(Tiếp theo)
3/ Lực lượng vũ trang Cần Thơ phát triển chiến tranh nhân dân bẻ gãy hai gọng kềm “tìm diệt và bình định” của địch, Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1968 (1965 - 1968):
Địch tập trung thực hiện “bình định”, gom dân vào ấp chiến lược, chúng tăng cường độ chiến tranh, tập trung quân đánh phá ác liệt vùng giải phóng, có nhiều cuộc càn quét với quy mô cấp sư đoàn, trung đoàn, mật độ bom pháo rất cao, kể cả B52, suốt ngày đêm bắn phá vùng giải phóng của ta. Điển hình những tàn sát đẫm máu nhân dân ta ở nhà thờ Ông Hào (Trường Long), Cầu Nhím (Trường Thành), Xẻo Trâm (An Lạc Thôn - Kế Sách), Lái Hiếu, Kinh Ngang (Phụng Hiệp), Vĩnh Viễn (Long Mỹ); mỗi trận thảm sát hàng trăm người chết, bị thương...
LLVT ta kiên trì bám trụ, đánh trả các cuộc càn quét, đồng thời luồn sâu đánh thẳng vào thị xã, thị trấn, hậu cứ địch, đường giao thông làm cho địch bị động, không ổn định, tiêu hao, tiêu diệt nhiều sinh lực địch; đồng thời, tạo điều kiện cho các cuộc đấu tranh chính trị của quần chúng chống địch, giành và mở rộng quyền làm chủ của quần chúng.
* Một số trận đánh tiêu biểu:
Trên tuyến Xà No - Vị Thanh, Tiểu đoàn Tây Đô đánh thiệt hại nặng Tiểu đoàn biệt động quân 42 của địch đi càn quét, bảo vệ vùng giải phóng; phối hợp chiến trường nông thôn, biệt động thành phố Cần Thơ đánh vào nhà hàng Minh Ngọc làm chết và bị thương 10 tên Mỹ; 1 tiểu đội biệt động gồm 12 đồng chí tấn công bằng thủ pháo phá hủy và làm thiệt hại nặng 41 máy bay các loại (ngày 15/9/1967). Tháng 10/1967, đơn vị biệt động phối hợp với cơ sở tại chỗ tấn công vào Bộ Tư lệnh cảnh sát quốc gia quân đoàn 4, tiêu diệt 75 tên địch có 4 cố vấn Mỹ, làm bị thương 26 tên khác. Tháng 12/1967, đơn vị biệt động thành phố đánh vào Tòa lãnh sự Hoa Kỳ, tại 67 Hùng Vương, ta diệt và làm bị thương 172 tên Mỹ, ngụy, đánh kho xăng lộ 19 thiêu hủy 2 triệu lít xăng.
Bước vào mùa đông năm 1967, LLVT áp sát vào thành phố Cần Thơ, thị xã Vị Thanh, thị trấn các vùng kìm, đứng chân đánh địch như: trên tuyến lộ Vòng Cung..., Tiểu đoàn Tây Đô thọc sâu đánh vào hậu cứ Trung đoàn 1 Sư đoàn 21 tại xã Giai Xuân, diệt 150 tên thu nhiều vũ khí; phong trào bao vây đánh lan được lan rộng, du kích các xã Long Thạnh, Đại Thành (Phụng Hiệp) nổi tiếng đánh cơ giới địch trên quốc lộ 4. Du kích các xã Vĩnh Viễn (Long Mỹ), Trường Long (Ô Môn), Phú Hữu (Châu Thành) nổi tiếng đánh đạp lôi, chông, mìn gây nhiều thiệt hại cho địch.
