Con người luôn là nhân tố có ý nghĩa quyết định sự tồn tại và phát triển của bất cứ tổ chức nào, bởi chỉ có thông qua con người, tổ chức mới có thể đạt được mục tiêu của mình. Vì vậy, công tác nhân sự tại các kỳ Đại hội Đảng toàn quốc nhằm lựa chọn ra những cán bộ lãnh đạo trong Đảng và bộ máy nhà nước sau này càng có vai trò quan trọng hơn, bởi họ gắn liền với vận mệnh của quốc gia, dân tộc.

* Quan điểm nổi bật của Hồ Chí Minh về sử dụng cán bộ, nhân tài cho đất nước

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn yêu cầu sử dụng cán bộ, nhân tài hay dùng người phải đúng và khéo. Sử dụng đúng là thể hiện tính khoa học, sử dụng khéo là thể hiện tính nghệ thuật. Muốn sử dụng cán bộ đúng và khéo, trước hết phải hiểu và đánh giá đúng cán bộ. Việc đánh giá cán bộ phải toàn diện, công tâm, khách quan; tránh chấp nhặt, định kiến. Trong đánh giá cán bộ, phải để cho họ tự đánh giá, phải coi trọng, khơi dậy sự chân thành của cán bộ; đồng thời cần thiết phải để cho quần chúng tham gia đánh giá họ. Trên cơ sở đánh giá cán bộ một cách khách quan, đúng đắn, chính xác, mà sử dụng họ một cách phù hợp.

Khi sử dụng cán bộ, Người đưa ra các tiêu chí: (1) Phải biết rõ cán bộ. “Kinh nghiệm cho ta biết: mỗi lần xem xét lại nhân tài, một mặt thì tìm thấy những nhân tài mới, một mặt khác thì những người hủ hóa cùng lòi ra”; (2) Phải cất nhắc cán bộ một cách cho đúng. Khi cất nhắc cán bộ, cần phải xem xét rõ người đó có được quần chúng tin cậy và mến phục không? Rồi xem người ấy xứng việc gì? “Nếu người có tài mà dùng không đúng tài của họ, cũng không được việc”; (3) Phải khéo dùng cán bộ. Người từng chỉ bảo: “Thường chúng ta không biết tùy tài mà dùng người. Thí dụ: thợ rèn thì bảo đi đóng tủ, thợ mộc thì bảo đi rèn dao. Thành thử hai người đều lúng túng. Nếu biết tùy tài mà dùng người, thì hai người đều thành công”. Do đó, tùy tài mà dùng đúng tài, đúng năng lực, sở trường, đúng người, đúng việc, đúng lúc, đúng chỗ. Sử dụng cán bộ vừa là khoa học, vừa là vấn đề tâm lý, nhạy cảm, đòi hỏi người sử dụng phải có trình độ kiến thức cao, nhất là phải có cái tâm trong sáng; (4) Phân phối cán bộ cho đúng. Điều quan trọng là: “Phải dùng người đúng chỗ, đúng việc”; (5) Phải giúp cán bộ cho đúng. Hồ Chí Minh cho rằng, muốn giúp cán bộ tốt, phải luôn luôn dùng lòng thân ái mà giúp đỡ, giúp đỡ bằng cái tâm, cái tình, phải “Giúp họ sửa chữa những chỗ sai lầm. Khen ngợi họ lúc làm được việc. Và phải luôn luôn kiểm soát cán bộ” ; (6) Phải giữ gìn cán bộ. Giữ gìn, bảo vệ cán bộ, cố gắng phòng ngừa để cán bộ không phạm sai lầm là công việc của người lãnh đạo⁽¹⁾.

Chủ tịch Hồ Chí Minh và các thành viên Chính phủ đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Nguồn: Internet)

Đối với vấn đề lựa chọn cán bộ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đưa ra những những khuôn khổ để lựa chọn cán bộ: đó là những người trung thành, hăng hái trong công việc; những người có mối liên hệ bền chặt trong nhân dân đến lợi ích của nhân dân; những người có khả năng giải quyết các vấn đề trong hoàn cảnh khó khăn, thất bại không hoang mang, thắng lợi không kiêu ngạo; những người có ý thức tổ chức và kỷ luật. Riêng đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý, đội ngũ những người có trách nhiệm xây dựng, sử dụng đội ngũ cán bộ, nhân tài, Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu phải là những con người “độ lượng vĩ đại”, công tâm, không chấp nhặt, mà phải sáng suốt, tinh tường, am hiểu thấu đáo về công việc, về con người, một lòng thành tâm kêu gọi, thu hút, trọng dụng những cán bộ giỏi, những người tài; đoàn kết, xóa bỏ tất cả những dị biệt, thành kiến, để cùng kề vai sát cánh lo cho nước, cho dân.  

