Bài 2: Coi thường pháp luật và sức khỏe người lao động

Điều tra * PHƯƠNG NAM

Không chỉ vi phạm trích nộp bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp (sau đây gọi tắt là các loại bảo hiểm) của công nhân lao động (CNLĐ), qua các đợt kiểm tra về tình hình chấp hành Bộ luật Lao động ở nhiều doanh nghiệp ngoài nhà nước (DNNNN) của cơ quan chức năng thành phố thời gian qua cho thấy, các doanh nghiệp còn vi phạm nhiều quy định khác của Bộ luật Lao động, xâm hại nghiêm trọng đến quyền lợi và sức khỏe của của CNLĐ. Trong đó, nhiều doanh nghiệp vi phạm đã được cơ quan chức năng thành phố kiểm tra chấn chỉnh, nhưng vẫn không chịu khắc phục.

Không quan tâm bảo vệ sức khỏe, kéo dài thời gian lao động:

Nhiều CNLĐ Công ty TNHH May Phước Thới (quận Ô Môn) bị thiệt thòi quyền lợi do Công ty chưa thực hiện tốt Bộ luật Lao động. Ảnh: ANH DŨNG

Dẫu biết rõ sức khỏe của CNLĐ là điều kiện tiên quyết giúp doanh nghiệp sản xuất ổn định và phát triển nhưng nhiều DNNNN chưa quan tâm bảo vệ sức khỏe cho CNLĐ. Phổ biến là chưa tổ chức khám bệnh định kỳ, khám bệnh nghề nghiệp đầy đủ cho CNLĐ. Cuối tháng 10-2010, chúng tôi đến xưởng sản xuất bao bì Công ty TNHH Kim Ngọc Long (Khu Công nghiệp Trà Nóc) chứng kiến nhiều CNLĐ làm việc trong môi trường nóng bức, ồn ào, bụi. Anh N.V.T, công nhân đang làm việc tại xưởng, nói: “Chúng tôi làm việc trong môi trường nặng nhọc như vầy, nhưng nhiều năm qua chưa lần nào được công ty tổ chức khám bệnh. Tôi rất lo lắng vì gần đây sức khỏe sa sút, thường bị viêm mũi, nhức đầu...”. Ông Trần Phong Hải, Giám đốc Điều hành công ty, giải thích: “Công ty chưa tổ chức khám bệnh cho CNLĐ do thời gian qua công ty làm ăn thua lỗ, CNLĐ làm việc không ổn định”. Các doanh nghiệp khác cũng có... “ngàn lẻ một” lý do giải thích việc không tổ chức khám sức khỏe cho CNLĐ. Công ty TNHH Sản xuất và Chế biến gỗ Thúy Sơn (Khu Công nghiệp Trà Nóc II) thành lập tháng 8-2004, sử dụng 38 CNLĐ, nhưng đến nay chưa tổ chức khám sức khỏe định kỳ và khám bệnh nghề nghiệp cho CNLĐ lần nào. Bà Trần Thị Cám, nhân viên Phòng Tổ chức Hành chính, vòng vo: “Trước đây, việc liên hệ khám sức khỏe cho CNLĐ do một cán bộ của Phòng phụ trách, bây giờ cán bộ này đã nghỉ việc nên chúng tôi không biết...”. Công ty TNHH Hồng Đức (ở quận Ninh Kiều) thành lập năm 2000, hoạt động trên lĩnh vực mua bán xe gắn máy, hàng điện máy, phụ tùng xe gắn máy..., sử dụng 310 CNLĐ, cũng chưa tổ chức khám sức khỏe cho CNLĐ lần nào. Lãnh đạo công ty giải thích, do lực lượng CNLĐ làm phân tán tại nhiều chi nhánh nên việc tổ chức khám sức khỏe gặp khó...

