Vụ án “Vi phạm các quy định về quản lý và bảo vệ đất đai” xảy ra tại huyện Châu Thành (cũ) nay là quận Cái Răng được khởi tố từ năm 1995 nhưng đến cuối năm 2007 vẫn chưa được đưa ra xét xử. Hai bị can, ông Nguyễn Văn Tuân, hiện đã chết; ông Nguyễn Văn Triều, bị tạm giam 103 ngày. Trước thời điểm Cơ quan CSĐT quận Cái Răng ra Quyết định đình chỉ điều tra (ngày 19-12-2007), ông Triều kiên nhẫn gõ cửa các cơ quan tố tụng kêu oan và yêu cầu được bồi thường oan sai.

Theo tài liệu của cơ quan chức năng, xuất phát từ việc tranh chấp 700m2 đất (tọa lạc tại xã Tân Phú Thạnh, huyện Châu Thành (cũ) nay là phường Ba Láng, quận Cái Răng) giữa chú cháu ông Nguyễn Văn Tuân, ông Nguyễn Văn Triều (thời điểm đó ông Triều đã cất nhà và sinh sống trên phần đất tranh chấp) với ông Nguyễn Văn Năm. Trong quá trình giải quyết, cơ quan hành chính cho rằng ông Tuân và ông Triều đã có hành vi bao chiếm đất và chặt phá cây cối nên kiến nghị cơ quan tố tụng vào cuộc. Ngày 30-6-1995 và ngày 10-3-1996, Công an huyện Châu Thành (cũ) ra quyết định (QĐ) khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với ông Nguyễn Văn Tuân và ông Nguyễn Văn Triều về tội “Vi phạm các quy định về quản lý và bảo vệ đất đai”. Ông Tuân được tại ngoại còn ông Triều bị bắt giam từ tháng 4-1996. Ngày 3-6-1996, VKSND huyện Châu Thành (cũ) đã hoàn tất hồ sơ truy tố hai bị can ra trước TAND huyện Châu Thành (cũ) để xét xử. Tại phiên tòa sơ thẩm ngày 13-7-1996, sau phần xét hỏi, TAND huyện Châu Thành (cũ) đã trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung và tuyên trả tự do cho ông Triều sau 103 ngày bị tạm giam. Sau khi thoát khỏi vòng lao lý, chờ hoài không thấy cơ quan CSĐT triệu tập, ông Triều đã gửi đơn và đến các cơ quan tố tụng của huyện Châu Thành và sau đó là quận Cái Răng để yêu cầu được giải quyết. Nhưng vụ án vẫn rơi vào im lặng.

Án “treo” ... vì mất hồ sơ !

Ông Nguyễn Văn Triều đang trình bày bức xúc với phóng viên. Ảnh: CHÍ DŨNG

Vụ án của chú cháu ông Tuân và ông Triều kéo dài trên 12 năm, ông Tuân chết mà vẫn mang thân phận của một bị can. Nguyên nhân là do Cơ quan CSĐT, Công an huyện Châu Thành trước đây đã làm mất hồ sơ tố tụng. Theo Báo cáo số 15, ngày 3-1-2007 của Cơ quan CSĐT, Công an quận Cái Răng, thì sau khi Tòa án trả hồ sơ, Cơ quan CSĐT huyện Châu Thành (cũ) đã tiếp tục chuyển hồ sơ sang UBND huyện Châu Thành (cũ) để chỉnh sửa lại những sai sót trong các quyết định hành chính. Nhận được hồ sơ, UBND huyện Châu Thành (cũ) không chỉnh sửa, dù lãnh đạo Công an huyện và Viện KSND huyện Châu Thành (cũ) nhắc nhở nhiều lần. Đến năm 2000, có chủ trương chia tách huyện Châu Thành và Châu Thành A, vụ việc không được đá động tới. Đến năm 2004, tiếp tục thực hiện chủ trương tách huyện Châu Thành ra quận Cái Răng (thuộc TP Cần Thơ) và huyện Châu Thành (thuộc tỉnh Hậu Giang) thì hồ sơ vụ án bị thất lạc, không tìm được.

Trước bức xúc của bị can Nguyễn Văn Triều, Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra (PC16), Công an TP Cần Thơ đã vào cuộc. Tại Báo cáo số 50/CV (PC16), ngày 26-2-2007, chỉ rõ: “Hồ sơ tố tụng theo quy định chỉ được chuyển giao trong các cơ quan tiến hành tố tụng, không được bàn giao cho các cơ quan khác. Hiện nay, do hồ sơ thất lạc nên không có chứng cứ thể hiện ông Nguyễn Văn Triều có hành vi vi phạm pháp luật hình sự dẫn đến việc khởi tố, bắt tạm giam”. Báo cáo số 15 cũng đề nghị lãnh đạo Công an quận Cái Răng làm rõ trách nhiệm và xử lý nghiêm điều tra viên, cán bộ điều tra Công an huyện Châu Thành (cũ) nay là quận Cái Răng đã vi phạm chế độ quản lý hồ sơ nghiệp vụ.

