Sau sắp xếp đơn vị hành chính, TP Cần Thơ đứng trước yêu cầu phải điều chỉnh quy hoạch thành phố thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch) để phù hợp với không gian phát triển, nguồn lực phát triển và vai trò mới. Quá trình điều chỉnh quy hoạch lần này đặt ra nhiều vấn đề như: mô hình phát triển, mục tiêu phát triển, lựa chọn động lực tăng trưởng phù hợp với điều kiện phát triển mới; các nhiệm vụ trọng tâm và khâu đột phá, tổ chức không gian kinh tế - xã hội... Trong đó, định hướng xây dựng và phát triển Cần Thơ trở thành đô thị sông - biển đặc sắc của Đông Nam Á đang được nhiều người quan tâm; đồng thời cũng đặt ra không ít thách thức trong quá trình điều chỉnh Quy hoạch.
Một trong những điểm đáng chú ý trong nội dung điều chỉnh Quy hoạch là định hướng sẽ phát triển Cần Thơ theo mô hình đô thị sông - biển hiện đại, gắn với mục tiêu đến năm 2030 trở thành cực tăng trưởng của quốc gia và đến năm 2050 là đô thị sông - biển đặc sắc của Đông Nam Á. Theo nhiều chuyên gia, đây là định hướng phát triển đô thị có nhiều ưu điểm trong không gian phát triển mới của thành phố. Hướng đi này giúp Cần Thơ mở rộng không gian phát triển ra ngoài trục sông Hậu truyền thống, kết nối trực tiếp hơn với không gian biển và các tuyến giao thương quốc tế. Đây là yếu tố quan trọng để hình thành các trung tâm logistics, dịch vụ cảng biển, các ngành kinh tế liên quan. Từ đó, các kịch bản tăng trưởng cũng đã được xây dựng với những mức độ khác nhau. Trong đó, kịch bản tăng trưởng bền vững (10,32%) được xem là phương án cơ sở, còn kịch bản khát vọng (11,29%) thể hiện mục tiêu phấn đấu cao hơn của thành phố trong việc mở rộng quy mô kinh tế, nâng cao chất lượng tăng trưởng, tăng sức cạnh tranh.
Về tổ chức không gian, phương án phân chia thành phố thành 5 vùng không gian phát triển với các chức năng khác nhau, kết hợp với 6 hành lang kinh tế - xã hội được kỳ vọng sẽ tạo sự liên kết chặt chẽ hơn giữa các khu vực nội đô, vùng ven và khu vực ven biển. Cách tiếp cận này nhằm tránh tình trạng phát triển dàn trải, giúp khai thác tốt hơn lợi thế của từng khu vực trong tổng thể chung. Việc tổ chức lại không gian phát triển theo các vùng và hành lang kinh tế tạo điều kiện để thành phố phân bổ lại các nguồn lực đầu tư, hình thành các cực tăng trưởng mới, giảm áp lực cho khu vực trung tâm hiện hữu.
Một điểm đáng ghi nhận là Quy hoạch mới không chỉ đặt ra mục tiêu phát triển các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao (như công nghệ, dịch vụ chất lượng cao, y tế chuyên sâu, giáo dục - đào tạo, kinh tế số) mà còn định hướng nâng cao chất lượng đô thị và chất lượng sống của người dân. Các chỉ tiêu về đô thị hóa, môi trường, hạ tầng xã hội, dịch vụ công được xác định rõ hơn cho thấy nỗ lực của Đảng bộ, chính quyền thành phố chuyển từ phát triển theo chiều rộng sang phát triển bền vững, lấy con người làm trung tâm.
Tuy vậy, quá trình điều chỉnh và sau này triển khai Quy hoạch thành phố Cần Thơ cũng đặt ra không ít vấn đề cần được quan tâm, giải quyết thấu đáo. Trước hết là tính khả thi của các kịch bản tăng trưởng và các mục tiêu đề ra. Việc lựa chọn kịch bản nào không phải là mong muốn chủ quan mà phải dựa trên đánh giá sát thực về các yếu tố như nguồn lực thực hiện, khả năng thu hút đầu tư, năng lực tổ chức thực hiện… Bên cạnh đó, sự đồng bộ giữa quy hoạch và các cơ chế, chính sách đi kèm là yếu tố rất quan trọng. Nếu không có những giải pháp cụ thể về đất đai, đầu tư, tài chính, logistics, phát triển kết cấu hạ tầng… các định hướng lớn rất dễ dừng lại ở mức ý tưởng. Đặc biệt, việc khai thác không gian kinh tế biển và hình thành các khu chức năng mới đòi hỏi phải có khung thể chế, chính sách đủ linh hoạt và cạnh tranh.
Thách thức về quản lý đô thị, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu cũng cần được đặt ở vị trí trung tâm trong quá trình điều chỉnh và triển khai Quy hoạch. Cần Thơ là một trong những đô thị ở ĐBSCL đã, đang và sẽ chịu tác động mạnh của tình trạng ngập lụt, sụt lún. Vì vậy, các vấn đề về hạ tầng kỹ thuật, cao độ nền và thoát nước, xử lý sụt lún, ngập lụt… cần được tính toán kỹ lưỡng để tránh để làm gia tăng rủi ro trong quá trình phát triển đô thị. Và quan trọng hơn hết vẫn là yếu tố con người và sự đồng thuận xã hội. Quy hoạch chỉ có thể đi vào cuộc sống khi được các cấp, các ngành và người dân hiểu rõ, đồng thuận, cùng tham gia thực hiện. Điều này đòi hỏi quá trình điều chỉnh Quy hoạch cần công khai thông tin, lấy ý kiến người dân một cách thực chất.
Việc điều chỉnh quy hoạch thành phố Cần Thơ lần này là một bước ngoặt quan trọng trong quá trình phát triển của thành phố. Quy hoạch mới mở ra nhiều cơ hội để Cần Thơ tái cấu trúc không gian phát triển, xác lập động lực tăng trưởng mới để nâng cao vị thế trong vùng ĐBSCL và cả nước. Để định hướng và mục tiêu phát triển Cần Thơ thành đô thị sông - biển hiện đại trở thành hiện thực, điều quan trọng không chỉ nằm ở tầm nhìn mà còn ở cách tổ chức thực hiện, khả năng huy động nguồn lực, sự quyết tâm và đồng hành của cả hệ thống chính trị và xã hội.