Chủ tịch Hồ Chí Minh còn chỉ ra một căn bệnh nguy hiểm nữa trong nội bộ bộ máy Đảng, Nhà nước, khiến cho Đảng mất nhân tài. Đó là bệnh kéo bè, kéo cánh. Ai hợp với mình thì dù người xấu cũng cho là tốt, việc dở cũng cho là hay, rồi che đậy cho nhau, ủng hộ lẫn nhau. Ai không hợp với mình thì người tốt cũng cho là xấu, việc hay cũng cho là dở, rồi tìm cách dèm pha, nói xấu, tìm cách dìm người đó xuống. Theo Người: “Bệnh này rất tai hại cho Đảng. Nó làm hại đến sự thống nhất. Nó làm Đảng bớt mất nhân tài và không thực hành được đầy đủ chính sách của mình”⁽²⁾.

* Sự vận dụng của Đảng Cộng sản việt Nam trong sử dụng, lựa chọn cán bộ, nhân tài hiện nay

Kế thừa quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về sử dụng, lựa chọn cán bộ, nhân tài, trong thời kỳ đổi mới đất nước, Đảng Cộng sản Việt Nam đã có những chủ trương, quan điểm ngày càng sát hợp, hiệu quả trong xây dựng và sử dụng đội ngũ cán bộ, nhân tài qua các thời kỳ cách mạng, coi đó chính là khâu “then chốt của nhiệm vụ then chốt”, như: “Phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng người có đức, có tài; tạo bước chuyển căn bản trong việc phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng nhân tài; xây dựng chiến lược quốc gia về nhân tài; coi đó là giải pháp quan trọng trong thực hiện chiến lược cán bộ”, “lựa chọn những người thực sự có đức, có tài giữ các vị trí lãnh đạo, đặc biệt là người đứng đầu”⁽³⁾.

Nhiều nội dung vốn là những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện trước đây đã được cụ thể hóa thành những kế hoạch, quy định cụ thể, chi tiết, dễ hiểu, thuận tiện cho quá trình thực hiện. Chẳng hạn Quy định số 179-QĐ/TW, ngày 25-2-2019 về chế độ kiểm tra, giám sát công tác cán bộ; Kết luận số 14-KL/TW ngày 22/9/2021 của Bộ Chính trị về chủ trương khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung; Quy định số 41-QĐ/TW ngày 03/11/2021 của Bộ Chính trị về việc miễn nhiệm, từ chức đối với cán bộ; Quy định số 80-QĐ/TW ngày 18/8/2022 của Bộ Chính trị về “Phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử” và đặc biệt Quy định số 96-QĐ/TW ngày 02/02/2023 của Bộ Chính trị về việc lấy phiếu tín nhiệm đối với chức danh, chức vụ lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị, theo đó phiếu tín nhiệm sẽ được sử dụng để đánh giá cán bộ, quy hoạch, điều động, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử, miễn nhiệm và thực hiện chế độ, chính sách đối với cán bộ; là thước đo quan trọng phản ánh năng lực, hiệu quả hoạt động của cán bộ lãnh đạo, quản lý.

Các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý về công tác cán bộ nêu trên mang tính đồng bộ, thống nhất với các nguyên tắc, quy định của Đảng về công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ, thể hiện tầm quan trọng và quyết tâm chính trị to lớn của Đảng ta nhằm siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong công tác cán bộ; góp phần ngăn chặn, đẩy lùi những tiêu cực, hạn chế trong công tác này ngay từ khâu đánh giá, lựa chọn cán bộ và thu hút người có đức, tài vào hệ thống chính trị của nước ta. Đây chính là cơ sở cho công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, nhận xét đánh giá, luân chuyển, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử; góp phần nâng cao chất lượng công tác cán bộ, xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Quang cảnh Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa XII (Nguồn: Internet)

