Đề xuất, kiến nghị trong việc hoàn thiện cơ chế đặc thù cho TP Hồ Chí Minh và TP Đà Nẵng, Đại biểu Quốc hội TP Cần Thơ cho rằng cần mạnh dạn trao quyền và tháo gỡ điểm nghẽn chiến lược; phân quyền mạnh mẽ gắn trách nhiệm kiểm soát rủi ro, để 2 đô thị trung tâm vùng phát triển đúng tầm.

Tại phiên thảo luận ở Tổ chiều ngày 3-12, về xem xét, sửa đổi Nghị quyết 98/2023/QH15 đối với TP Hồ Chí Minh và Nghị quyết 136/2024/QH15 đối với TP Đà Nẵng, đại biểu Đào Chí Nghĩa, Phó Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) TP Cần Thơ và đại biểu Nguyễn Thanh Phương (Đoàn ĐBQH TP Cần Thơ) đã có một số đề xuất, kiến nghị trong việc hoàn thiện cơ chế đặc thù cho TP Hồ Chí Minh và TP Đà Nẵng, cần mạnh dạn trao quyền và tháo gỡ điểm nghẽn chiến lược; phân quyền mạnh mẽ gắn trách nhiệm kiểm soát rủi ro, để 2 đô thị trung tâm vùng phát triển đúng tầm.

Đối với Nghị quyết 98 cho TP Hồ Chí Minh, tại khoản 8 Điều 4, đại biểu Đào Chí Nghĩa, Phó Trưởng đoàn ĐBQH TP Cần Thơ, cho rằng dự thảo đã có sự đột phá lớn nhất là cho phép TP Hồ Chí Minh giữ lại 100% số tiền thu được từ khai thác quỹ đất phát triển dự án tại các khu vực lân cận ga đường sắt, xe buýt, tập trung vào đô thị nén với các chức năng đa dạng như nhà ở, văn phòng, thương mại, giải trí (TOD) để tái đầu tư vào đường sắt địa phương.

Đại biểu Nghĩa kiến nghị cần quan tâm nhiều đến những điểm nghẽn trong huy động vốn và tạo môi trường chiến lược vượt trội. Tăng quyền tự chủ tài chính, quyết định 100% nguồn thu từ đấu giá đất TOD. Đại biểu Đào Chí Nghĩa kiến nghị giữ nguyên quy định cho phép TP Hồ Chí Minh được giữ lại 100% tiền thu từ đấu giá quỹ đất TOD, vì đây là nguồn lực quan trọng để đầu tư metro, giao thông, chống ngập, hạ tầng dịch vụ đô thị. Đồng thời cần mở rộng phạm vi Quỹ Phát triển hạ tầng TP Hồ Chí Minh, cho phép sử dụng linh hoạt nguồn thu, tạo vòng tuần hoàn vốn bền vững. Xác lập cơ chế pháp lý ổn định, giảm phụ thuộc ngân sách Trung ương và nâng khả năng xoay vòng vốn nhanh.

 Đại biểu Đào Chí Nghĩa, Phó Trưởng đoàn ĐBQH TP Cần Thơ, phát biểu.

Về hoàn thiện cơ chế Trung tâm Tài chính quốc tế và Khu Thương mại tự do. Tại Điều 7a. Cơ chế Thương mại Tự do với ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp 10% trong 20 năm là một tín hiệu mạnh mẽ. Tuy nhiên, trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế gay gắt, chỉ ưu đãi thuế là chưa đủ để thu hút các tập đoàn công nghệ và tài chính hàng đầu. Theo đại biểu Đào Chí Nghĩa, cần mạnh dạn giao TP Hồ Chí Minh thử nghiệm các mô hình kinh doanh chưa có tiền lệ và đề nghị bổ sung quy định để Ban Quản lý Khu Thương mại tự do được thẩm quyền về tài chính - ngân hàng đặc thù. Cơ chế rút gọn thủ tục hành chính với thời gian xử lý không quá 60 ngày, tạo ưu thế cạnh tranh trong thu hút tập đoàn tài chính. Đồng thời, đề nghị Quốc hội sớm xem xét khung pháp lý cho khu Thương mại tự do để kịp thời triển khai, rút gọn thủ tục đầu tư đối với dự án chiến lược tại khoản 3. Điều 7.

