Kết thúc năm 2023, nền kinh tế Việt Nam dù chịu nhiều tác động tiêu cực từ tổng cầu thế giới sụt giảm, thị trường trong nước phục hồi chậm, nhưng tăng trưởng kinh tế vẫn thuộc nhóm các quốc gia có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao. Nhiều dự báo của các tổ chức quốc tế nhận định, tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2024 vẫn theo xu hướng tích cực nhờ các động lực cải cách.

Các DN kỳ vọng thị trường xuất khẩu phục hồi vững chắc hơn trong năm 2024.

Trụ vững trước thách thức

Năm 2023, tăng trưởng kinh tế ước đạt 5,05%, không đạt mục tiêu đề ra là 6,5% theo Nghị quyết 01/NQ-CP của Chính phủ, bởi các động lực tăng trưởng kinh tế (xuất khẩu, đầu tư và tiêu dùng) đều gặp thách thức. Tổng cầu thế giới suy giảm, nhiều doanh nghiệp (DN) phải rời thị trường, hoặc cắt giảm lao động, giảm giờ làm để duy trì hoạt động. Theo Tổng cục Thống kê, năm 2023, giá trị tăng thêm của toàn ngành công nghiệp chỉ tăng 3,02% so với năm 2022 và là mức tăng thấp nhất trong giai đoạn 2011-2023, nên chỉ đóng góp 1 điểm phần trăm vào tốc độ tăng tổng giá trị tăng thêm toàn nền kinh tế. Trong đó, công nghiệp chế biến, chế tạo tăng 3,62%, đóng góp 0,93 điểm phần trăm vào giá trị tăng thêm của ngành công nghiệp. Tính chung năm 2023, chỉ số tiêu thụ toàn ngành công nghiệp chế biến chế tạo chỉ tăng 1,8% so với năm trước (năm 2022 tăng 7,1%); trong khi đó chỉ số tồn kho tăng, bình quân năm 2023 là 87,5% (năm 2022 chỉ số này là 78,1%).

Năm qua, sự sụt giảm về đơn hàng xuất khẩu đã tác động tiêu cực đến DN; các đối tác lớn, không chỉ giảm đơn hàng mà các hàng rào kỹ thuật, tiêu chuẩn hàng hóa cũng cao hơn, nhiều chuỗi cung ứng hàng hóa bị gián đoạn, áp lực cạnh tranh từ các nước trong khu vực… Năm 2023, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa ước đạt 355,5 tỉ USD, giảm 4,4% so với năm trước, do hầu hết các thị trường xuất khẩu hàng hóa truyền thống của Việt Nam đều giảm, trừ Trung Quốc (năm 2023 kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này tăng 6,4% so với năm 2022, với giá trị 61,7 tỉ USD). Mặc dù giá trị xuất khẩu sụt giảm, nhưng tính chung cán cân thương mại hàng hóa năm 2023 vẫn xuất siêu 28 tỉ USD...

Các tổ chức quốc tế nhận định rằng, nền kinh tế Việt Nam có độ mở lớn, nên sự thay đổi từ bên ngoài sẽ tác động trực tiếp đến hoạt động của DN. Song, sự quyết liệt trong điều hành kinh tế của Chính phủ và sự kết hợp chặt chẽ giữa chính sách tài khóa - tiền tệ đã góp phần tích cực trong kiểm soát lạm phát, đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế. Ðồng thời, Ngân hàng Nhà nước đã 4 lần giảm lãi suất điều hành, góp phần đưa lãi suất các khoản vay mới giảm 2% so với cuối năm 2022. Lạm phát được kiểm soát dưới mục tiêu đề ra và đã hỗ trợ cho việc ổn định dòng tiền, tăng năng lực hấp thụ vốn cho nền kinh tế. Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương đã thực hiện đồng bộ các giải pháp để giải ngân vốn đầu tư công - một trong 3 trụ cột cho tăng trưởng. Khu vực I - trụ đỡ cho nền kinh tế năm qua đã gặt hái nhiều thành tựu quan trọng, xuất khẩu nông sản năm 2023 đạt mức 53 tỉ USD, với mức xuất siêu kỷ lục 12,07 tỉ USD, tăng 42,7% so với năm 2022.