Đặc biệt Tiểu đoàn Tây Đô, phối hợp địa phương quân và dân quân du kích xã chỉ trong thời gian ngắn tiến hành vũ trang tuyên truyền phát động quần chúng đạo Thiên Chúa ở vùng Cái Sắn (Thốt Nốt) tước vũ khí dân vệ, diệt ác ôn, giải phóng quần chúng khỏi ách kìm kẹp trong ấp chiến lược Cái Sắn dài 6km. Tiểu đoàn Tây Đô tiêu diệt đồn Tô Ma, xã Lương Tâm (Long Mỹ), một đồn ác ôn khét tiếng vùng này, giết trên 60 tên. Kết hợp với phong trào vũ trang, phong trào đấu tranh chính trị của quần chúng rất mạnh mẽ, các cuộc đấu tranh chính trị nổi dậy trong thời kỳ này là cuộc đấu tranh của nhân dân trong nội ô thành phố Cần Thơ và các xã Thới An Đông, Giai Xuân, Long Tuyền chống lập sân bay Bà Đồ (Trà Nóc); cuộc biểu tình lớn của hàng ngàn đồng bào các huyện: Ô Môn, Châu Thành, Phụng Hiệp kéo về thị xã Cần Thơ đấu tranh chống Mỹ ném bom, rải chất độc hóa học giết người và phá hoại vườn tược hoa màu (10/1966). Cuộc đấu tranh của đồng bào huyện Châu Thành, Ô Môn kéo vào thành phố Cần Thơ chở 553 tử thi, 30 quan tài, cùng 25 người bị thương phản đối Mỹ ném bom, bắn giết người vô tội, cuộc đấu tranh thắng lợi buộc chúng phải bồi thường tính mạng...
Trong Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, Cần Thơ là trọng điểm số một của khu, ngày 31/01/1968 (đêm 30 rạng mồng 1 âm lịch), LLVT trong tỉnh và biệt động thành phố Cần Thơ mở đầu đánh vào đơn vị cảnh sát dã chiến tại Đầu Sấu và tiến đánh thẳng vào cơ quan đầu não của địch tại thành phố Cần Thơ. Tiểu đoàn Tây Đô thọc sâu vào nội ô chiếm đường Tạ Thu Thâu (nay là Mậu Thân), đường Nguyễn Viết Thanh (nay là đường 3/2), khu Đại học Cần Thơ, Tòa lãnh sự Mỹ, cơ quan tình báo Mỹ trên đường Hùng Vương... Sau 4 ngày đêm chiến đấu ác liệt ngày mồng 5 Tết ta rút và trụ lại trên tuyến lộ Vòng Cung, bám trụ đánh địch ngày đêm dai dẳng cho đến tháng 5/1968.
Sau Tết Mậu Thân, ngày 10/6/1968 LLVT trong tỉnh đánh bại cuộc hành quân của Trung đoàn 33, Sư đoàn 21 tại Ông Cửu, Thường Thạnh (Châu Thành). Trận xuất kích giữa ban ngày diệt gọn 1 tiểu đoàn, đánh thiệt hại 2 tiểu đoàn, loại khỏi vòng chiến đấu trên 600 tên, thu gần 100 súng. Ta tiếp tục đánh phản kích Sư đoàn bộ binh Mỹ tại kinh Bảy Thưa (xã Đại Thành - Phụng Hiệp) ta giết gần 100 tên.
Trong thời kỳ này trên địa bàn Cần Thơ đã loại khỏi vòng chiến trên 25.000 tên địch, thu trên 2.000 súng, diệt bức rút 134 đồn bót, bắn rơi phá hủy 288 máy bay, 20 tàu chiến, giải phóng 450.000/720.000 dân, 12 xã, 397/576 ấp toàn tỉnh.
4/ Lực lượng vũ trang Cần Thơ kiên cường bám trụ đánh địch bình định lấn chiếm, tạo thế mới (1969 - 1972):
Kiên quyết đánh “bình định”, tích cực xây dựng lực lượng (1969 - 1971).
