Ngày còn nhỏ, cứ sau ngày Ông Táo về Trời là mẹ tôi lại giục các con lo dọn dẹp nhà cửa, lau chùi các bình hoa, bát nhang trên bàn thờ để chuẩn bị đón Tết. Chúng tôi thường được nghỉ học vào 24, 25 âm lịch nên công việc mẹ giao phó mãi tới sát Tết anh em mới lo làm. Có năm mẹ bảo: “Các con muốn làm gì thì làm chứ công việc lau dọn nhà cửa, bàn thờ phải hoàn thành trước ngày ba mươi!”. Ngày ba mươi Tết nhà tôi cũng như biết bao các hộ dân quê đều rất bận rộn gói bánh chưng, mổ gà, “đụng” lợn..., chuẩn bị mâm cơm chiều tất niên để đón ông bà về ăn Tết.

Tết đến khoái nhất vẫn là lũ trẻ con được nghỉ học, được ăn ngon, mặc áo quần đẹp, được đi chơi thỏa thích lại còn được người lớn... lì xì. Nhà tôi nghèo lắm, hầu như quanh năm luôn thiếu đói và đứt bữa vào những độ giáp hạt. Chỉ có mấy hôm Tết là anh chị em chúng tôi và cả ông bà, bố mẹ mới được ăn no một chút. Bữa cơm tất niên chiều cuối năm cả nhà sum vầy đủ đầy và có nhiều thức ăn ngon nên tôi thường hồi hộp mong ngóng. Tết còn cách cả tuần, tôi đã hỏi mẹ xem trong bữa cơm ấy nhà mình sẽ làm những món gì và chị cả năm nay có về kịp không...

Người ta thường nói rằng ăn Tết ngon nhất là bữa cơm tất niên. Bởi lúc đó là ngày Tết đầu tiên nên mọi người vẫn chưa cảm thấy ngán vì đồ ăn. Bữa cơm tất niên bao giờ mẹ cũng bảo ba làm thật thịnh soạn, thật nhiều món để các con được thỏa thích, no nê. Nào gà, nem chả cuốn, nào canh măng nấu bóng, thịt lợn... và cả bao nhiêu thứ rau xào nấu ngon. Sau khi cúng ông bà tiên tổ xong được bê từ trên bàn thờ xuống, cả nhà ngồi quây quần bên mâm cơm đầm ấm. Chúng tôi ngồi ăn mà không phải giữ ý tứ như ngày thường, hay những khi nhà có khách. Thấy em tôi cứ bới cơm liên hồi mẹ bảo: “Con gắp các thứ ăn đi chứ ăn cơm nhiều lại không ăn được đâu!”. Mặc dù có nhiều thức ăn nhưng tôi để ý ba, mẹ tôi vẫn như có vẻ nhường cho các con. Thấy vậy, tôi lấy đũa gắp cho ba mẹ mỗi người một miếng thịt gà. Mẹ khen: “Thằng Hai sau này là có hiếu lắm đây! Thôi con cứ ăn đi, hôm nay nhiều thức ăn. Cả năm nhà mình tằn tiện nên ba mẹ cố lo cho các con ăn no, ăn đủ trong mấy ngày Tết...”.

Có một năm, chị tôi đi làm mãi tận trong Sài Gòn. Lỡ tàu xe chị không về kịp nên bữa cơm tất niên năm ấy cả nhà kém vui. Mẹ và ba tôi buồn thương chị vất vả nên trong bữa cơm không khí trầm lắng hẳn đi. Mấy anh em chúng tôi ăn cũng cảm thấy không ngon vì nhớ chị, dù thức ăn đầy mâm. Thời đó không có điện thoại di động nên chị đang đi về tới đâu cũng chẳng thể biết được. Mãi tới tận sáng sớm mùng một Tết chị mới tất tưởi về tới nhà gặp mặt mẹ, ba mà nước mắt rưng rưng...

Bà tôi vẫn thường bảo rằng: “Ngày Tết tha hương buồn lắm, nhớ nhà và người thân lắm, mặc dù có thể tiền bạc và mọi cái không thiếu thốn gì. Quê hương, gia đình là nguồn cội để ta trở về trong các dịp lễ tết, đình đám...”. Lớn lên tôi cũng hiểu dần được câu bà nói và tôi thấy quả là, dù có làm ăn, sinh sống ở nơi đâu thì những ngày Tết thường là người ta vẫn hối hả tìm về với gia đình, với quê hương để chung vui, họp mặt và đón Tết. Bữa cơm tất niên là khoảnh khắc quá thiêng liêng đối với hết thảy mọi người vì đây là buổi họp mặt cuối cùng của năm cũ, ôn lại những vất vả, buồn vui để chuẩn bị sang một năm mới tràn đầy hy vọng. Có nhiều người phải chịu cảnh đón Tết không gia đình, người thân bên cạnh. Tâm trạng của họ lúc đó là quá buồn, quá nhớ nhà, nhớ mùi thức ăn lan tỏa quyện hòa cùng làn khói bếp mỏng manh nhưng ấm áp bay lên trên những nếp nhà đơn sơ. Có người từng ước “Giá như chiều ba mươi được sum vầy bên mẹ, cha bên người thân cùng mâm cơm tất niên chỉ toàn tương, cà, rau, muối... cũng được!”. Nhưng ước ao nhỏ nhoi đó nhiều khi cũng khó thể thành hiện thực vì những yếu tố, hoàn cảnh khác nhau...

Năm cũ sắp qua đi, một năm mới đang tới và mâm cơm chiều tất niên cũng sắp được dọn ra. Mỗi gia đình đều không muốn một thành viên nào phải tha hương vì Tết sum họp đủ đầy mới là một cái Tết trọn niềm vui nhất...

NGUYỄN LONG