Tình báo nguồn mở (OSINT) được cho đang thúc đẩy sự tham gia toàn cầu vào cuộc chiến ở Ukraine và các “điểm nóng” khác, làm thay đổi cách khu vực tư nhân, công chúng và chính phủ tác động đến các cuộc xung đột.

Binh sĩ Ukraine cập nhật thông tin trên chiến trường. Ảnh: LinkedIn Screengrab

Theo tờ Asia Times, chỉ một ngày sau khi đoạn video ghi lại cảnh một binh sĩ Nga ngược đãi tù nhân Ukraine được đăng tải hôm 2-6, các nhà nghiên cứu OSINT đã xác định được danh tính của binh sĩ đó và vai trò của anh ta tại Ukraine trong thập niên qua. Giới chức Ukraine sau đó trình báo vụ việc lên Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế và Liên Hiệp Quốc.

Trường hợp trên chỉ là một trong số nhiều ví dụ về vai trò của OSINT trong chiến tranh trong bối cảnh các nền tảng trực tuyến và công nghệ toàn cầu trong những năm gần đây làm tăng sự tham gia của công chúng vào các cuộc xung đột, cho phép họ cập nhật và khuếch tán thông tin tình báo.

Hiện OSINT đang được sử dụng để định hình nhận thức về chiến tranh, hỗ trợ các hoạt động quân sự và cung cấp cái nhìn sâu sắc về hoạt động quân sự. Nhờ OSINT mà các cá nhân ở cách xa tiền tuyến hàng ngàn dặm có thể đóng vai trò quan trọng trong công tác chiến đấu, lập kế hoạch và nhận thức về các cuộc xung đột, trong khi các chính phủ và khu vực tư nhân cũng đang tìm cách khai thác OSINT theo cách riêng của họ.

Trong những tuần trước khi Nga phát động “chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine hồi năm 2022, các tổ chức như Đài quan sát Xung đột (Mỹ) thu thập lượng lớn dữ liệu để giúp xác định mục tiêu và điểm tấn công tiềm năng của lực lượng Nga. Vài giờ trước khi lực lượng Nga tràn qua biên giới Ukraine, Jeffrey Lewis, chuyên gia tại Viện nghiên cứu quốc tế Middlebury (Mỹ) sử dụng báo cáo giao thông trên Google Maps ở Nga để cho biết Mát-xcơ-va sắp triển khai hành động. Sau đó, một số hình ảnh đầu tiên về cuộc xung đột xuất hiện trên mạng xã hội là do người dân ghi lại. Nhờ các bài đăng này mà các nhà nghiên cứu xác định loại phương tiện quân sự nào của Nga đã được triển khai và chúng đang ở đâu. Không những vậy, nhờ những hình ảnh và những đoạn video ghi lại cảnh lượng lớn thiết bị của Nga bị phá hủy đã giúp thuyết phục các nước phương Tây viện trợ cho Ukraine.

Chưa hết, nhờ những hình ảnh và đoạn video lan truyền trên Google Street View cũng như dữ liệu vệ tinh công cộng, các nhà nghiên cứu trực tuyến đã theo dõi được các bệ phóng tên lửa của Nga. Trong khi đó, các vệ tinh thương mại giúp đưa ra đánh giá thiệt hại sau các cuộc tấn công của Ukraine vào các căn cứ không quân của Nga. Ngoài ra, binh lính Nga đã trở thành mục tiêu tấn công sau khi họ kết nối với mạng viễn thông, các ứng dụng hẹn hò cũng như các bài đăng trên mạng xã hội được gắn thẻ địa lý.

Đáng chú ý, Chính phủ Ukraine đã tạo ra một ứng dụng để công dân cung cấp thông tin về các hoạt động quân sự cũng như các hoạt động bất hợp pháp khác, đồng thời có thể hướng dẫn các cuộc tấn công của Ukraine vào các vị trí của Nga thông qua điện thoại.

Không chỉ Ukraine, nhiều chính phủ cũng nhận ra tính hữu dụng của OSINT trong chiến tranh và sử dụng nó một cách hiệu quả. Theo đó, Bộ Ngoại giao Mỹ ngay lập tức hỗ trợ cho Đài quan sát Xung đột, trong khi Cơ quan Cảnh sát châu Âu (Europol) thành lập lực lượng đặc nhiệm OSINT để hỗ trợ điều tra cái mà họ gọi là tội ác chiến tranh của Nga.

Về phần mình, Nga cấm các nền tảng truyền thông xã hội của Mỹ ngay sau khi cuộc xung đột bắt đầu, hạn chế khả năng người dùng Internet xứ bạch dương phối hợp, làm gián đoạn và gây ảnh hưởng đến các cuộc thảo luận trên các nền tảng toàn cầu. Nga cũng có được sự cân bằng nhất định trong việc áp dụng OSINT trong cuộc chiến. Cụ thể, Mát-xcơ-va sử dụng OSINT để ghi lại những tổn thất về thiết bị cũng như cập nhật bản đồ hàng ngày, trong đó chủ yếu ghi lại hoạt động di chuyển của quân đội và những thay đổi ở tiền tuyến.  

TRÍ VĂN