Mặc dù vậy, đến Đại hội lần thứ XIII, Đảng ta cũng đã thẳng thắn nhìn nhận chúng ta vẫn còn “thiếu cơ chế, chính sách tuyển chọn và trọng dụng nhân tài”⁽⁴⁾ [6, tr.75]; “thiếu cơ chế, chính sách khuyến khích người dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm cả ở khu vực nhà nước và khu vực tư nhân”⁽⁵⁾ [6, tr.76]; từ đó đặt ra nhiệm vụ, giải pháp: “trọng dụng, đãi ngộ thỏa đáng đối với nhân tài, các nhà khoa học và công nghệ Việt Nam có trình độ chuyên môn cao ở trong nước và nước ngoài, nhất là các nhà khoa học đầu ngành, nhà khoa học có khả năng chủ trì các nhiệm vụ khoa học và công nghệ đặc biệt quan trọng”⁽⁶⁾ và “đổi mới chế độ tuyển dụng, sử dụng, trọng dụng nhân tài trong quản lý, quản trị nhà nước, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo”⁽⁷⁾. Thực tế đó đòi hỏi việc sử dụng cán bộ, nhân tài, nhất là công tác chuẩn bị nhân sự phục vụ Đại hội đảng toàn quốc phải đáp ứng yêu cầu tiếp tục xây dựng được đội ngũ cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên”, có đủ tâm, đủ tầm, đủ tài để lãnh đạo thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ của cách mạng nước ta trong kỷ nguyên phát triển mới.

* Một số vấn đề đặt ra đối với nhân sự được lựa chọn giới thiệu cho đại hội đảng bộ các cấp hiện nay theo quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu bế mạc Hội nghị lần thứ mười ba Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII (Nguồn: Internet)

- Một là, kiên quyết sàng lọc, không để lọt vào cấp ủy đảng khóa mới những người suy thoái, tham những, tiêu cực, “lợi ích nhóm”. Trước yêu cầu mới của của sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước, hội nhập quốc tế, đội ngũ cán bộ phải thật sự tiêu biểu về phẩm chất chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, tính tiên phong, gương mẫu, tính kỷ luật, nhân văn, uy tín, năng lực và hiệu quả công tác ở địa phương, cơ quan, đơn vị⁽⁸⁾. Muốn vậy, trước khi lựa chọn, giới thiệu nhân sự, cấp ủy, các tổ chức đảng phải đặc biệt coi trọng công tác đánh giá cán bộ; làm rõ ưu điểm, khuyết điểm về phẩm chất, năng lực, hiệu quả công tác, nhất là triển vọng phát triển của cán bộ dự kiến giới thiệu tham gia cấp ủy lần đầu.

- Hai là, công tác nhân sự tại Đại hội Đảng bảo đảm dân chủ, công tâm, khách quan, minh bạch. Việc đánh giá cán bộ phải chặt chẽ và thực chất, trên cơ sở đánh giá của cấp ủy, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo cơ quan, đơn vị có thẩm quyền, đặc biệt coi trọng phẩm chất tiên phong, gương mẫu, có thành tích nổi trội, kết quả, sản phẩm cụ thể trong công tác; chủ động phòng ngừa, cảnh giác, ngăn chặn, đấu tranh, không để tác động, chi phối bởi những thông tin giả, thông tin không chính thức, xấu độc, có dụng ý bịa đặt, xuyên tạc, gán ghép trên Internet, mạng xã hội liên quan đến công tác chuẩn bị nhân sự.

- Ba là, gắn kết tốt giữa các khâu đào tạo, sử dụng, đãi ngộ để phát triển được nguồn nhân lực chất lượng cao. Công tác đào tạo nguồn nhân lực cần phải dựa trên nhu cầu của xã hội, xu hướng phát triển của nền kinh tế, đúng địa chỉ sử dụng nhằm tạo ra sự cân bằng trong đào tạo và sử dụng nhân lực ở các ngành nghề, vùng, miền và các thành phần kinh tế... từ đó tạo cơ sở cho việc thu hút, sử dụng nhân tài. Trong bối cảnh hiện nay, thiết nghĩ, việc nâng cao khả năng nghiên cứu khoa học, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, tay nghề… phải trở thành một nhu cầu thiết yếu, thường xuyên của mỗi người chứ không phải sự bắt buộc, gò ép theo các tiêu chuẩn. Từ đó hình thành lối sống văn minh, tích cực, hình thành lớp thế hệ nhân lực, nhân tài có tầm nhìn xa, có chiến lược, bản lĩnh, dám nghĩ, dám làm và dám chịu trách nhiệm, có khát vọng xây dựng đất nước hùng cường, phát triển phồn vinh, hạnh phúc.

