Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tiêm chủng được xem là một trong những biện pháp can thiệp y tế thành công và hiệu quả nhất, có thể giúp ngăn chặn từ 2-3 triệu ca tử vong vì bệnh tật mỗi năm. Hiện tiêm chủng không chỉ bảo vệ trẻ khỏi những bệnh: bạch hầu, uốn ván, bại liệt, sởi…, mà còn phòng ngừa các bệnh viêm phổi, tiêu chảy do Rota vi-rút, hai nguyên nhân gây tử vong chủ yếu ở trẻ dưới 5 tuổi.

Nhân Tuần lễ tiêm chủng thế giới, để đảm bảo cho trẻ được chủng ngừa đầy đủ và an toàn, Bác sĩ Ngô Thanh Trọng, Trung tâm Y tế dự phòng TP Cần Thơ, có một vài lưu ý sau đây:

Nguyên tắc chung

Nguyên tắc chung về an toàn tiêm chủng nghĩa là an toàn cho đối tượng được tiêm, cho thầy thuốc và cho cả cộng đồng; riêng đối với y tế, "an toàn tiêm chủng" về phần kỹ thuật là bắt buộc. Đối với vắc-xin: phải đảm bảo tuyệt đối an toàn từ giai đoạn sản xuất, bảo quản, vận chuyển, tổ chức tại bàn tiêm đến khi vắc-xin được tiêm cho đối tượng cần tiêm. Đối với người thực hiện tiêm chủng: ngoài việc có chuyên môn về y tế, đảm bảo thuần thục các thao tác chuyên môn về thực hành y tế, còn phải được tập huấn thêm về thực hành an toàn tiêm chủng mới được tham gia tiêm chủng (như: vấn đề chuẩn bị vắc-xin, sinh phẩm và các dụng cụ thiết yếu cần thiết cho buổi tiêm; khám kỹ đối tượng để loại trừ trường hợp có chống chỉ định và chỉ định phù hợp theo hướng dẫn sử dụng đối với từng loại vắc-xin...). Khi thực hiện tiêm chủng, cần thực hành tuyệt đối an toàn các bước chuyên môn. Bên cạnh đó, hướng dẫn, tư vấn cho phụ huynh, người nhà đối tượng được tiêm biết sẽ được tiêm vắc-xin phòng bệnh gì; cần ở lại điểm tiêm chủng 30 phút sau khi tiêm; theo dõi chăm sóc đối tượng về nhà sau khi tiêm…

Đối với các bà mẹ, để chăm sóc sức khỏe cho trẻ tốt hơn khi đi tiêm chủng, cần lưu ý: trẻ hoàn toàn khỏe mạnh mới đưa đi tiêm chủng; cần phải hiểu và nắm rõ tiền sử về tình trạng sức khỏe, tiền sử về bệnh tật và tiêm ngừa của trẻ. Đặc biệt đối với trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ mới đi tiêm lần đầu, cần nắm rõ tình trạng sức khỏe của bà mẹ quá trình mang thai đến lúc sinh trẻ để cung cấp cho cán bộ y tế. Về dinh dưỡng, cho trẻ bú hoặc ăn nhẹ trước khi đến điểm tiêm chủng khoảng 30 phút hoặc 1 giờ, không nên cho trẻ bú quá no dễ khiến trẻ bị ọc sữa. Các bà mẹ nên tìm hiểu, tham khảo các thông tin về tiêm chủng, các bệnh cần tiêm phòng cho trẻ trong đợt tiêm; có thể chuẩn bị một vài câu hỏi liên quan tiêm chủng để có thể hỏi thêm bác sĩ khi đưa trẻ đi tiêm chủng.

Việc tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch cho trẻ rất quan trọng, các bậc phụ huynh nhớ lưu giữ sổ sức khỏe trẻ cẩn thận; sử dụng sổ dành riêng tiêm chủng, ghi rõ họ tên, ngày tháng năm sinh, tránh nhầm lẫn, thất lạc; kiểm tra thường xuyên các mũi tiêm tiếp theo, tránh bỏ sót. Cha mẹ có thể ghi chú những mũi tiêm nhắc cho trẻ trên lịch bàn, phô tô phiếu tiêm chủng, đặt nơi dễ nhớ, dễ quan sát để thuận tiện theo dõi, kiểm tra và mang theo mỗi khi đưa trẻ đi tiêm.

Theo dõi, xử trí phản ứng sau tiêm

3 tháng đầu năm 2017, chương trình tiêm chủng mở rộng TP Cần Thơ thực hiện khoảng 80.000 mũi tiêm các loại cho trẻ, trong đó, ghi nhận 16 trường hợp phản ứng nhẹ (đau, sưng, sốt nhẹ) và đặc biệt không có trường hợp nào phản ứng nặng sau tiêm chủng. Những phản ứng thông thường sau tiêm chủng bao gồm: Các phản ứng tại chỗ: đau, sưng hoặc đỏ tại chỗ tiêm; các phản ứng toàn thân: sốt và các triệu chứng khác như: khó chịu, mệt mỏi, chán ăn, quấy khóc nhẹ.

Có một số loại vắc-xin gây phản ứng nhẹ đặc trưng như sau khi tiêm vắc-xin sởi - rubella khoảng 1-2 tuần, một số trẻ có thể nổi ban nhẹ vùng thắt lưng.

Phản ứng nặng sau tiêm chủng là phản ứng bất thường, có thể đe dọa tính mạng trẻ được tiêm chủng như: khó thở, sốt cao co giật; khóc kéo dài, tím tái, ngừng thở. Sau tiêm ngừa, các bậc cha mẹ nên cho trẻ ở lại điểm tiêm chủng để theo dõi tối thiểu 30 phút. Khi về nhà, phải theo dõi tương đối sát sao trẻ tốt nhất 24 giờ đến 48 giờ càng tốt. Tuyệt đối không bôi, không chà hoặc đắp bất cứ loại gì, vật gì vào vết tiêm của trẻ. Bên cạnh đó, cho bé bú, ăn, sinh hoạt bình thường; lau mát cho trẻ khi bị sốt nhẹ và cho trẻ uống thuốc hạ sốt khi trẻ sốt > 38,5 độ C. Lưu ý, cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất trong trường hợp lau mát và cho uống thuốc hạ sốt nhưng trẻ sốt càng tăng, trẻ có dấu hiệu bất thường như: khó thở, tím tái, co giật, quấy khóc ngày càng nhiều.

Hương Giang (lược ghi)