Bên cạnh đó, tình trạng nhiều doanh nghiệp tổ chức làm việc quá thời gian quy định, ảnh hưởng sức khỏe cũng là vấn đề bức xúc của nhiều CNLĐ. Điển hình như ở Công ty Cổ phần May MeKo (Khu Công nghiệp Trà Nóc). Thời gian qua, lãnh đạo công ty tổ chức cho CNLĐ làm việc với thời gian quá tải, khiến một số CNLĐ bức xúc. Ngày 15-9-2010, chị N.K.N, 42 tuổi, công nhân của công ty đã làm đơn gởi lãnh đạo Thành ủy và Liên đoàn Lao động thành phố khiếu nại lãnh đạo Công ty Cổ phần May MeKo đã bắt buộc CNLĐ làm việc 13 giờ/ ngày, mỗi tháng chỉ được nghỉ 2 ngày chủ nhật. Chịu không nổi, CNLĐ của công ty đã kiến nghị giảm thời gian may 8 giờ/ ngày nhưng lãnh đạo công ty không đồng ý. Trong đơn khiếu nại, chị N. còn cho biết: “Để che đậy việc tổ chức cho CNLĐ làm việc 13 giờ/ ngày, lãnh đạo công ty chỉ đạo tách ra làm hai bảng chấm công, trong đó 1 bảng cho CNLĐ ký thời gian làm việc từ 7 giờ đến 18 giờ, một bảng cho CNLĐ ký tên từ 18 giờ đến 20 giờ...”. Trước nội dung khiếu nại của chị N., Văn phòng Thành ủy có Công văn số 1629-CV/VPTU yêu cầu Liên đoàn Lao động thành phố xác minh làm rõ. Tại cuộc kiểm tra việc chấp hành Bộ luật Lao động đối với Công ty này vào ngày 5-11-2010 cho thấy, công ty tổ chức thời gian làm thêm vượt quá thời gian quy định. Cụ thể, trong tháng 9-2010, nhiều CNLĐ làm việc đủ 26 ngày công, nhưng thời gian làm thêm đến 50 giờ. Mặt khác, khi tổ chức làm thêm giờ, công ty không lập danh sách cho CNLĐ đăng ký làm thêm giờ, mà lại quy định nếu CNLĐ không muốn làm thêm giờ thì làm đơn xin phép để công ty xem xét, giải quyết... Ông Phan Thông Huấn, Trưởng Ban Chính sách Pháp luật Liên đoàn Lao động TP Cần Thơ, khẳng định: “Theo quy định, nếu công ty tổ chức làm thêm giờ thì phải lập danh sách, trên cơ sở đó CNLĐ tự nguyện đăng ký làm thêm, trong trường hợp này CNLĐ được quyền quyết định làm thêm hay không làm thêm. Việc lãnh đạo Công ty cổ phần May MeKo sử dụng hình thức buộc CNLĐ phải làm đơn xin miễn tăng ca, giảm ca là trái với quy định của pháp luật”.

Không riêng Công ty cổ phần May MeKo, qua các đợt kiểm tra tình hình thực hiện Bộ luật Lao động tại nhiều DNNNN cho thấy, nhiều doanh nghiệp tổ chức thời gian làm việc của CNLĐ vượt quá quy định. Điều này vừa làm ảnh hưởng sức khỏe của CNLĐ, vừa gây khó khăn cho CNLĐ trong việc chăm lo cho gia đình, con cái...

Coi thường pháp luật lao động!

Cách nay 7 tháng (tháng 5-2010), Đoàn kiểm tra Bộ luật Lao động TP Cần Thơ đến kiểm tra việc chấp hành Bộ luật Lao động tại Công ty TNHH An Khang (được thành lập tháng 12-2004) hoạt động trên lĩnh vực đánh bắt, kinh doanh, nuôi trồng và chế biến nông, thủy hải sản..., sử dụng 602 công nhân lao động (CNLĐ). Qua kiểm tra, Đoàn kết luận công ty vi phạm nhiều quy định như: Chưa báo cáo định kỳ về sử dụng lao động, báo cáo định kỳ về công tác bảo hộ lao động và tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp với cơ quan chức năng; chưa phổ biến Bộ luật Lao động cho CNLĐ; không tham gia đóng các loại bảo hiểm cho 457 CNLĐ có hợp đồng từ 3 tháng trở lên, nợ các loại bảo hiểm của CNLĐ hơn 184,9 triệu đồng. Công ty cũng chưa huấn luyện an toàn vệ sinh lao động cho CNLĐ, chưa tổ chức khám bệnh nghề nghiệp cho CNLĐ, chưa tiến hành đo đạc môi trường lao động, thử việc CNLĐ vượt quá thời hạn quy định. Công ty cũng không kiểm định và đăng ký sử dụng 2 hệ thống lạnh với cơ quan chức năng, không thành lập Hội đồng bảo hộ lao động... Đoàn đã kiến nghị công ty khắc phục những hạn chế, thiếu sót trong vòng 30 ngày kể từ ngày Đoàn lập biên bản thanh tra (26-5). Tuy nhiên, đến ngày 9-11-2010, Đoàn trở lại phúc tra thì những hạn chế nêu trên công ty vẫn chưa khắc phục. Đoàn tiếp tục lập biên bản kiến nghị công ty khắc phục những hạn chế nêu trên trong thời gian 20 ngày, nhưng ngày 30-11-2010, Đoàn đến phúc tra, công ty vẫn chưa khắc phục nên không phúc tra được. Bà Hoàng Thị Băng, Phó trưởng Phòng Kiểm tra Bảo hiểm Xã hội (BHXH) TP Cần Thơ, xác nhận: “Công ty này không nộp khoản nợ bảo hiểm cũ mà còn nợ thêm. Đến ngày 16-12-2010, Công ty này nợ các loại bảo hiểm của CNLĐ lên đến hơn 272 triệu đồng”.

Ở Công ty TNHH Thực phẩm Sông Hậu, ngày 19-10-2010, Đoàn kiểm tra của thành phố đến kiểm tra việc chấp hành Bộ luật Lao động của công ty. Tại thời điểm kiểm tra, công ty còn nợ các loại bảo hiểm của CNLĐ hơn 320 triệu đồng. Đoàn đã kiến nghị công ty khắc phục trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày lập biên bản kiểm tra, nhưng công ty không khắc phục nợ cũ mà còn tiếp tục nợ mới. Đến ngày 16-12-2010, cộng cả khoản nợ cũ và mới công ty này còn nợ các loại bảo hiểm của CNLĐ lên đến trên 700 triệu đồng.