Quán triệt chủ trương của Trung ương Đảng, Quân khu; Tỉnh ủy Cần Thơ chỉ đạo 3 mũi đánh địch phá vỡ kế hoạch “bình định” của chúng. Trong thời gian này, nổi bật là phong trào nhân dân du kích chiến tranh, kết hợp 3 mũi tấn công địch. Nhiều xã mưu trí sáng tạo dùng chất nổ diệt từ 1 tiểu đội đến 1 đại đội địch, thu nhiều vũ khí và những xã có đội du kích mạnh như: xã Vĩnh Viễn, Lương Tâm, Xà Phiên, Vĩnh Thuận Đông (Long Mỹ); Trường Long, Nhơn Nghĩa, Thạnh Xuân (Châu Thành); Trường Thành, Trường Lạc (Ô Môn); Đại Thành, Hòa Mỹ, Phương Bình (Phụng Hiệp); Xuân Hòa, Ba Trinh (Kế Sách). Phong trào đánh địch bằng vũ khí thô sơ cũng được mở rộng ở các cơ quan, cùng với các phong trào của nhân dân đánh địch bảo vệ căn cứ, bảo vệ xóm làng.
* Những trận đánh tiêu biểu:
Tiểu đoàn Tây Đô diệt gọn Đại đội Bảo an 479 tại kinh Chày Đạp, xã Thạnh Hòa (Phụng Hiệp), diệt 1 Đại đội Bảo an tại kinh Lẫm xã Hiệp Hưng (Phụng Hiệp) và LLVT trong tỉnh cùng địa phương huyện, du kích xã phối hợp diệt hàng loạt đồn bót: đồn Rạch Chuối, xã Đông Phú (Châu Thành); đồn Ông Đưa, xã Trường Thành (Ô Môn); đồn Cái Sơn, xã Phương Bình; đồn Hủ Tiếu, xã Long Thạnh (Phụng Hiệp) v.v...
Đặc biệt, cơ sở biệt động thành phố Cần Thơ đánh vào Câu lạc bộ sĩ quan ở đường Quang Trung diệt 86 tên Mỹ (14/02/1971). Biệt động thành phố phối hợp du kích xã An Bình đánh vào đoàn xe đang làm con lộ đường Nguyễn Viết Thanh của hãng RMK, PRI phá hủy 6 xe trong nội ô thành phố Cần Thơ.
Đội du kích An Bình là điển hình tốt, kiên trì bám đất, bám dân đánh địch ở ven thành phố, từ năm 1968 đến năm 1971 với 101 trận lớn nhỏ, tiêu diệt 204 tên địch, làm bị thương 94 tên, trong đó 15 tên Mỹ, làm tan rã 415 tên, kết hợp với binh vận cơ sở binh vận lấy được 5 đồn, bức rút 6 đồn.
Chỉ tính trong 2 năm 1969 - 1970, bằng 3 mũi mà LLVT làm nòng cốt, đã loại 15.000 tên địch, thu 2.000 súng, diệt và bức rút 34 đồn, hơn 1.000 quần chúng đấu tranh chính trị, binh vận làm tan rã hàng ngàn binh lính ngụy.
Chiến dịch tháng 4/1972, trong tháng đầu ta tiêu diệt, bức hàng, bức rút 57 đồn bót địch, loại ngoài vòng chiến 1.500 tên, giải tán 15.000 phòng vệ dân sự. Đáng chú ý một số trận đánh lớn như đánh sập cầu Cái Răng nằm trên quốc lộ 1 (cách Cần Thơ 6 km); Tiểu đoàn Tây Đô I tiêu diệt yếu khu Quang Phong, xã Phương Bình, diệt 1 Đại đội Bảo an, 1 trung đội pháo, phá hủy 2 khẩu đại bác 105 ly...
Chỉ trong ngày đầu tiên của chiến dịch, ta loại khỏi vòng chiến đấu hàng ngàn tên địch mở ra nhiều tuyến quan trọng lộ Vòng Cung; Nước Trong, Nước Đục; giải phóng tuyến Lái Hiếu dài 10km, giải phóng xã Đông Phước (Châu Thành). Tại trọng điểm Long Mỹ, ta diệt bức hàng, bức rút 25 đồn bót (riêng địa phương huyện và du kích xã bức hàng, bức rút 10 đồn bót). Đặc biệt, quân dân xã Vĩnh Thuận Đông nổi trống mõ cướp đồn Bến Ruộng giữa ban ngày. Quân dân xã Xà Phiên có cả sư sãi Khmer tham gia bao vây bức rút hai đồn Cây Me, Ba Phát v.v...
