Chiều 10-11-2025, tiếp tục Chương trình làm việc tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã tiến hành thảo luận ở Hội trường về dự án Luật Dân số. Bà Phạm Thị Minh Huệ - Phó Giám đốc Sở Tư pháp thành phố Cần Thơ tham gia ý kiến như sau:

Thứ nhất, về “Duy trì mức sinh thay thế” quy định tại Điều 14. Ngày 20-3-2025 Ủy ban Kiểm tra Trung ương ban hành Hướng dẫn số 15-HD/UBKTTW, sửa đổi, bổ sung một số nội dung của Hướng dẫn số 05-HD/UBKTTW ngày 22-11-2022 của Ủy ban Kiểm tra Trung ương về thực hiện một số điều trong Quy định số 69-QĐ/TW ngày 6-7-2022 của Bộ Chính trị về kỷ luật tổ chức đảng, đảng viên vi phạm. Theo đó, Hướng dẫn số 15-HD/UBKTTW đã bổ sung điểm 8.3 vào khoản 8 mục III Hướng dẫn số 05-HD/UBKTTW, cụ thể là “Không xem xét xử lý đối với hành vi quy định tại khoản 2 Điều 1 Pháp lệnh số 08/2008/PL-UBTVQH12 ngày 27 tháng 12 năm 2008 sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh dân số năm 2003 “Sinh một hoặc hai con, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định”. Tuy nhiên, khoản 1 “Các biện pháp để duy trì mức sinh thay thế” tại Điều 14  dự thảo Luật Dân số chưa có biện pháp đối với phụ nữ sinh con thứ 3 trở lên. Do đó, kiến nghị nghiên cứu, xem xét việc bổ sung biện pháp có cơ chế, chính sách đối với phụ nữ sinh con thứ 3 trở lên để duy trì mức sinh thay thế.

Đại biểu Bà Phạm Thị Minh Huệ phát biểu thảo luận tại Hội trường.

Thứ hai, về giao thẩm quyền cho chính quyền địa phương quy định tại khoản 4 Điều 14, khoản 2 Điều 20, khoản 2 Điều 21 dự thảo Luật Dân số. Dự thảo Luật giao chính quyền địa phương cấp tỉnh quyết định một số nội dung, cụ thể:

Tại khoản 4 Điều 14 dự thảo Luật giao chính quyền địa phương cấp tỉnh quy định: Định kỳ hằng năm cơ quan phụ trách thống kê của Chính phủ công bố tình trạng mức sinh để chính quyền địa phương cấp tỉnh xây dựng, thực hiện các chính sách hỗ trợ, khuyến khích phù hợp.

Khoản 2 Điều 20 dự thảo Luật giao chính quyền địa phương cấp tỉnh quyết định việc hỗ trợ kinh phí tư vấn và khám sức khỏe trước kết hôn. Điểm b, Khoản 2 Điều 21 dự thảo Luật giao chính quyền địa phương cấp tỉnh quyết định việc bổ sung danh mục bệnh, tật bẩm sinh cần sàng lọc trước sinh và sơ sinh theo gói dịch vụ cơ bản ngoài các trường hợp quy định tại điểm a khoản này.

Theo khoản 1 Điều 2 Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 thì chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND. Do đó, để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ khi tổ chức triển khai thi hành Luật Dân số, đề nghị cơ quan soạn thảo đề xuất cụ thể giao “chính quyền địa phương cấp tỉnh” là giao cho cơ quan nào (HĐND hay UBND cấp tỉnh). Tương tự ý kiến nêu trên, tại Điều 22 dự thảo Luật đề nghị cơ quan soạn thảo đề xuất cụ thể “Chính quyền địa phương cấp tỉnh quyết định việc triển khai thực hiện hỗ trợ phương thức tránh thai, dịch vụ kế hoạch hóa gia đình…” là HĐND cấp tỉnh hay UBND cấp tỉnh để các địa phương thống nhất triển khai thực hiện.

Thứ ba, tỷ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh ở nước ta ngày càng nghiêm trọng. Tỷ số giới tính khi sinh, vốn phản ánh sự cân bằng tự nhiên giữa trẻ trai và trẻ gái khi ra đời, theo chuẩn mực sinh học ở mức 104 - 106 bé trai/100 bé gái. Khi tỷ số này vượt quá 106, cho thấy có sự khác biệt với mức sinh học bình thường và phản ánh những can thiệp có chủ ý trên khía cạnh về giới. Trên thực tế, vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh ở Việt Nam đã được phát hiện qua các cuộc điều tra biến động dân số hằng năm. Theo số liệu tại Báo cáo quốc gia về đăng ký và thống kê hộ tịch giai đoạn 2021-2024 của Cục Thống kê (công bố vào tháng 4 năm 2025) thì từ năm 2021 đến 2024, tỷ số giới tính khi sinh lần lượt là 109,5; 109,7 và 110,7 bé trai trên 100 bé gái, liên tục vượt xa mức tự nhiên.

Nếu mất cân bằng giới tính khi sinh tiếp tục ở mức cao, đến năm 2034, Việt Nam sẽ thừa 1,5 triệu nam giới trong độ tuổi 15-49, con số này sẽ tăng lên 1,8 triệu vào năm 2059. Đây là vấn đề đáng lo ngại, không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống của cá nhân, gia đình, dòng tộc mà còn để lại những hệ lụy không tốt, tác động trực tiếp đến đời sống, xã hội và sự phát triển bền vững của đất nước cả trong hiện tại và tương lai. Do đó, kiến nghị bổ sung quy định về khuyến khích, khen thưởng đối với những cặp vợ chồng sinh đủ 2 con đều là con gái. Ngoài ra, đề nghị nghiên cứu, bổ sung chính sách hỗ trợ người vô sinh, hiếm muộn, khuyến khích ứng dụng tiến bộ khoa học trong hỗ trợ sinh sản.

PV