HẠNH NGUYÊN (Theo AP, FT)

Nhật Bản đã quyết định kéo dài thời gian hoạt động của các lò phản ứng hạt nhân, đồng thời thay thế các nhà máy cũ bằng những cơ sở mới tiên tiến trong khuôn khổ kế hoạch thay đổi chính sách lớn nhằm vừa cắt giảm khí thải carbon vừa đảm bảo nguồn cung năng lượng.

Biểu tình phản đối tái khởi động lò phản ứng số 3 tại nhà máy điện hạt nhân Mihama, miền Trung Nhật Bản. Ảnh: Kyodo News

Tại cuộc họp ngày 22-12, Chính phủ Nhật Bản đã thông qua các hướng dẫn mới đối với nhà máy điện hạt nhân, theo đó cho phép kéo dài “tuổi thọ” các lò phản ứng thêm 20 năm nếu nhận được sự phê duyệt của cơ quan quản lý nhà nước; xây dựng các lò phản ứng thay thế cho khoảng 20 lò bị loại bỏ theo danh sách Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp soạn thảo hồi tuần trước. Tham dự cuộc họp, Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida cho biết chính phủ sẽ nỗ lực hết sức để giải quyết vấn đề chất phóng xạ ở mức độ cao, theo đó chất thải độc hại sản sinh trong quá trình sản xuất điện hạt nhân phải được xử lý đúng cách.

Việc điều chỉnh chính sách nói trên được đưa ra một ngày sau khi Cơ quan quản lý năng lượng nguyên tử thông qua dự thảo đánh giá các quy định an toàn đối với các lò phản ứng hạt nhân. Theo quy định an toàn hiện hành, các nhà máy điện hạt nhân tại Nhật Bản được phép hoạt động trong thời gian 40 năm. Ðơn vị điều hành các lò phản ứng đã hoạt động từ 30 năm trở lên có nghĩa vụ xây dựng kế hoạch quản lý lò phản ứng dài hơn và phải nhận được sự chấp thuận của Cơ quan quản lý năng lượng nguyên tử ít nhất 10 năm một lần nếu họ muốn tiếp tục vận hành. “Trước tình hình cực kỳ căng thẳng hiện nay, có nguy cơ xảy ra cuộc khủng hoảng năng lượng lần đầu tiên kể từ khủng hoảng dầu mỏ năm 1973. Chúng tôi lại nhận thấy sự mong manh của nguồn cung năng lượng cho đất nước, đặt ra thách thức đối với an ninh năng lượng Nhật Bản”, Hội đồng tư vấn của Chính phủ Nhật Bản giải thích, viện dẫn giá năng lượng toàn cầu tăng sau cuộc chiến Nga - Ukraine nổ ra hồi tháng 2.

Từng bị ám ảnh bởi sự cố Fukushima

Bước đi trên là sự đảo ngược hoàn toàn các biện pháp an toàn hạt nhân mà Nhật Bản ban hành kể từ sau thảm họa động đất - sóng thần năm 2011 làm nóng chảy các thanh nhiên liệu hạt nhân tại 3/6 lò phản ứng của nhà máy Fukushima Dai-ichi ở phía Ðông đất nước.

Sự cố Fukushima đã thổi bùng thái độ phản đối điện hạt nhân ở Nhật và thậm chí có thời điểm chính phủ cam kết loại bỏ năng lượng ít phát thải carbon này vào năm 2030. Tuy nhiên, Tokyo sau đó quay lại với công nghệ hạt nhân, bao gồm đề ra mục tiêu năng lượng hạt nhân chiếm 20-22% tổng năng lượng điện của đất nước vào cuối thập niên này, so với chưa tới 7% hiện nay.

Ðể đạt được tỷ lệ 20-22% nói trên, Nhật Bản cần tới 27 lò phản ứng, tăng mạnh so với 10 lò hiện nay. Trước khi xảy ra sự cố Fukushima, 54 lò phản ứng nguyên tử đã đóng góp 1/3 nhu cầu điện năng của quốc gia Ðông Bắc Á. Các chuyên gia nhận định Nhật còn phải đối mặt hàng loạt rào cản trên đường hồi sinh năng lượng hạt nhân. Các công ty có ít động lực xây dựng các lò phản ứng thế hệ mới khi chi phí xây mỗi lò vào khoảng 7,6 tỉ USD. Trong khi đó, dư luận đối với vấn đề điện hạt nhân tuy đã lắng dịu, song những người phản đối lập luận rằng năng lượng nguyên tử không dễ thích ứng và cũng không rẻ so với năng lượng tái tạo khi xét tới khâu xử lý chất thải cuối cùng và những biện pháp an toàn cần thiết.

Sự cố tại nhà máy Fukushima được xem là thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất kể từ vụ Chernobyl ở Ukraine hồi tháng 4-1986. Mặc dù không có báo cáo về trường hợp tử vong hoặc mắc bệnh do nhiễm phóng xạ trực tiếp bởi tai nạn, hơn 100.000 người sống trong bán kính 30km xung quanh nhà máy Fukushima đã được sơ tán để phòng ngừa. Bảy năm sau thảm họa, tổ chức Greenpeace phát hiện lượng phóng xạ trong khu vực vẫn còn ở mức cao gấp 100 lần so với thông thường.

Khảo sát của tờ Yomiuri hồi tháng 8 cho thấy 58% số người được hỏi ủng hộ tái khởi động các lò phản ứng đã ngừng hoạt động, lần đầu tiên đa số ý kiến tán thành ý tưởng này trong một loạt cuộc thăm dò bắt đầu từ năm 2017. Còn theo khảo sát trong tháng 12 của Đài NHK, 45% ý kiến ủng hộ kế hoạch kéo dài thời gian vận hành của các lò phản ứng lên 60 năm.