Tính cả năm 1972, ta tiêu diệt, bức hàng, bức rút 163 đồn bót, giải phóng hoàn toàn 1 xã, 34 ấp, giải phóng cơ bản 4 xã, 60 ấp, phá hỏng 152 ấp; có hơn 1.000 thanh niên tham gia LLVT; tỉnh phát triển thêm 1 tiểu đoàn, 3 đại đội, huyện thành lập một đại đội nhiều xã có thêm du kích. Nhân dân đã góp hàng ngàn giạ lúa để nuôi quân.
LLVT ta kiên trì bám trụ vừa đánh địch vừa xây dựng rèn luyện, tiêu hao tiêu diệt địch, diệt gọn nhiều đơn vị chủ chốt của địch có cả Mỹ và ngụy Sài Gòn, nhất là lực lượng trực tiếp đi bình định, kết hợp với đấu tranh chính trị tác động gây rối, hoang mang đến các lực lượng khác của địch. Ta diệt đồn, giúp đồng bào phá kìm kẹp, ấp chiến lược đưa nhân dân trở về chỗ cũ sản xuất và đã gắn bó tình quân dân bền chặt để che chở, nuôi chứa bộ đội hoạt động và cùng đẩy mạnh các phong trào chính trị, binh vận đánh địch ở địa phương chuyển thế lực ta lên bước mới.
5/ Đánh bại âm mưu bình định lấn chiếm phá hoại Hiệp đánh Paris (1973); tạo thế, tạo lực Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, giải phóng hoàn toàn tỉnh nhà:
Thực hiện Nghị quyết của Khu ủy, của Tỉnh ủy, 3 thứ quân cùng lực lượng 3 mũi ngày đêm tấn công tiêu hao, tiêu diệt và làm tan rã nhiều sinh lực địch. Cuộc chiến đấu ta và địch giằng co cường độ chiến đấu trở nên ác liệt nhất, tập trung là địa bàn Chương Thiện.
Điển hình một vài trận lớn: Từ ngày 03 - 09/6/1973, bộ đội khu cùng địa phương quân Long Mỹ, du kích xã Lương Tâm đánh thiệt hại nặng 2 tiểu đoàn thuộc Trung đoàn 33, Sư đoàn 21. Ngày 19/6/1973 Trung đoàn của chủ lực khu cùng du kích xã Long Bình (Long Mỹ), xã Hòa Mỹ, Phương Bình (Phụng Hiệp) và Đại đội Phòng thủ Tỉnh ủy Cần Thơ đánh diệt Tiểu đoàn 3 (Sư đoàn 9 ngụy) tại rạch Cái Cao (Hòa An), làm chết và bị thương hàng trăm tên. Sau đó, lực lượng chính trị chở 20 xác địch ra chợ Kinh Cùng (Hòa An) tập hợp hàng trăm gia đình binh lính và đồng bào đấu tranh buộc địch ngưng càn quét 12 ngày tại khu vực này để gia đình binh sĩ đi tìm xác chồng con và chống hành quân lấn chiếm. Tại địa bàn Châu Thành B, Tiểu đoàn Tây Đô I cùng lực lượng du kích xã Phú Hữu đánh thiệt hại nặng 2 Tiểu đoàn Bảo an 407 và 416 ngụy; mở ra lõm giải phóng huyện Châu Thành B.
Năm 1973, trong toàn tỉnh, bộ đội địa phương, du kích phối hợp mũi chính trị binh vận tiêu diệt làm tan rã 11.377 tên địch, tiêu diệt 51 đồn, 1 chốt, bức rút 60 đồn, 1 lô cốt, 29 chốt... ta mở ra vùng giải phóng huyện Long Mỹ và trên 2 tuyến Lái Hiếu nối 2 huyện Long Mỹ - Phụng Hiệp dài 20 km và tuyến Xà No (Châu Thành), kinh xáng Thị Đội (Ô Môn); nhân dân nổi dậy phá kềm về ruộng vườn cũ sản xuất, chiến đấu, đóng góp trên 268.000 giạ lúa đảm phụ. Phong trào binh vận trong 2 năm 1973 - 1974 làm tan rã trên 7.500 tên địch...