Ở một số DNNNN không chấp hành nghiêm Bộ luật Lao động còn đối phó với Đoàn kiểm tra bằng cách “phù phép”, làm những hồ sơ không đúng thực tế để “qua mặt”. Điển hình như Công ty TNHH May Phước Thới (quận Ô Môn), thành lập 9-2002, hoạt động trên lĩnh vực sản xuất, gia công, kinh doanh xuất nhập khẩu các mặt hàng may mặc, sử dụng 105 CNLĐ. Ngày 11-11-2010, khi Đoàn đến kiểm tra, lãnh đạo công ty này trình những hồ sơ không đúng thực tế. Qua kiểm tra, Đoàn nhận thấy bảng lương ký nhận hàng tháng của CNLĐ cùng một nét chữ, không phải chữ ký thực của CNLĐ; tên của CNLĐ trong bảng lương không phải tên của CNLĐ đang làm việc tại công ty; các phiếu chi chế độ thai sản của CNLĐ không phải chữ ký thực của CNLĐ; nhiều bản HĐLĐ không phải tên thực của CNLĐ đang làm việc tại công ty, bảng chấm công của CNLĐ cũng không đúng thực tế ngày tháng CNLĐ làm việc... Các thành viên Đoàn kiểm tra “chất vấn” về tình trạng hồ sơ sai lệch, bà Huỳnh Nhi, Giám đốc Công ty đã vòng vo giải thích và đổ lỗi do bộ phận kế toán làm sai (!?). Việc làm gian dối trên khiến các thành viên trong Đoàn kiểm tra thành phố rất bức xúc. Ông Phan Thông Huấn, Trưởng ban Chính sách Pháp luật Liên đoàn Lao động thành phố, khẳng định: “Việc làm của công ty là thiếu tôn trọng và xem thường cơ quan chức năng, xem thường pháp luật”. Không chỉ trình hồ sơ không đúng thực tế, qua kiểm tra, Đoàn nhận thấy nhiều nội dung quy định của Bộ luật Lao động không được công ty không thực hiện như: chưa phổ biến Bộ luật Lao động cho CNLĐ, chưa giao kết hợp đồng lao động với 27 CNLĐ, chưa đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho 39 CNLĐ; công ty chưa xây dựng thang bảng lương cho CNLĐ, chưa xây dựng thỏa ước lao động tập thể và nội quy lao động, chưa thành lập Hội đồng hòa giải cơ sở, chưa tổ chức khám bệnh định kỳ và khám bệnh nghề nghiệp cho CNLĐ. Công ty chưa đo đạc môi trường lao động và lập hồ sơ quản lý vệ sinh lao động; chưa thống kê số lao động làm việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; chưa tổ chức huấn luyện định kỳ về công tác an toàn lao động; chưa cấp phát bảo hộ lao động cho CNLĐ; tổ chức cho CNLĐ làm thêm giờ vượt quá quy định; chưa quan tâm củng cố, tạo điều kiện cho tổ chức công đoàn cơ sở hoạt động nên mấy năm qua công đoàn cơ sở không hoạt động...

Không ít DNNNN không chấp hành tốt Bộ luật Lao động đã tìm mọi cách né tránh khi cơ quan chức năng đến kiểm tra. Như Công ty Cổ phần Sản xuất bao bì Phong Phú (Khu Công nghiệp Trà Nóc), mặc dù Đoàn kiểm tra đã có công văn gửi đến công ty trước 1 tháng, nhưng đến ngày 10-6-2010, khi Đoàn đến kiểm tra thì lãnh đạo công ty vắng mặt, cũng không có giấy ủy quyền để nhân viên công ty tiếp và làm việc với Đoàn. Vì thế, việc kiểm tra phải đình lại. Đây là lần thứ hai doanh nghiệp này né tránh làm việc với Đoàn kiểm tra của thành phố. Một nhân viên của công ty này giải thích rằng “do máy móc thường xuyên bị hỏng, công nhân nghỉ làm việc”, tuy vậy tại xưởng sản xuất, chúng tôi thấy vẫn có nhiều CNLĐ đang làm việc (!?). Theo đại diện cơ quan BHXH TP Cần Thơ, Công ty Cổ phần Sản xuất bao bì Phong Phú hoạt động từ năm 2005, sử dụng trên 100 lao động. Từ tháng 11-2005 đến tháng 11-2008 công ty có đăng ký đóng các loại bảo hiểm cho 48 CNLĐ. Tuy nhiên, từ tháng 12-2008 đến nay, công ty đã ngưng đóng bảo hiểm cho CNLĐ, nên số tiền công ty này nợ các loại bảo hiểm của CNLĐ hiện nay lên tới 110 triệu đồng. Đại diện Cơ quan BHXH thành phố đã đến làm việc nhiều lần nhưng công ty vẫn không khắc phục.

-------------

Bài cuối: Làm gì để bảo vệ quyền lợi người lao động?