Tăng tốc độ giải ngân, đại biểu Nghĩa kiến nghị cần quy định rõ danh mục dự án chiến lược, rút ngắn quy trình như: cấp phép xây dựng, phê duyệt chủ trương đầu tư, thủ tục thông báo thu hồi đất, đảm bảo công bằng nhưng không kéo dài tiến độ. Bổ sung cơ chế bảo vệ cán bộ khi thi hành quyết sách đột phá tại khoản 5, Điều 12, cần xây dựng cơ chế đảm bảo pháp lý cho cán bộ thực thi, cần có cơ chế miễn trừ trách nhiệm pháp lý khi đã đảm bảo thực hiện theo quy trình và được HĐND phê duyệt.

Đối với Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết 98/2023/QH15 về cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP Hồ Chí Minh, đại biểu Nguyễn Thanh Phương (Đoàn ĐBQH TP Cần Thơ) cho rằng về định hướng đã rõ, đại biểu Phương đánh giá cao định hướng để TP Hồ Chí Minh phát triển theo mô hình “Siêu đô thị quốc tế” của khu vực Đông Nam Á. Đây là định hướng đúng tầm, phù hợp vai trò đầu tàu kinh tế của TP Hồ Chí Minh. Trên thế giới, các siêu đô thị như New York, Tokyo, Singapore… đều có cơ chế vượt trội. Vì vậy việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 là rất kịp thời, nhất là bối cảnh TP Hồ Chí Minh đã sáp nhập 3 đơn vị hành chính và đang hướng đến mô hình đô thị đa tâm. Về đề xuất của TP Hồ Chí Minh, đại biểu Nguyễn Thanh Phương thống nhất và đồng tình với các đề xuất, đặc biệt là bổ sung Điều 7a về thành lập và vận hành Khu thương mại tự do TP Hồ Chí Minh. Đây là động lực mới cho tăng trưởng, tạo cực thu hút đầu tư tầm khu vực. Tuy nhiên, đại biểu vẫn còn một số băn khoăn về phạm vi ưu đãi thuế được dự thảo đề cập là rất rộng như: thuế thu nhập doanh nghiệp 10% trong 20 năm; miễn thuế 4 năm, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo; giảm 50% thuế thu nhập cá nhân trong 10 năm cho chuyên gia, nhà khoa học, người tài năng; ưu đãi mạnh về thuế đất, tiền thuê đất…

       Đại biểu Nguyễn Thanh Phương, Đoàn ĐBQH TP Cần Thơ, phát biểu.

Phạm vi ưu đãi quá rộng và kéo dài có thể gây cạnh tranh không công bằng với các địa phương khác trong vùng; tạo áp lực FDI đổ dồn về TP Hồ Chí Minh và làm giảm nguồn thu trong dài hạn; vấn đề này sẽ khiến một số ngành thiếu lợi thế vẫn được hưởng ưu đãi. Để đảm bảo tính hiệu quả, hài hòa vùng, đại biểu đề nghị nên giới hạn ưu đãi theo chu kỳ đời dự án, không kéo dài nhiều thập kỷ; chỉ áp dụng cho ngành nghề có hàm lượng công nghệ - tri thức rất cao, thật sự tạo đột phá. Xem xét thiết kế cơ chế chia sẻ lợi ích vùng nếu khu thương mại tự do tạo tăng trưởng đột biến và nghiên cứu tiến tới Luật Khu thương mại tự do hoặc Luật Đặc khu kinh tế, tạo hành lang pháp lý ổn định lâu dài, thay vì điều chỉnh Nghị quyết theo từng giai đoạn.

Về Nghị quyết 136 cho thành phố Đà Nẵng. Tạo nền tảng để trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo và logistics quốc tế. Trao quyền mạnh hơn cho Ban Quản lý Khu Công nghệ cao. Theo đại biểu Đào Chí Nghĩa, cần sửa đổi khoản 8 Điều 11, cho phép Ban Quản lý được định giá, báo cáo chi tiết về thuê đất và thực hiện chức năng của cơ quan đăng ký kinh doanh cấp tỉnh và giao thẩm quyền cho HĐND thành phố trong thực hiện cơ chế giám sát rủi ro, tránh thất thoát và tăng hiệu quả quản lý tài sản công.

Vấn đề Giao dịch Tín chỉ Carbon. Cơ chế cho phép TP Đà Nẵng hưởng 100% nguồn thu từ giao dịch tín chỉ carbon từ các dự án đầu tư bằng ngân sách thành phố. Đại biểu Đào Chí Nghĩa kiến nghị sửa đổi điểm b, khoản 7, Điều 10 cụ thể như sau: “UBND thành phố ban hành trình tự, thủ tục và quyết định việc lựa chọn tổ chức, cá nhân quy định tại điểm a khoản này, áp dụng thí điểm cho đến khi Chính phủ ban hành Nghị định về sàn giao dịch tín chỉ carbon trong nước”. Vì giải quyết xung đột tiềm tàng với vai trò quản lý thị trường carbon của Bộ Tài chính, việc quy định nguyên tắc thí điểm khẳng định tính hợp pháp cho việc của địa phương để thúc đẩy khai thác nguồn vốn xanh trong thời gian chờ văn bản quy phạm pháp luật chung.