Nỗ lực tạo môi trường kinh doanh thông thoáng

Năm 2024, theo các chuyên gia và nhiều tổ chức quốc tế dự báo, kinh tế Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức trong nửa đầu năm 2024. Tuy vậy, Việt Nam vẫn có nhiều cơ hội phục hồi tích cực hơn, nếu các chính sách hỗ trợ nền kinh tế được ban hành năm 2023 được triển khai đồng bộ sẽ có tác động rõ nét hơn đối với tăng trưởng. Thêm vào đó, nếu 3 động lực tăng trưởng (đầu tư, tiêu dùng và xuất khẩu) tiếp tục được tạo điều kiện đẩy mạnh; các vấn đề tồn đọng, bất cập kéo dài được tập trung tháo gỡ nhanh, nhất là các vướng mắc của DN, dự án đầu tư, thị trường bất động sản, trái phiếu DN; đẩy mạnh cải cách môi trường đầu tư kinh doanh… sẽ tạo ra những động lực mới cho năm 2024.

Theo các chuyên gia, chính sách cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh của Việt Nam được triển khai nhiều năm qua đã được cộng đồng DN đánh giá cao. Việt Nam được đánh giá là một trong 7 quốc gia thu nhập trung bình đạt nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua. Theo báo cáo môi trường kinh doanh toàn cầu (Economist Intelligence Unit) tháng 5-2023, xếp hạng môi trường kinh doanh của Việt Nam tăng 12 bậc. Xếp hạng giá trị thương hiệu quốc gia Việt Nam tăng 1 bậc, lên hạng 32 trên 100 giá trị thương hiệu quốc gia mạnh trên thế giới, đạt 431 tỉ USD (theo Brand Finance) và có mức tăng trưởng nhanh nhất kể từ năm 2019 đến nay. Năm 2023, Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) của Việt Nam tăng 2 bậc, xếp hạng 46/132 nền kinh tế (WIPO công bố) và xếp thứ 4 trong khu vực ASEAN. Chỉ số Tự do kinh tế tăng 12 bậc so với năm 2022 và xếp hạng 72 trên tổng số 184 quốc gia, vùng lãnh thổ (Quỹ Heritage công bố năm 2023)…

Ngày 7-1-2024, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Nghị quyết số 02/NQ-CP về những nhiệm vụ giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2024. Nghị quyết nêu rõ các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản, gỡ khó cho DN, nới lỏng một số điều kiện về cho vay, đầu tư trái phiếu DN, ban hành các chính sách về miễn, giảm, gia hạn thuế, phí, lệ phí, tiền thuê đất… Ðể củng cố niềm tin cho các DN, Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành và địa phương xác định cải cách, cải thiện môi trường kinh doanh là nhiệm vụ trọng tâm ưu tiên; nỗ lực thực chất để gỡ khó, khơi thông các điểm nghẽn về thể chế pháp lý và thực thi cho DN…

Các địa phương cũng đang nỗ lực tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thông thoáng. Theo ông Trần Việt Trường, Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, để đạt được mục tiêu đồng hành cùng DN, thành phố đã thực hiện nhiều giải pháp về đào tạo nguồn nhân lực công, cải cách nền hành chính… Bên cạnh đó, năm 2022 là năm đầu tiên thành phố tiến hành khảo sát, đánh giá năng lực cạnh tranh cấp sở ban ngành và địa phương; đây được xem là công cụ quan trọng trong công tác chỉ đạo, điều hành phát triển kinh tế - xã hội của thành phố. Thành phố đang tiếp tục hoàn thiện việc đánh giá bộ chỉ số này, góp phần tạo động lực cải thiện chất lượng giải quyết các thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh của DN, tạo môi trường thuận lợi nhất cho nhà đầu tư, các DN đang hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh trên địa bàn thành phố, tạo bứt phá trong cải cách hành chính và cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.