Thị trường lao động Việt Nam thời gian qua đã từng bước phát triển cả về quy mô và chất lượng, từng bước hiện đại, bền vững và hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh đất nước đang nỗ lực tiến vào kỷ nguyên mới, thị trường lao động tiếp tục được xác định là một thị trường trọng yếu của nền kinh tế và cần được đổi mới, đẩy mạnh phát triển theo hướng linh hoạt, hiệu quả, bền vững và hội nhập.

* Huy động và sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực

Những năm qua, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội tiếp tục chỉ đạo thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển thị trường lao động, kịp thời có phương án, giải pháp cung ứng lao động, đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp. Các giải pháp kết nối cung - cầu, nhất là kết nối thông tin về lao động - việc làm giữa các tỉnh có nguồn nhân lực dồi dào với các tỉnh, thành phố kinh tế trọng điểm được đẩy mạnh; tăng cường tổ chức các phiên giao dịch việc làm, giải ngân vốn cho vay giải quyết việc làm.

Hệ thống Trung tâm dịch vụ việc làm được sắp xếp, tổ chức lại để nâng cao hiệu quả hoạt động; chất lượng, hiệu quả quản lý, điều tiết cung - cầu lao động, kết nối người lao động với người sử dụng lao động được nâng cao rõ rệt. Các chính sách cho vay vốn hỗ trợ tạo việc làm từ Quỹ quốc gia về việc làm và các nguồn tín dụng ưu đãi khác được thực hiện hiệu quả. Các hoạt động quản lý lao động gắn với cơ sở dữ liệu về dân cư và cơ sở dữ liệu khác được tăng cường.

Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp phục hồi và phát triển thị trường lao động đã mang lại những kết quả tích cực, giúp các khu công nghiệp, khu chế xuất, các vùng kinh tế trọng điểm cơ bản duy trì được lực lượng lao động ổn định, đáp ứng cơ bản nhu cầu nhân lực cho phát triển kinh tế của đất nước.

Ảnh minh họa

Báo cáo mới đây của Tổng cục Thống kê cho thấy, tình hình lao động, việc làm năm 2024 đã quay trở lại theo xu hướng phát triển bình thường như thời kỳ trước đại dịch COVID-19. Theo đó, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên của cả nước hiện nay là gần 53 triệu người, tăng hơn 575 nghìn người so với năm trước. Lao động có việc là 51,9 triệu người, tăng hơn 585 nghìn người (tương ứng tăng 1,1%) so với năm trước. Cũng thời điểm này, tỷ lệ thiếu việc làm trong độ tuổi lao động là 1,84%, thu nhập bình quân của lao động là 7,7 triệu đồng/tháng, tăng 8,6%, tương ứng tăng 610 nghìn đồng so với năm trước. Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động là 2,24%.

* Nhận diện những hạn chế

Theo đánh giá của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, thời gian qua, chính sách lao động - việc làm đã đạt được nhiều thành tựu đáng tự hào, thể chế thị trường lao động từng bước được hoàn thiện, trở thành giải pháp cơ bản tạo việc làm bền vững.

Chính sách việc làm không chỉ hỗ trợ người lao động có việc làm mà còn từng bước tác động vào chuyển dịch cơ cấu lao động theo địa bàn, theo ngành; đồng thời hỗ trợ người lao động yếu thế tham gia có hiệu quả vào thị trường lao động; góp phần chuyển dịch lao động phi chính thức sang chính thức, hỗ trợ lao động phi chính thức, góp phần thích ứng với quá trình già hoá dân số, những xu hướng việc làm mới như việc làm xanh, việc làm công bằng... Việc triển khai nhiều chương trình, giải pháp tạo việc làm đồng bộ, tích cực, hiệu quả đã giúp hàng năm giải quyết việc làm cho 1,5-1,6 triệu người; tỷ lệ thất nghiệp chung duy trì ổn định ở mức dưới 3%, tỷ lệ thất nghiệp thành thị dưới 4%.

Việc đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng có nhiều đột phá về mở rộng thị trường, qui mô và chất lượng nguồn lao động, giải quyết ổn định việc làm gắn với thu nhập cao. Hiện nay, có trên 700.000 lao động Việt Nam đang làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng với thu nhập ổn định, gửi về nước lượng kiều hối lớn, khoảng 3,5-4 tỷ USD/năm. Công tác quản lý lao động nước ngoài đã giúp cung ứng nhân lực chất lượng cao cho thị trường trong nước mà lao động Việt Nam chưa đáp ứng được; đảm bảo hài hoà giữa lao động trong nước và lao động nước ngoài trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực quốc gia.