Về minh bạch hóa cơ chế xét duyệt nhà đầu tư chiến lược, dự thảo quy định UBND thành phố sẽ ban hành tiêu chí chấm điểm và thành lập Hội đồng xét duyệt khi có từ 2 nhà đầu tư chiến lược trở lên cùng nộp hồ sơ, theo đại biểu Đào Chí Nghĩa đề xuất nên quy định rõ tiêu chí chấm điểm, công khai trên Cổng thông tin điện tử của thành phố và đề nghị sửa đổi điểm b, khoản 4, Điều 12 như sau: “UBND thành phố có trách nhiệm công khai các tiêu chí chấm điểm và quy trình xét duyệt trên Cổng thông tin điện tử của Thành phố trước thời hạn tiếp nhận hồ sơ của Nhà đầu tư chiến lược đầu tiên, nhằm đảm bảo tính cạnh tranh và công bằng.” .

Về điều khoản quy định kéo dài thời hạn giải ngân vốn. Việc điều chỉnh thời hạn giải ngân vốn tối đa lên đến 5, 8, 10, hoặc 20 năm tùy vào quy mô vốn là phù hợp với đặc thù dự án lớn. Điều chỉnh thời gian giải ngân tối đa tùy quy mô dự án nhưng không để kéo dài tiến độ và xử lý nghiêm trường hợp nhà đầu tư thực hiện theo cam kết. Đại biểu Nghĩa kiến nghị nên sửa đổi khoản 7, Điều 12 như sau: “Trường hợp nhà đầu tư không giải ngân vốn đầu tư theo thời hạn quy định tại các điểm b, c, d, và điểm đ khoản này, cơ quan có thẩm quyền quyết định thu hồi hoặc điều chỉnh quy mô dự án theo quy định của pháp luật về đầu tư”. Việc hỗ trợ nhà ở cho chuyên gia, đây yếu tố then chốt thu hút nhân lực chất lượng cao, cần xây dựng bộ tiêu chí minh bạch về chuyên gia, nhà khoa học, vận động viên chất lượng cao. Giá thuê, mua phải do HĐND thông qua theo nguyên tắc công khai, đảm bảo hiệu quả sử dụng ngân sách. Miễn toàn bộ tiền thuê đất, thuê mặt nước cho cả thời hạn thuê (trừ nhà ở/TMDV) là chính sách vượt trội để cạnh tranh nhưng cần nhấn mạnh trách nhiệm tự chủ tài chính của thành phố khi áp dụng chính sách ưu đãi sâu về đất đai, tránh làm ảnh hưởng đến cân đối ngân sách Trung ương. Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung vào điểm d, khoản 4, Điều 13 như sau: “Việc miễn toàn bộ tiền thuê đất, thuê mặt nước quy định tại điểm này cần được HĐND thành phố cân đối với nguồn thu phát sinh trong khu thương mại tự do, đồng thời cam kết không yêu cầu bổ sung cân đối từ ngân sách trung ương do thiếu hụt nguồn thu từ đất.”

Về kéo dài thời hạn lưu giữ hàng hóa trung chuyển, tăng sức hút logistics quốc tế quy định tại điểm h, khoản 5, Điều 13, kéo dài thời hạn lưu giữ hàng hóa trung chuyển, tạm nhập tái xuất lên tối đa 90 ngày và được gia hạn là cần thiết để tăng sức hấp dẫn cho hoạt động logistics quốc tế. Nhưng để đảm bảo việc kéo dài thời gian lưu giữ hàng hóa không gây rủi ro vi phạm các hiệp định thương mại song phương và đa phương ví dụ như: quy tắc quá cảnh, củng cố uy tín quốc tế của khu thương mại tự do. Đại biểu Nghĩa đề nghị bổ sung vào điểm h, khoản 5, Điều 13 cụ thể: “Giao Bộ Tài chính hướng dẫn chi tiết việc kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng hóa trung chuyển quy định tại điểm này, đảm bảo tuân thủ đầy đủ cam kết quốc tế về hải quan và thương mại”.

                                                        ĐOÀN ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI TP CẦN THƠ