Thực hiện Đề án Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030 (Đề án 1 triệu héc-ta lúa) đòi hỏi nguồn vốn rất lớn để các bên có liên quan thực hiện liên kết, xây dựng vùng chuyên canh và nâng cao chuỗi giá trị. Đặc biệt, nông dân cần vay vốn để đầu tư máy móc, công nghệ và tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất. Do vậy, khơi thông các nguồn vốn tín dụng và nguồn lực xã hội cho thực hiện Đề án 1 triệu héc-ta lúa là mấu chốt để gỡ khó khăn, tạo thuận lợi cho nông dân, doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX).

HTX rất cần vốn

Vụ lúa đông xuân và hè thu 2025 vừa qua, nông dân HTX An Phước, tỉnh Đồng Tháp được các cơ quan chức năng địa phương cùng các đơn vị có liên quan hỗ trợ thực hiện mô hình canh tác lúa chất lượng cao và phát thải thấp với diện tích 50ha. Nông dân tham gia mô hình được ngành chức năng hỗ trợ kết nối với các đơn vị cung ứng công nghệ và dịch vụ cơ giới để áp dụng các giải pháp sạ hàng tiết kiệm giống và thực hiện chăm sóc lúa, bón phân, phun thuốc bảo vệ thực vật, thu hoạch lúa và thu gom rơm bằng nhiều loại máy móc hiện đại gắn với quy trình canh tác tiên tiến. Nhờ vậy, nông dân HTX giảm mạnh chi phí sản xuất, đồng thời nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và lúa được doanh nghiệp bao tiêu với giá cao hơn thị trường nên lợi nhuận tăng trên 3 triệu đồng/ha/vụ.

Thu hoạch lúa bằng máy tại mô hình sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp ở HTX Tiến Thuận, TP Cần Thơ.

Ông Nguyễn Ngọc Nguyên, Giám đốc HTX An Phước, cho biết: "HTX có 58 thành viên, với diện tích canh tác lúa 200ha. Từ thành công của mô hình thí điểm canh tác lúa chất lượng cao và phát thải thấp tại HTX, Ban Giám đốc HTX rất muốn nhân rộng nhanh mô hình ra toàn HTX nhưng còn gặp khó trong đầu tư mua thiết bị máy móc, công nghệ. Nguyên nhân do HTX còn thiếu vốn, lại không có tài sản thế chấp để vay vốn và chưa tiếp cận được nguồn vốn vay với lãi suất ưu đãi và có thời hạn vay dài".

Nông dân tại nhiều HTX trồng lúa ở vùng ĐBSCL đang rất cần có nguồn tài chính để đầu tư cơ sở vật chất và hiện đại hóa trang thiết bị nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển sản xuất. Đặc biệt, nông dân cần vay vốn với lãi suất ưu đãi để đầu tư cho máy móc, công nghệ để áp dụng quy trình, kỹ thuật canh tác theo Đề án 1 triệu héc-ta lúa. Cụ thể như, mua các thiết bị cơ giới gieo sạ chính xác để giảm lượng giống sử dụng, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, áp dụng công nghệ tưới ngập xen kẽ, đầu tư máy móc và công nghệ trong thu gom rơm rạ và xử lý rơm theo hướng tuần hoàn để gia tăng chuỗi giá trị. Theo ông Trương Hữu Trí, Giám đốc HTX Gò Gòn, tỉnh Tây Ninh, HTX rất cần vốn để đầu tư máy móc phục vụ cho xã viên nhằm thực hiện tốt quy trình kỹ thuật canh tác lúa chất lượng cao và phát thải thấp, cũng như phát triển các dịch vụ cơ giới nhằm gia tăng thêm nguồn thu. Tuy nhiên, HTX khó tiếp cận các nguồn vốn vay từ ngân hàng.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng này như HTX không có tài sản thế chấp để vay vốn; HTX còn yếu về năng lực tổ chức sản xuất, kinh doanh; quy mô sản xuất tại nhiều HTX còn nhỏ nên phương án vay vốn đầu tư máy móc của HTX thường bị ngân hàng đánh giá không khả thi, kém hiệu quả, chậm thu hồi vốn.

