn cò Bằng Lăng và khai thác quỹ hai bên đường. Trong đó, KTĐC Long Thạnh 2, đường kết hợp KTĐC Mũi Tàu cơ bản hoàn thành đưa vào sử dụng. So với những năm trước, quận Thốt Nốt đã có nhiều thay đổi từ diện mạo đô thị đến đời sống người dân đều có bước phát triển rõ rệt. Hiện các dự án TĐC, KDC còn lại đang được quận tập trung triển khai nhằm giải quyết tốt nhu cầu chỗ ở cho người dân trên địa bàn. Công tác trật tự, kỷ cương đô thị luôn được quan tâm thực hiện. Nhận thức và ý thức chấp hành của các tổ chức và nhân dân trên địa bàn quận ngày càng nâng lên". Ngoài ra, quận Thốt Nốt còn dự án quy hoạch KTĐC và nhà ở cho người có thu nhập thấp phường Thuận An với tổng diện tích khu đất quy hoạch 11,2 ha (nằm trong quy hoạch tỷ lệ 1/2000 khu trung tâm phường Thuận An với diện tích 73 ha). Dự kiến sẽ bố trí hơn 500 nền cho dân, dự án đang ở bước lập quy hoạch tỷ lệ 1/2000 đã thông qua Hội đồng kiến trúc thành phố và các sở ngành đang chờ hoàn chỉnh đồ án để trình phê duyệt…

Mặc dù có nhiều điểm sáng trong quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa, nhưng nhiều địa phương vẫn lúng túng trong giải quyết an cư cho người dân khi bị thu hồi đất do thiếu kinh phí đầu tư, thu hồi đất khó. Tiến trình đô thị hóa của thành phố diễn ra nhanh chóng trong 10 năm qua, nhưng trật tự đô thị, nhà ở đô thị, kiến trúc… vẫn còn rối. Các quy hoạch chồng chéo và cập nhật quy hoạch chậm, chất lượng phát triển đô thị còn nhiều vấn đề phải giải quyết như: cốt nền, ngập nghẹt, giao thông đô thị, nhà ở đô thị, ô nhiễm môi trường khu công nghiệp đang nổi cộm.

Kỳ tới: Quy hoạch và quản lý quy hoạch còn hạn chế