Thắng lợi của Đảng bộ, quân và dân Cần Thơ trên chiến trường đã góp phần đáng kể vào thắng lợi chung của quân, dân Khu 9 đánh bại âm mưu bình định trọng điểm Chương Thiện - Cần Thơ và Tây Nam bộ đẩy địch vào thế bị động.
Tiếp đó, đến mùa khô 1974 - 1975, LLVT Cần Thơ loại địch ra khỏi vòng chiến đấu 14.000 tên (có 3.000 quân chủ lực), diệt gọn 2 tiểu đoàn, 8 đại đội, 32 trung đội, 26 tiểu đội. Lần đầu tiên, lực lượng tỉnh đã kỳ tập diệt chi khu địch (Thuận Nhơn - Một Ngàn), giải phóng tuyến sông Xà No, mở ra bàn đạp hướng tấn công vào thành phố Cần Thơ. Đồng thời, phối hợp với chiến trường chung, LLVT cùng với phong trào nổi dậy của quần chúng đã nhanh chóng tấn công vào thành phố Cần Thơ, thị xã Vị Thanh và tất cả các thị trấn trong tỉnh. Sau khi đập tan Trung đoàn 14, Sư đoàn 9 ngụy lúc 12 giờ ngày 30/4/1975, ta thọc thẳng vào trung tâm thành phố Cần Thơ chiếm lĩnh các vị trí then chốt trong thành phố, buộc bọn sĩ quan đầu não Quân đoàn 4 và vùng 4 chiến thuật, Tư lệnh Sư đoàn 9 và Sư đoàn 21 ngụy ra hàng. Thành phố Cần Thơ giải phóng lúc 18 giờ 30 phút ngày 30/4/1975. Cùng lúc đó, 1 Tiểu đoàn bảo vệ Quân khu 9 và an ninh vũ trang biệt động thị xã Vị Thanh, cùng địa phương quân và dân của Long Mỹ đánh vào thị xã Vị Thanh đập tan 1 trung đoàn, thuộc Sư đoàn 21 và toàn bộ máy ngụy quân ngụy quyền tỉnh Chương Thiện ngoan cố không chịu hàng.
Như vậy, quân dân tỉnh Cần Thơ đã đồng loạt tổng tiến công và nổi dậy hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ giải phóng tỉnh nhà, góp phần giải phóng hoàn toàn miền Nam vào ngày 30/4/1975.
Trong 21 năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, LLVT tỉnh Cần Thơ đã loại khỏi vòng chiến đấu 129.229 tên địch; thu 8.440 súng các loại và nhiều đạn dược (không tính súng đạn thu khi tiếp quản 30/4/1975); diệt 817 đồn bót, căn cứ quân sự; phá tan khu trù mật Vị Thanh - Hỏa Lựu đưa 13.000 hộ dân bị gom vào về chỗ cũ; phá hàng trăm ấp chiến lược; diệt 1 tiểu đoàn chủ lực, 9 Tiểu đoàn Bảo an địch; bắn rơi và phá hủy 385 máy bay; bắn chìm và cháy 68 tàu chiến, có 12 tàu của lực lượng Sư đoàn 9 Mỹ; bắn cháy và hư 150 xe quân sự, trong đó có 57 xe M.113.
LLVT Cần Thơ cung cấp về trên 2 đại đội (19 và 31) và 6.517 đồng chí, trong đó có 6.000 tân binh; có 7 xã, 5 đơn vị và 16 cá nhân được tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân, 143 Huân chương các loại, cờ thưởng và những danh hiệu cho đơn vị LLVT và cá nhân. Đạt được những thành tích đó, quân dân Cần Thơ phải đổ biết bao mồ hôi, xương máu, có 19.291 cán bộ chiến sĩ hy sinh, 6.729 thương binh, 376 bà mẹ Việt Nam có 3 con liệt sĩ trở lên.
(Còn tiếp)
(Theo Ban Tuyên giáo Thành ủy Cần Thơ)