Quan tâm gỡ các vướng mắc

Tại TP Cần Thơ, Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa phối hợp Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn tổ chức hội thảo "Ứng dụng số hóa và hỗ trợ tiếp cận tài chính cho chương trình 1 triệu héc-ta lúa chất lượng cao". Tại hội thảo này, các đại biểu đã tập trung phân tích, làm rõ khó khăn, vướng mắc mà các HTX, nông dân, doanh nghiệp và các bên có liên quan đang gặp phải về vốn trong triển khai thực hiện Đề án 1 triệu héc-ta lúa. Các đại biểu đã đề xuất các cơ chế chính sách, giải pháp nhằm tháo gỡ kịp thời.

Nhiều đại biểu cho rằng, tới đây các cơ quan chức năng cần có các cơ chế bảo lãnh tín dụng, tạo điều kiện cho HTX và các tổ chức, cá nhân tiếp cận các nguồn vốn vay với lãi suất ưu đãi và được tăng hạn mức vay tín chấp. Đẩy mạnh các hoạt động tập huấn, đào tạo để nâng cao năng lực hoạt động của các HTX. Tạo điều kiện cho HTX tăng quy mô hoạt động và liên kết, thành lập các liên hiệp HTX để phát huy hiệu quả sử dụng nguồn vốn trong đầu tư các máy móc và phát triển các dịch vụ nông nghiệp.

Ông Trần Minh Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn, cho rằng: "Để thực hiện Đề án 1 triệu héc-ta lúa không thể thiếu vốn và cơ giới hóa. Chính quyền địa phương phải tham gia cùng các ngân hàng, doanh nghiệp cơ giới kết nối cho các HTX, doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn theo phương pháp không thế chấp bằng giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà thế chấp bằng hợp đồng liên kết, bằng sản phẩm, bằng ứng dụng công nghệ để minh bạch dòng sản phẩm. Có như vậy thì phần ứng dụng cơ giới trong Đề án mới thành công. Hiện một số địa phương xin phép Quốc hội cho chuyển đổi diện tích đất nông nghiệp sang trồng cây ăn trái, mục đích khác nên diện tích tham gia đề án cũng biến động. UBND các tỉnh, thành cần sớm ban hành quyết định công nhận khu vực, diện tích tham gia Đề án 1 triệu héc-ta lúa".

Theo ông Đặng Anh Tài, Giám đốc Ngân hàng Thương mại Cổ phần Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh (HDBank) chi nhánh Cần Thơ, nhiều HTX và doanh nghiệp "than" về việc ngân hàng đòi hỏi phải có tài sản thế chấp khi cho vay. Trên thực tế, ngân hàng cũng muốn cho vay không có tài sản thế chấp, nhưng đòi hỏi các doanh nghiệp, HTX phải tạo được sự minh bạch, rõ ràng. Muốn như vậy, các đơn vị phải có kiểm toán độc lập. Đây là một trong những tiêu chí đánh giá xếp hạng tín dụng của doanh nghiệp và HTX, cũng là cơ sở tạo niềm tin cho các tổ chức tín dụng để sẵn sàng đầu tư vốn trong trường hợp không có tài sản đảm bảo.

Qua gần 2 năm triển khai Đề án 1 triệu héc-ta lúa, ngành chức năng đã xác định hơn 942.000ha vùng chuyên canh, thu hút trên 1.230 HTX, tổ hợp tác và 210 doanh nghiệp tham gia. Tổng nhu cầu tín dụng lên đến gần 83.000 tỉ đồng cho liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ, khởi động nền tảng số dùng chung để định danh vùng nguyên liệu, kết nối dữ liệu MRV... Theo bà Nguyễn Thị Hoàng Yến, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, đơn vị đã phối hợp với Ngân hàng Nhà nước ban hành và công bố danh sách 942.357ha vùng chuyên canh đủ điều kiện vay vốn, cùng các hướng dẫn cụ thể về liên kết HTX - doanh nghiệp - ngân hàng. Đây là bước tiến rất quan trọng để chuyển từ hỗ trợ đơn lẻ sang cơ chế tài chính chuỗi giá trị, tạo động lực thúc đẩy toàn bộ hệ sinh thái Đề án 1 triệu héc-ta lúa.

Bài, ảnh: KHÁNH TRUNG