Tuy nhiên, cũng theo đánh giá của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận, vẫn có những hạn chế trong phát triển thị trường lao động. Nổi lên là đang có sự thiếu hụt lao động nhẹ tại các địa bàn trọng yếu, nơi tập trung nhiều khu công nghiệp, khu chế xuất. Qua khảo sát nhanh của Bộ, thì có xảy ra hiện tượng thiếu hụt lao động nhưng không nghiêm trọng, nguyên nhân là do một số doanh nghiệp lớn có thêm các đơn hàng phục vụ cho các ngày lễ cuối năm trong khi doanh nghiệp không có phương án chuẩn bị sẵn nguồn lao động. Số lao động mà doanh nghiệp thiếu chủ yếu là lao động phổ thông, trong các ngành dệt may, lắp ráp điện tử.

Bên cạnh đó, lao động có việc làm có xu hướng tăng nhưng thị trường lao động phát triển chưa bền vững khi số lao động có việc làm phi chính thức chiếm tỷ trọng lớn. Chất lượng cung lao động còn nhiều bất cập, hạn chế, chưa đáp ứng cho cầu lao động của một thị trường lao động hiện đại, linh hoạt, bền vững và hội nhập. Hiện có khoảng 37,8 triệu người lao động chưa qua đào tạo từ sơ cấp trở lên (cả nước chỉ có 28,1% người lao động đã qua đào tạo, có bằng, chứng chỉ).

* Kết nối và điều tiết hiệu quả cung - cầu lao động

Trong bối cảnh đất nước đang nỗ lực tiến vào kỷ nguyên mới, thị trường lao động tiếp tục được xác định là một thị trường trọng yếu của nền kinh tế. Do đó, Đảng, Nhà nước đang tiếp tục xây dựng và phát triển thị trường lao động linh hoạt, hiện đại, hiệu quả, bền vững và hội nhập với hàng loạt những giải pháp trọng tâm.

Theo Bộ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung, một trong số đó là hoàn thiện cơ chế, tạo sự gắn kết giữa các chính sách việc làm và chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp; đẩy nhanh chuyển đổi số trong kết nối cung - cầu lao động, thông tin thị trường lao động, cung ứng các dịch vụ công về việc làm; xây dựng cơ sở dữ liệu lao động, việc làm và quản lý nguồn nhân lực kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và các cơ sở dữ liệu khác.
 
Đồng thời là các giải pháp hoàn thiện chính sách, pháp luật về tiêu chuẩn lao động, tiêu chuẩn kỹ năng nghề nghiệp áp dụng cho các ngành nghề trong xã hội; tiếp tục xây dựng quan hệ lao động hài hoà, ổn định và tiến bộ theo Chỉ thị số 37-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ trong tình hình mới; rà soát, hoàn thiện và thực hiện nghiêm, có hiệu quả chính sách, pháp luật về an toàn vệ sinh lao động, đặc biệt trong các lĩnh vực có nguy cơ cao, trong các nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm.
 
Cùng với đó là tiếp tục hoàn thiện thể chế trong lĩnh vực quan hệ lao động và tiền lương đáp ứng yêu cầu của thị trường và hội nhập quốc tế; đẩy mạnh thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ trong tình hình mới; tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với việc thành lập và hoạt động của các tổ chức của người lao động sau khi có Nghị định của Chính phủ, bảo đảm các tổ chức này hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích, trong phạm vi quan hệ lao động, không để bị lợi dụng gây ảnh hưởng đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
 
Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho hay, định hướng phát triển giai đoạn 2026-2030 là sẽ tiếp tục đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng hiện đại, từng bước thu hẹp số lao động trong khu vực phi chính thức và tăng cơ hội việc làm bền vững cho người lao động; tiếp tục mở rộng rà soát đối tượng thụ hưởng cho phù hợp với tình hình thực tế và tăng nguồn vốn tín dụng chính sách xã hội nhằm hỗ trợ vốn vay tạo việc làm, sinh kế cho người dân, nhất là người nghèo, lao động là người dân tộc thiểu số, người khuyết tật, người bị ảnh hưởng do thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu và các nhóm đối tượng yếu thế, lao động có hoàn cảnh khó khăn khác; triển khai thực hiện có hiệu quả chính sách việc làm công…/.

Hạnh Quỳnh (TTXVN)