- Bốn là, tạo môi trường làm việc năng động, sáng tạo, dân chủ để nhân tài yên tâm công tác, phát triển và cống hiến. Trong thông báo Tìm người tài đức được đăng trên Báo Cứu quốc số 411 ngày 20/11/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Nước nhà cần phải kiến thiết. Kiến thiết cần phải có nhân tài. Trong số 20 triệu đồng bào chắc không thiếu người có tài có đức. E vì Chính phủ nghe không đến, thấy không khắp, đến nỗi những bực tài đức không thể xuất thân. Khuyết điểm đó tôi xin thừa nhận. Nay muốn sửa đổi điều đó, và trọng dụng những kẻ hiền năng, các địa phương phải lập tức điều tra nơi nào có người tài đức, có thể làm được những việc ích nước lợi dân, thì phải báo cáo ngay cho Chính phủ biết”⁽⁹⁾. Do đó, để dùng được nhân tài, những người làm cán bộ lãnh đạo, quản lý phải dân chủ, nêu gương. Một môi trường dân chủ là môi trường để người tài được trọng dụng và cống hiến. Môi trường thiếu dân chủ sẽ là mảnh đất cho chủ nghĩa cá nhân sinh sôi nảy nở, với những hành vi tham ô, lãng phí… 

Tóm lại, sử dụng, lựa chọn cán bộ, nhân tài mà Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn gọi là “dùng người” vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật, nhạy cảm. Nó biểu hiện tâm lý sâu sắc, tầm nhìn xa, trông rộng, tấm lòng độ lượng, biết rõ tài, đức của mỗi người mà dùng cho đúng. Để tạo dựng được đội ngũ cán bộ cấp chiến lược đủ tiêu chuẩn, thực sự tiêu biểu về phẩm chất, năng lực và uy tín, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, việc nhận xét, đánh giá, lựa chọn nhân sự tại Đại hội Đảng toàn quốc nhiệm kỳ 2025-2030 phải được thực hiện theo đúng nguyên tắc, quy trình; bảo đảm công tâm, khách quan, phát huy dân chủ, trí tuệ của tập thể cấp ủy và cán bộ, đảng viên; kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân, tư tưởng cục bộ, bè phái, nể nang, né tránh, ngại va chạm. Mong rằng, những cán bộ được lựa chọn, giới thiệu tham gia cấp ủy đảng trong tư tưởng và hành động phải luôn luôn thấm nhuần lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đó là: “Làm việc nước bây giờ là hy sinh, là phấn đấu, quên lợi riêng mà nghĩ lợi chung. Những ai muốn làm quan cách mạng thì nhất định không nên bầu”⁽¹⁰⁾. 

TS MAI TRẦN HẢI ĐĂNG

Đảng bộ Trường Chính trị TP Cần Thơ

Danh mục tài liệu tham khảo

⁽¹⁾ Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, tập 5, tr.314.

 ⁽²⁾ Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, tập 5, tr.297.

⁽³⁾ Đảng Cộng sản Việt Nam (2009): Văn kiện Hội nghị lần thứ chín của Ban Chấp hành Trung ương khoá X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.246.

⁽⁴⁾ Đảng Cộng sản Việt Nam (2021): Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tập II, tr.75.

⁽⁵⁾ Đảng Cộng sản Việt Nam (2021): Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tập II, tr.76.

⁽⁶⁾ Đảng Cộng sản Việt Nam (2021): Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tập I, tr.167.

⁽⁷⁾ Đảng Cộng sản Việt Nam (2021): Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tập I, tr.231.

⁽⁸⁾ Ban Chấp hành Trung ương (2025): Nghị quyết số 73-NQ/TW ngày 08/10/2025 Hội nghị lần thứ mười ba khóa XIII, ngày 12/10/2025, từ .

⁽⁹⁾ Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, tập 4, tr.504.

⁽¹⁰⁾ Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, tập 4, tr.168.