Tìm chân lý: Chặng đường gian truân!

Như vậy, nguyên nhân vụ án bị bỏ quên đã rõ, câu hỏi mà ông Tuân và ông Triều day dứt: Vì sao mình phải mang thân phận bị can suốt hơn 12 năm cũng đã rõ. Thế nhưng, ngày 19-12-2007, Cơ quan CSĐT, Công an quận Cái Răng lại ra 2 QĐ đình chỉ điều tra đối với 2 bị can Nguyễn Văn Tuân và Nguyễn Văn Triều với lý do “Đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự” (?!). Và từ lý do đó, ngày 24-7-2008, Viện trưởng Viện KSND quận Cái Răng đã có văn bản số 04 từ chối yêu cầu bồi thường oan sai của ông Nguyễn Văn Triều vì không thuộc trường hợp được bồi thường theo quy định tại Nghị quyết 388/NQ -UBTVQH11 ngày 17-3-2003 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về bồi thường thiệt hại cho người bị oan do người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự gây ra.

Tiếp xúc với phóng viên, Luật sư Nguyễn Trường Thành, đại diện ủy quyền của ông Triều và gia đình ông Tuân, khẳng định: Lý do mà Cơ quan CSĐT, Công an quận Cái Răng đưa ra để đình chỉ điều tra do “đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự” là không có căn cứ và không đúng với quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự. Lý do “hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự” phải được hiểu là từ khi xảy ra hành vi phạm tội tới khi cơ quan điều tra tiếp nhận thông tin hoặc phát hiện được thì đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự. Còn trường hợp này, hành vi của ông Tuân và ông Triều đã bị khởi tố, có kết luận điều tra, cáo trạng và đưa ra xét xử, sau đó trả hồ sơ điều tra bổ sung. Vì sự tắc trách trong tác nghiệp, cơ quan điều tra làm thất lạc hồ sơ nên không giải quyết được vụ án. Lỗi này thuộc về cơ quan điều tra nên không thể đưa ra căn cứ “đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự” để từ đó làm cơ sở cho Viện KSND quận từ chối bồi thường. Theo tôi, trường hợp này, lý do đình chỉ phải là hết thời hạn điều tra mà không chứng minh được bị can đã thực hiện tội phạm. Nếu đình chỉ theo căn cứ pháp luật này, việc cơ quan tố tụng bồi thường cho ông Triều và gia đình ông Tuân là hoàn toàn đúng theo tinh thần của Nghị quyết 388 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Nhận định về lý do đình chỉ điều tra bị can của Công an quận Cái Răng, Thượng tá Vũ Văn Tảo, Chánh Văn phòng Cơ quan CSĐT, Công an TP Cần Thơ, cho rằng: “Nếu ông Triều không đồng tình với lý do đình chỉ điều tra như đã ghi trong quyết định, ông Triều có quyền kiến nghị đến Viện KSND quận Cái Răng, vì đây là cơ quan tố tụng cùng cấp có thẩm quyền kiểm sát tính hợp pháp của hoạt động điều tra. Nếu trả lời của Viện KSND quận Cái Răng không thỏa đáng, ông Triều cũng có thể khiếu nại đến Viện kiểm sát cấp trên”.

Ông Đỗ Công Tâm, Viện trưởng Viện KSND quận Cái Răng (Viện KSND quận Cái Răng là cơ quan có thẩm quyền kiểm sát hoạt động điều tra của cơ quan CSĐT, Công an quận Cái Răng đồng thời cũng là cơ quan đang bị ông Triều và gia đình ông Tuân gửi đơn yêu cầu bồi thường oan sai), cho rằng: “Quá trình kiểm sát điều tra, Viện KSND quận cho rằng lý do đình chỉ điều tra mà cơ quan CSĐT, Công an quận Cái Răng đưa ra “hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự là có căn cứ”. Tuy nhiên, hiện nay ông Triều cho rằng lỗi thuộc về cơ quan điều tra nên không áp dụng căn cứ này để đình chỉ, nếu ông Triều có đơn khiếu nại, chúng tôi sẽ trao đổi với bộ phận nghiệp vụ của Viện KSND thành phố để xem xét lại căn cứ này có cơ sở hay không và trả lời bằng văn bản cho ông Triều rõ”.

PHAN - NGHI