Trợ giúp pháp lý (TGPL) là việc cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí cho người thuộc đối tượng được TGPL trong vụ việc TGPL theo quy định pháp luật. TGPL miễn phí góp phần tăng cường khả năng tiếp cận pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của một số người có hoàn cảnh khó khăn, nhóm đối tượng yếu thế trong xã hội.

Trợ giúp viên pháp lý, Trung tâm TGPL Nhà nước TP Cần Thơ tư vấn pháp luật cho phụ nữ khuyết tật trên địa bàn thành phố. Ảnh: HOÀNG YẾN

Luật TGPL hiện hành quy định người được TGPL gồm 14 đối tượng: người thuộc hộ nghèo; trẻ em; người dân tộc thiểu số cư trú ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; người bị buộc tội từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi; người bị buộc tội thuộc hộ cận nghèo; người có công với cách mạng; người thuộc một trong các trường hợp sau đây có khó khăn về tài chính: cha đẻ, mẹ đẻ, vợ, chồng, con của liệt sĩ và người có công nuôi dưỡng khi liệt sĩ còn nhỏ; người nhiễm chất độc da cam; người cao tuổi; người khuyết tật; người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi là bị hại trong vụ án hình sự; nạn nhân trong vụ việc bạo lực gia đình; nạn nhân của hành vi mua bán người theo quy định của Luật Phòng, chống mua bán người; người nhiễm HIV.

Căn cứ Luật TGPL 2017, người được TGPL có quyền: được TGPL mà không phải trả tiền, lợi ích vật chất hoặc lợi ích khác; tự mình hoặc thông qua người thân thích, cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc cơ quan, tổ chức, cá nhân khác yêu cầu TGPL; được thông tin về quyền được TGPL, trình tự, thủ tục TGPL khi đến tổ chức thực hiện TGPL và các cơ quan nhà nước có liên quan. Đồng thời được yêu cầu giữ bí mật về nội dung vụ việc TGPL; lựa chọn một tổ chức thực hiện TGPL và người thực hiện TGPL tại địa phương trong danh sách được công bố; yêu cầu thay đổi người thực hiện TGPL khi người đó thuộc một trong các trường hợp quy định của Luật này; thay đổi, rút yêu cầu TGPL; được bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật; khiếu nại, tố cáo về TGPL theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Bên cạnh đó, người được TGPL cũng phải có các nghĩa vụ: cung cấp giấy tờ chứng minh là người được TGPL; hợp tác, cung cấp kịp thời, đầy đủ thông tin, tài liệu, chứng cứ có liên quan đến vụ việc TGPL và chịu trách nhiệm về tính chính xác của thông tin, tài liệu, chứng cứ đó; tôn trọng tổ chức thực hiện TGPL, người thực hiện TGPL và cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến vụ việc TGPL; không yêu cầu tổ chức thực hiện TGPL khác TGPL cho mình về cùng một vụ việc đang được một tổ chức thực hiện TGPL thụ lý, giải quyết; chấp hành pháp luật về TGPL và nội quy nơi thực hiện TGPL…

Khi yêu cầu TGPL, người yêu cầu phải nộp hồ sơ (HS) yêu cầu TGPL cho Trung tâm TGPL nhà nước cấp tỉnh, thành phố, chi nhánh của trung tâm hoặc tổ chức tham gia TGPL (tổ chức hành nghề luật sư, tổ chức tư vấn pháp luật ký hợp đồng thực hiện TGPL với Sở Tư pháp; tổ chức hành nghề luật sư...). Sau khi tiếp nhận HS, người tiếp nhận phải xem xét và trả lời ngay cho người yêu cầu về việc HS đủ điều kiện thụ lý hoặc phải bổ sung thêm giấy tờ, tài liệu có liên quan. Trường hợp người yêu cầu chưa thể cung cấp đầy đủ HS nhưng cần thực hiện TGPL ngay do vụ việc sắp hết thời hiệu khởi kiện, sắp đến ngày xét xử, cơ quan tiến hành tố tụng chuyển yêu cầu TGPL cho tổ chức thực hiện TGPL hoặc để tránh gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của người được TGPL thì người tiếp nhận yêu cầu, báo cáo người đứng đầu tổ chức thực hiện TGPL và thụ lý ngay, đồng thời hướng dẫn người yêu cầu TGPL bổ sung các giấy tờ, tài liệu cần thiết.

Trong trường hợp yêu cầu TGPL đủ điều kiện thụ lý, Trung tâm TGPL nhà nước vào sổ thụ lý, theo dõi vụ việc TGPL. Tổ chức thực hiện TGPL từ chối thụ lý và thông báo rõ lý do bằng văn bản cho người yêu cầu khi thuộc một trong các trường hợp sau: yêu cầu TGPL không phải là vụ việc cụ thể liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của người được TGPL và không phù hợp với quy định của Luật TGPL; yêu cầu TGPL có nội dung trái pháp luật; người được TGPL đã chết; vụ việc đang được một tổ chức thực hiện TGPL khác thụ lý, giải quyết.

Người thuộc diện được TGPL sẽ nộp HS trực tiếp tại trụ sở của tổ chức thực hiện TGPL; gửi HS qua dịch vụ bưu chính; gửi HS qua fax, hình thức điện tử. Trường hợp nộp trực tiếp tại trụ sở của tổ chức thực hiện TGPL: người yêu cầu TGPL nộp đơn yêu cầu TGPL, giấy tờ, tài liệu có liên quan đến vụ việc và xuất trình bản chính hoặc nộp bản sao có chứng thực giấy tờ chứng minh là người được TGPL. Trong trường hợp người yêu cầu TGPL không thể tự mình viết đơn thì người tiếp nhận yêu cầu có trách nhiệm ghi các nội dung vào mẫu đơn để họ tự đọc hoặc đọc lại cho họ nghe và yêu cầu họ ký tên hoặc điểm chỉ vào đơn. Trường hợp gửi HS qua dịch vụ bưu chính: người yêu cầu TGPL nộp đơn yêu cầu TGPL, giấy tờ, tài liệu có liên quan đến vụ việc và bản sao có chứng thực giấy tờ chứng minh là người được TGPL... Trường hợp gửi HS qua fax, hình thức điện tử, khi gặp người thực hiện TGPL, người yêu cầu TGPL phải xuất trình bản chính hoặc nộp bản sao có chứng thực giấy tờ chứng minh là người được TGPL.

Khi người thuộc đối tượng TGPL có yêu cầu về TGPL hãy liên hệ: Trung tâm TGPL Nhà nước TP Cần Thơ, địa chỉ: số 1A, đường Trần Khánh Dư, phường Xuân Khánh, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ; số điện thoại: 0292.3825926 - 0292.3810328.

HOÀNG YẾN (Tổng hợp)