Nghĩa vụ quân sự (NVQS) là nghĩa vụ vẻ vang của công dân phục vụ trong Quân đội Nhân dân. Thực hiện NVQS bao gồm phục vụ tại ngũ và phục vụ trong ngạch dự bị của Quân đội Nhân dân. Việc chấp hành NVQS là quyền và nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi thanh niên đối với Tổ quốc. Tuy nhiên, trong trường hợp thanh niên trốn tránh NVQS, tùy theo tính chất, mức độ sẽ bị xử lý vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Lồng ghép tuyên truyền về Luật Nghĩa vụ quân sự của Ban Chỉ huy Quân sự huyện Phong Điền trong Hội thi “Dân vận khéo” lực lượng vũ trang TP Cần Thơ năm 2023. Ảnh: VĂN TRUNG

Ngày 20-9-2023, Tòa án Nhân dân huyện Nghĩa Hành, tỉnh Quảng Ngãi, mở phiên tòa lưu động xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với bị cáo Lê Nguyễn Hoàng Hải (20 tuổi) về tội trốn tránh NVQS. Theo cáo trạng, năm 2022, Hải bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi không có mặt đúng thời gian, địa điểm tập trung ghi trong lệnh gọi nhập ngũ. Năm 2023, Hải viện lý do không chính đáng, tiếp tục trốn tránh NVQS. Hành vi của Hải làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến công tác tuyển quân của địa phương nên cần xử lý nghiêm minh. Với hành vi trên, Hội đồng xét xử tuyên phạt Hải 12 tháng tù giam.

Luật NVQS hiện hành quy định các hành vi bị nghiêm cấm như sau: trốn tránh thực hiện NVQS; chống đối, cản trở việc thực hiện NVQS; gian dối trong khám sức khỏe NVQS; lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái quy định về NVQS; sử dụng hạ sĩ quan, binh sĩ trái quy định của pháp luật; xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của hạ sĩ quan, binh sĩ. Tổ chức, cá nhân có hành vi trốn tránh, chống đối, cản trở việc thực hiện NVQS thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Hạ sĩ quan, binh sĩ tại ngũ, hạ sĩ quan, binh sĩ dự bị trong thời gian tập trung huấn luyện, diễn tập, kiểm tra sẵn sàng động viên, sẵn sàng chiến đấu mà vi phạm kỷ luật, vi phạm pháp luật thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.

Nghị định 37/2022/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của các Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quốc phòng, cơ yếu; quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia; trên các vùng biển, đảo và thềm lục địa của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam quy định phạt tiền 30-40 triệu đồng đối với hành vi không có mặt đúng thời gian hoặc địa điểm tập trung ghi trong lệnh gọi nhập ngũ mà không có lý do chính đáng; phạt tiền 40-50 triệu đồng đối với hành vi gian dối nhằm trốn tránh thực hiện lệnh gọi nhập ngũ sau khi đã có kết quả khám tuyển sức khỏe NVQS đủ điều kiện nhập ngũ theo quy định; phạt tiền 50-75 triệu đồng đối với hành vi không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ, trừ trường hợp khác do luật quy định.

Bên cạnh đó, người nào không chấp hành đúng quy định của pháp luật về đăng ký NVQS, không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ, lệnh gọi tập trung huấn luyện, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi trốn tránh NVQS hoặc đã bị kết án về tội trốn tránh NVQS, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 1-5 năm: tự gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của mình; phạm tội trong thời chiến; lôi kéo người khác phạm tội.

HOÀNG YẾN